دستیابی به عدالت جنسیتی در آموزش عالی / افزایش آمار زنان تحصیل کرده

بررسی آماری از وضعیت آموزش عالی پس از انقلاب حکایت از تحقق عدالت جنسیتی در دانشگاهها و افزایش آمار زنان تحصیل کرده دارد.

به گزارش ایسکانیوز، پس از پیروزی انقلاب اسلامی دانشگاه‌های داخل کشور روزهای متفاوتی را نسبت به گذشته تجربه کردند.دانشجویان و اساتید پابه‌پای انقلاب رشد کردند و امروز در چهل سالگی انقلاب شاهد بلوغ و شکوفایی آنان هستیم.

چشم انداز بیست ساله کشور بر «سهم برتر منابع انسانی و سرمایه اجتماعی در تولید ملی» تاکید می‌کند. منابع انسانی یکی از مهمترین نهاده‌های علم، فناوری و نوآوری است که می‌تواند پیشران توسعه اقتصاد دانش بنیان باشد.

در سال‌های اخیر ظرفیت قابل توجه نیروی انسانی تحصیلکرده و متخصص در حوزه‌های مختلف در کشور توجه نهادهای بین المللی نیز را به خود جلب کرده است. بر اساس گزارش‌های بین المللی مانند شاخص جهانی نوآوری، شاخص‌های مربوط به منابع انسانی (مانند تعداد ثبت نام شوندگان و دانش آموختگان آموزش عالی، تعداد دانش آموختگان مهندسی و علوم پایه و …) همواره از نقاط قوت ایران بوده است.

طبق گزارش شاخص توسعه سرمایه انسانی مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۱۵، ایران با نرخ سالانه بیش از ۲۳۳ هزار دانش آموخته در رشته‌های مهندسی، رتبه سوم جهان را پس از روسیه و آمریکا دارد و بالاتر از کشورهایی چون ژاپن و کره جنوبی قرار گرفته است.

طبق آمار مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی، در سال تحصیلی ۹۷-۱۳۹۶ حدود ۵۴ درصد دانشجویان در مؤسسات آموزش عالی دولتی و ۴۶ درصد آنها در مؤسسات غیر دولتی تحصیل می‌کنند. از میان بیش از سه میلیون و ۶۰۰ هزار دانشجو در این سال ۲۲ درصد آنها در مقاطع تحصیلات تکمیلی مشغول به تحصیلند.

همچنین ۴۶.۶ درصد آنها زن و ۵۳.۴ درصد مرد هستند. در سال‌های پس از انقلاب اسلامی، با افزایش عدالت جنسیتی در تحصیل، نرخ باسوادی زنان افزایش یافته و فاصله آن با نرخ باسوادی مردان به طور پیوسته کاهش یافته است و این روند با ترکیب جنسیتی تقریباً برابر در آموزش عالی ادامه یافته است.

آموزش عالی، زیربنای توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور

گسترش مراکز آموزش عالی، زمینه ساز تربیت نیروی انسانی متخصص برای پیشبرد فعالیت‌های علم، فناوری و نوآوری است. برای پاسخ به نیازهای متفاوت صنایع و بخش‌های مختلف کسب و کار و نیز به منظور برقراری عدالت آموزشی بین مناطق مختلف کشور، تعداد و گستره دانشگاه‌ها در کشور، در دهه‌های گذشته رشد قابل توجهی داشته و از ۲۲۳ دانشگاه و مرکز آموزش عالی در سال ۱۳۵۷ به ۲۷۴۶ دانشگاه و مرکز آموزش عالی در سال ۱۳۹۶ رسیده است. در حال حاضر بر اساس تقسیم بندی مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی، دانشگاه‌های کشور از نظر نوع وابستگی در ۹ دسته جای می‌گیرند:

۱ - دانشگاه‌های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ۲- دانشگاه پیام نور ۳- دانشگاه جامع علمی کاربردی ۴ - دانشگاه فنی حرفه‌ای ۵- دانشگاه فرهنگیان ۶- دانشگاه‌های وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ۷- مؤسسات آموزش عالی غیردولتی، غیرانتفاعی ۸ - دانشگاه آزاد ۹- دانشگاه‌های وابسته به سایر دستگاه‌های اجرایی، تعداد هر یک از این دانشگاه‌ها در سال تحصیلی ۹۶-۱۳۹۵ اعلام شده است.

