جای خالی روزنامه نگاری بحران در عملکرد رسانه های داخلی

رسانه از جمله نهادهای در هر کشور هستند که با علمکرد مناسب خود می توانند در کنترل و مدیریت بحران شکل گرفته تاثیر بسزایی داشته باشند.

به گزارش خبرنگار علم و فناوری ایسکانیوز، در این چند سال اخیر همیشه یکی از مباحث مناقشه برانگیز در حوزه عملکرد رسانه ها، چگونگی واکنش آنها در مواقع بحران بوده است. نظریه پردازان ارتباطات برای رسانه کارکردهای مختلفی در نظر گرفته ­اند که دو مورد از آنها در مواقع بحران از جمله مواردی است که عملکرد رسانه را با آن می سنجند. یکی از کارکردها، کارکرد اطلاع رسانی است. در مواقع بحران ناشی از حوادث طبیعی مانند سیل سه مرحله پیش روی ماست. مرحله اول پیش از بحران، مرحله دوم زمان وقوع بحران و مرحله سوم پس از بحران.

اطلاع رسانی و آموزش رسانه ای در اولویت شرایط بحران

حال آن چیزی که از یک رسانه انتظار می رود اطلاع رسانی مناسب در هر یک از این مراحل است. در حال حاضر رسانه ها از جمله وسایل ارتباط جمعی هستند که از ضریب نفوذ بالای در سطح عموم برخودار هستند و با توجه به اعتباری که در چند دهه فعالیت گذشته خود نزد مخاطبان کسب کرده اند به عنوان منابعی از سوی آنها استفاده می شوند که از صحت و درستی بالایی برخوردار هستند و بدین گونه می توانند از هر گونه شایعه پراکنی جلوگیری کنند. بدین ترتیب اگر به هر شکلی رسانه ها مسئولیت خود در قبال اطلاع رسانی در بحران را به خوبی انجام ندهند خسارت ناشی از بحران به چند برابر افزایش پیدا خواهد کرد.

نتایج تحقیقی در این زمینه با عنوان «شناسایی کارکردهای رسانه ‏های جمعی در مدیریت بحران‌ بلایای طبیعی» نشان می دهد که نیازهای مخاطبان در مرحله پیش از بحران شامل نیاز به آمادگی، آگاهی و اطمینان است. مرحله‏ حین بحران شامل نیاز به اطلاعات، امنیت و همبستگی و مرحله پس از بحران شامل نیاز به پیگیری، امید و یادگیری است که باید عملکرد رسانه ها در هریک از آنها در سطح مطلوبی باشد.

کارکرد دیگر رسانه در مواقع بحران، آموزش است. وقتی بحرانی آغاز می شود رسانه باید با استفاده از کارشناسان مربوطه آموزش های لازم برای مواجهه با شرایط را به مخاطبان خود ارائه کند. هر یک از این آموزش ها در تمام مراحل بحران سطح خسارت جانی، روانی و مالی را به کمترین حد خود می رساند. اگر مخاطب آموزش دیده باشد که هنگام وقوع سیل باید در چه مناطقی ساکن شود یا اینکه بعد از وقوع سیل چه نکات بهداشتی را رعایت کند که منجر به شیوع بیماری نشود، می تواند نقش مهمی در کنترل بحران داشته باشد. در این زمینه نیز اگر رسانه کارکرد خود را به خوبی انجام ندهد باید شاهد افزایش چند برابری خسارت ها باشیم. حسن عابدینی قائم مقام خبرگزاری صدا و سیما در گفتگو با ایسکانیوز تعریف بحران را در دو حوزه رسانه و روابط بین الملل متفاوت می داند و معتقد است که بحران در راوابط بین الملل زمانی شکل می گیرد که منافع حیاتی یک کشور به صورت آنی مورد تهدید قرار بگیرد، در حالی که بحران در رسانه زمانی است که یک موضوع از حالت تعادل خارج شود.

وی افزود: رسانه ها یک استایل بوک و مرام نامه ای در مواجهه با بحران ها دارند که قبل از بحران معمولا اطلاع رسانی، آگاهی و آموزش می دهند که اگر بحرانی به وقوع پیوست چگونه با آن برخورد شود.

