به گزارش خبرنگار ایسکانیوز از کرج، ابوالفضل حاجی حیدر و سمیه قادرمرزی از اعضای باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان واحد کرج و دانش آموختگان مقطع کارشناسی ارشد رشتۀ مهندسی کشاورزی-علوم باغبانی گرایش بیوتکنولوژی و ژنتیک مولوکولی محصولات باغبانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج موفق به ثبت اختراع خود در زمینه بهینه سازی و تکثیر موسیر بومی از طریق کشت بافت در مرکز مالکیت معنوی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور همراه با دریافت تأییدیه علمی از سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران به منظور تجاری سازی و تولید انبوه این گیاه برای اولین بار در کشور شدند.
سمیه قادرمرزی در توضیح این اختراع خود گفت: «موسیر Allium stipitatum گیاهی تک لپه از تیره نرگس Amaryllidaceae و جنس آلیوم یکی از مهمترین و اقتصادی ترین سبزیهای پیازی در ایران است، این گونه خوراکی بوده و از خصوصیات دارویی بسیار مهمی برخوردار است. استفاده از کشت بافت بهمنظور تکثیر انبوه و تولید تجاری گیاه موسیر بومی ایران تاکنون گزارش نشده است. »
وی افزود: «در این پژوهش روش تکثیر درون شیشه ای کارآمد به منظور تکثیر گونه A. stipitatum از طریق تکثیر صفحه پایگاهی پیاز بررسی شد و در ابتدا ریزنمونه های صفحه پایگاهی پیاز به منظور استقرار بر روی دو محیط کشت MS و ½MS با غلظت های مختلف هورمون های BAو NAA و IAA و زغال فعال کشت شدند.»
این عضو باشگاه پژوهشگران جوان واحد کرج در خصوص نتایج به دست آمده گفت: «نتایج نشان داد بیشترین تعداد ساقه (66/4) در محیط کشت حاوی 1 میلیگرم در لیتر هورمون BA به همراه 5/0 میلیگرم در لیتر NAA بهدست آمد و همچنین بیشترین رشد طولی ساقهها (32/6 سانتیمتر) در تیمار هورمونی حاوی 2 میلیگرم در لیتر BA و 1 میلیگرم در لیتر NAA مشاهده شد. بیشترین تعداد ریشهها (66/1) و همچنین بیشترین طول ریشهها (55/2 سانتیمتر) در تیمار هورمونی حاوی 1 میلیگرم در لیتر IAA به همراه 1 گرم بر لیتر زغال فعال بهدست آمد. بهمنظور سازگاری گیاهان از تیمارهای مختلف کوکوپیت، پرلیت و پیت موس استفاده شد که تنها 60 درصد گیاهان کشت شده در تیمارهای کوکوپیت، پرلیت و پیت موس با نسبتهای (1:1:1 و 1:2:1) زنده ماندند و به گلخانه انتقال و بهطور طبیعی در گلخانه رشد نمودند. این پژوهش میتواند راه گشایی برای تکثیر سریع این گیاه در حال انقراض باشد.»
ابوالفضل حاجی حیدر نیز ضمن تایید مطالب فوق افزود: «گونه (Allium stpitatum) ثبت شده در این اختراع از لحاظ ساختار ژنتیکی و فیزیولوژیکی تفاوتهای قابل توجهی با گونه (Allium hirtifolium Boiss.) دارد.»
وی ادامه داد: «ریشهیابی تفاوت دو گونه A. stipitatum و A. hirtifolium Boiss.، تفاوت در ساقه و تخمدان و معنی لاتین آن می باشد، که در گونه A. stipittum (stipitatum) تخمدان دارای تیغه میانی بوده و پهنک برگ دارای کرک میتواند باشد یا نباشد. در صورتیکه در گونه A. hirtifolium Boiss. (hirtifolium) برگها دارای کرک و پرز میباشد. همچنین عوامل مختلفی در کشت بافت گیاهان مؤثر میباشد. یکی از مهمترین و اصلیترین عوامل ساختار ژنتیکی است. با توجه به تفاوتهای ساختاری دو گونه و پاسخهای متفاوت به شرایط کشت درون شیشهای، روش تکثیر نیز متفاوت میباشد.»