تعداد دانشگاه‌های کشور به تفکیک نوع وابستگی در سال تحصیلی ۹۶-۱۳۹۵ (منبع: مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی)

نوع دانشگاه‌ها

تعداد

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

۱۴۱

دانشگاه پیام نور

۴۶۶

دانشگاه جامع علمی کاربردی

۹۵۳

دانشگاه فنی و حرفه‌ای

۱۷۰

دانشگاه فرهنگیان

۹۷

سایر دستگاه‌های اجرایی

۳۴

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

۶۱

مؤسسات آموزش عالی غیردولتی-غیرانتفاعی

۳۰۹

دانشگاه آزاد اسلامی

۵۱۵

جمع

۲۷۴۶

براساس این گزارش، روند رشد تعداد مراکز و مؤسسات آموزش عالی طی سه دهه گذشته نشان می‌دهد، در ابتدای دهه ۷۰ مجموعاً ۲۳۲ مرکز و مؤسسه آموزش عالی در کشور وجود داشت. این رقم در ابتدای دهه ۸۰ به ۶۱۰ و ابتدای دهه ۹۰ به ۲۳۴۲ مرکز رسید. این بدان معناست که تعداد مراکز و مؤسسات آموزش عالی کشور در فاصله‌ای ۲۰ ساله تقریباً ۱۰ برابر شده است.

باید این نکته را مدنظر قرار داد که توسعه مراکز آموزش عالی در کشور، تنها توسعه کمی نبوده است و در رتبه بندی‌های بین المللی دانشگاه‌ها در جهان، دانشگاه‌های ایرانی رتبه‌های شایسته ای کسب کرده‌اند. به عنوان مثال بر اساس پایگاه رتبه بندی تایمز، یکی از معتبرترین نظام‌های رتبه بندی دانشگاه‌های جهان ۲۹ دانشگاه ایرانی در میان دانشگاه‌های برتر جهان حضور دارند.

دانشگاه‌های صنعتی نوشیروانی بابل، صنعتی امیرکبیر، کاشان، علم و صنعت ایران، صنعتی اصفهان، علوم پزشکی مشهد، صنعتی شریف، صنعتی شیراز، تبریز و تهران ۱۰ دانشگاه برتر ملی از میان این ۲۹ دانشگاه هستند. این رتبه بندی جهانی، مؤسسات آموزش را در ۵ حوزه آموزش، چشم انداز جهانی، پژوهش، استنادها و درآمدهای صنعتی ارزیابی می‌کند. تعداد دانشگاه‌های ایرانی در این رتبه در سال ۲۰۱۹ نسبت به سال گذشته ۶۰ درصد افزایش داشته است. همچنین ایران از نظر جایگاه‌ها دانشگاه‌ها در سال ۲۰۱۹ رتبه اول کشورهای اسلامی را کسب کرده است.

افزایش چشمگیر نیروی انسانی دانش آموخته کشور

از دستاوردهای نظام آموزشی پس از انقلاب می‌توان به افزایش قابل توجه تعداد دانشجویان مقاطع مختلف تحصیلی اشاره کرد. در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی، تنها ۱۷۵ هزار دانشجو در کشور تحصیل می‌کردند. در دوران پس از انقلاب فرهنگی، ارتقای کمی و کیفی آموزش عالی به منظور تربیت نیروی انسانی تحصیلکرده لازم برای توسعه کشور همواره یکی از اولویت‌های سیاستگذاران بوده است. در کنار توسعه دانشگاه‌های سراسری، تأسیس دانشگاه آزاد اسلامی در سال ۱۳۶۱ و گسترش آن در سراسر کشور، ضمن کمک به برقراری نسبی عدالت آموزشی، سهم زیادی در رشد و گسترش نظام آموزش عالی کشور داشت. نمودار سه روند رشد تعداد دانشجویان کشور را از سال تحصیلی ۱۳۷۴-۱۳۷۳ تا سال تحصیلی ۹۷-۱۳۹۶ نشان می‌دهد.