با تمام این موارد عملکرد رسانه ها همیشه با توجه به سیاست های سازمانی و خط مشی های رسانه ای خود دوگانه های دارد که بازخورد های متفاوتی هم داشته است. یکی از این موارد در بحران این است که آیا رسانه باید تمام واقعیت ها را بازگو کند یا اینکه باید امیدآفرین باشد؟ در این زمینه همیشه نظرات متفاوت است، بعضی کارشناسان معتقدند که رسانه برای اینکه اعتماد مخاطبان خود را جلب کند باید هر آن چیزی که اتفاق افتاده رو بازگو کند ولی از طرفی برخی معتقدند رسانه باید در شرایط بحران اطلاعاتی ندهد که موجب ترس و وحشت افراد شود و به گونه ای اطلاع رسانی کند که امید افراد را در شایط بحران زنده نگه دارد.

عابدینی کارشناس رسانه در این زمینه اظهار کرد: در حین بحران آن چیزی که اهمیت دارد کمک به عبور از بحران است. در این مرحله بیش از آنکه به چرایی موضوع پرداخته و اشکالات مدیریتی بازگو شود، باید به سمت و سویی اطلاع رسانی و نحوه عبور از این بحران حرکت کند. وی معتقد است که مردم در بحران بشدت از لحاظ روحی دچار مشکل می شوند و در این مقطع باید امیدآفرینی، تلاش برای حل مشکل و کمک به مسئولین در اولویت قرار گیرد و بعد از بحران مطالبات مردم به مسئولین منتقل شود.

انتقال آرامش و امید از طریق قاب بندی تصویر و روایت خبری در بحران

زمانی می توان عملکرد رسانه ها را به دقت بررسی کرد که بتوان بحران مشابه آن را در یک کشور دیگر زیر ذربین قرار داد و کنشگری رسانه را در آن کشور با کشور خودمان مورد واکاوی قرار داد. نوع روایت و قاب بندی های متفاوت است که رسانه های هر کشور را از هم متمایز می کند. بحران سیل در فروردین 1398 را می توان با سیل کاترینا در آمریکا مقایسه کرد، نه از لحاظ حجم و وسعت بحران و خسارت های آن بلکه از نظر روایت و تصویرهای که هر دو رسانه در مدت بحران ارائه داده اند.

آن چیزی که از بررسی رسانه های آمریکایی می توان برداشت کرد توجه آنها به نوع جهت دهی ذهنی مخاطبان و آرامش دادن به عموم مردم با قاب بندی تصویر و نوع روایت خبری است که ارائه می دهند. این رسانه ها به هیچ وجه تصویری از کشته شدگان در این بحران ها را نمایش نمی دهند و حتی به سختی می توان تصاویری را پیدا کرد که به صورت نمای باز این حوادث را نشان دهد. این نوع عملکرد رسانه ای با شناخت تاثیر بر حالت های روانی انجام می شود که در داخل کشور آرامش به مخاطبان خود را و در سطح بین المللی مدیریت بحران توسط نیروهای های مدیریتی را القا کنند.

اما در رسانه های کشور ایران؛ قاب بندی های تصویر و روایت های خبری به نوعی ارائه می شود که هیچ حلقه مشخص رسانه ای برای مدیریت افکار عمومی و جهت دادن به آن نیست. هر رسانه ای برای جلب مخاطبان خود سعی می کند تصویری ارائه دهد که هیجان انگیز باشد و قسمت هایی که خسارت بیشتری دیده است را نشان دهد. در این باره قائم مقام خبرگزاری صدا و سیما، اخلاق رسانه ای را نقطه مشترک رسانه ها برای مدیریت بحران می داند و معتقد است که رسانه ها باید موضوعاتی را که به گونه­ ای سبب خدشه دار کردن حالات روحی و روانی مردم می شود را منتشر نکنند یا اگر منتشر می کنند در ذیل آن خبر یا تصویر بنویسند که حاوی صحنه های دلخراش است و برای کسانی که در شرایط مناسبی نیستند و بویژه کودکان، بانوان و ... مشاهده نکنند.

وقوع این بحران ها باید شرایطی را ایجاد کند که رسانه ها و ذیل آن روزنامه نگاری بحران، تدوین راهکارها و دستورالعمل ها را برای مواجهه با آن در دستور کار خود قرار دهند. مراکز رسانه ای کشور، دانشگاه ها و دانشکده های ارتباطات و رسانه باید به تدوین دروس و آموزش های روزنامه نگاری بحران برای خبرنگاران و فعالین حوزه رسانه اقدام کنند تا اگر شرایط و بحران مشابه ای در آینده به وقع پیوست، عملکرد رسانه ها در یک دستورالعمل مشخص و قابل پیش بینی باشد.

انتهای پیام/

کد خبر: 1002353

وب گردی

وب گردی