بیشترین نرخ رشد تعداد دانشجویان مربوط به سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۸ است. در این دوره سه ساله تعداد دانشجویان ۲.۲ برابر شده است. اما کاهش نرخ رشد تعداد دانشجویان در سال‌های اخیر به دلیل روندهای جمعیت شناختی اتفاق افتاده است. نرخ رشد جمعیت در دهه ۶۰ افزایش، و پس از آن کاهش یافت.

دستیابی به عدالت جنسیتی در آموزش عالی

دستیابی به عدالت جنسیتی در آموزش، به عنوان یکی از مظاهر عدالت اجتماعی، از دستاوردهای مهم نظام آموزش و آموزش عالی کشور در سال‌های پس از انقلاب اسلامی بوده است. به طور میانگین طی سال‌های ۱۳۷۳ تا ۱۳۹۶ سهم زنان از آموزش عالی، ۴۸ درصد بوده است دانشجویان زن همچنین سهم بالایی در تحصیلات تکمیلی دارند. در سال تحصیلی ۱۳۹۶-۱۳۹۵ بیش از ۴۶ درصد دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و نیز دکتری تخصصی و حرفه‌ای را زنان تشکیل داده‌اند. زنان ایرانی امروز پذیرای نقشی فعال در عرصه علم و فناوری ملی و بین المللی هستند.

گرچه در سال تحصیلی ۶۸-۱۳۶۷ زنان تنها ۴.۳ درصد دانشجویان فنی مهندسی را تشکیل می‌دادند، این رقم در سال ۹۶-۱۳۹۵ به ۲۳.۱ درصد رسیده است که فاصله چندانی با میانگین کشورهای پیشرفته ندارد. همچنین نسبت زنان شاغل به تحصیل در علوم پایه در ۳۰ سال گذشته تقریباً دو برابر شده است.

دانشجویان تحصیلات تکمیلی؛ پیشران پژوهش و نوآوری کشور

ارتقای تحصیلات تکمیلی علاوه بر گسترش آموزش نیروی انسانی، در ارتقای پژوهش‌ها نیز سهم بسزایی دارد و با تربیت نیروی انسانی متخصص برای فعالیت‌های دانش بنیان، نقش مهمی در توسعه اقتصاد دانش بنیان ایفا می‌کند. با توسعه نظام آموزش عالی کشور از ابتدای دهه ۹۰ نسبت دانشجویان تحصیلات تکمیلی به کل دانشجویان کشور روندی صعودی داشته است در سال تحصیلی ۹۷-۱۳۹۶ بیش از ۸۰۰ هزار دانشجو در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی و حرفه‌ای در مراکز آموزش عالی کشور مشغول به تحصیل هستند که این رقم بیش از یک پنجم کل دانشجویان را شامل می‌شود.

افزایش تعداد دانش آموختگان تحصیلات تکمیلی موجب بهبود مهارت‌های نیروی کار در بنگاه‌ها، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و نیز منجر به افزایش ظرفیت تحقیقاتی کشور می‌شود.

رشد چشمگیر دانشجویان در مقاطع مختلف تحصیلی پس از پیروزی انقلاب اسلامی

سال

۱۳۵۷

۱۳۹۷

تعداد کل دانشجویان

۱۷۵۶۷۵

۳۶۱۶۱۱۴

تعداد دانشجویان مقطع کاردانی

۵۸۸۷۱

۶۵۴۴۴۱

تعداد دانشجویان مقطع کارشناسی

۹۸۹۱۷

۲۰۷۶۳۶۱

تعداد دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد

۶۳۴۰

۶۵۶۲۸۶

تعداد دانشجویان مقطع دکتری حرفه‌ای

۱۰۲۹۲

۸۷۹۴۹

تعداد دانشجویان مقطع دکتری تخصصی

۱۲۵۵

۱۴۱۰۷۷

سهم دانشجویان مقطع تحصیلات تکمیلی به کل دانشجویان

۴.۳۲

۲۲

کد خبر: 1000652

وب گردی

وب گردی