حاجی حیدر با تاکید بر روش تحقیقی این پژوهش افزود: «در اختراع ثبت شده از بذر برای تکثیر موسیر استفاده شده است و با توجه به اینکه این گیاه به ندرت بذر میدهد و بذر آن دارای خواب است، باید پس از یک دوره سرما در شرایط طبیعی و در پاییز کاشته شود تا خواب بذر شکسته شود. خواب بذر موسیر از سختی پوسته بذر آن بر اثر عدم نفوذ آب و گازها ناشی میشود. بهعلاوه پوسته ممکن است قابل نفوذ باشد، ولی مقاومت مکانیکی زیادی در برابر خروج ریشه از خود نشان میدهد و یا عدم جوانه زنی از وجود مواد بازدارنده در پوسته بذر ناشی میشود. بنابراین بهره برداری از پیاز موسیر از طریق کاشت بذر مدت زمان زیادی را طلب میکند تا پیاز به اندازه مورد نظر برسد. همچنین این گیاه دگرگشن بوده و توسط زنبور عسل گرده افشانی آن صورت میگیرد، درنتیجه بذر تولید شده خصوصیات گیاههای دیگر را نیز از نظر ژنتیکی دارا میباشد و تفرق صفات شکل میگیرد. در حالی که در اختراع ما از ریزنمونه صفحه پایگاهی پیاز موسیر (قسمت اصلی پیاز) برای تکثیر سریع این گیاه استفاده شده است و هیچگونه تفرق صفاتی شکل نمیگیرد و گیاه تولید شده از نظر خصوصیات ژنتیکی یکسان میباشد.»
وی تصریح کرد: «در این اختراع تکثیر سریع موسیر از طریق صفحه پایگاهی پیاز، تعداد پیازچه تولید شده، باززایی پیازچه، ریشهزایی (تعداد ریشه و طول ریشه) و سازگاری آن در شرایط گلخانه و مزرعه بررسی شده است.»
ابوالفضل حاجی حیدر متولد سال 65، با اشاره به نحوه آشنایی خود با خانم قادرمرزی در دانشگاه و در مراحل تدوین پایان نامه دانشجویی خود گفت: « طی مراحل کار با همکلاسیم خانم مهندس سمیه قادرمرزی همکار بودم که در تمامی مشکلات و سختیهای این راه خیلی خالصانه کمکم کرد تا بتوانم به مقصد برسم و در حال حاضر هم با هم ازدواج کردیم.»
این مخترع جوان از تجربه کار در رشته های دیگر مانند دکوراسیون داخلی، تدریس و تالیف کتاب های کمک درسی نیز سخن گفت و ادامه داد: « اوایل در ارتباط با بیوتکنولوژی گیاهی که از گرایشهای رشته ی کشاورزی است پژوهش میکردیم و برای چند مرکز پژوهشی رزومه ارسال کردیم که متأسفانه علیرغم رزومه مناسب، با توجه به نبود بستر مناسب در رابطه با شغل همراه با رشتۀ تحصیلی شرایطی برای استخدام پیش نیامد.»
وی با اشاره به روند آغاز کارهای تحقیقاتی خود می گوید: «مراحلی از کار پایان نامه در پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی کرج انجام شد و در آنجا با آقای دکتر زارع کاریزی سرپرست گروه بیوتکنولوژی پژوهشکده آشنا شدیم که رزومه بسیار قوی داشتند، ما هم به این فکر افتادیم که رزومه خودمان رو ارتقا بدهیم و برای این کار با آقای زارع کاریزی در میان گذاشتیم و ایشان مراحل کار را توضیح دادند و از سختیهای آن گفتند ولی ما تصمیم داشتیم تا رو به جلو حرکت کنیم.»
حاج حیدر از تاثیراتی که موقعیت ها و افراد مختلف در روند انگیزشی آنها داشتند نیز مطالبی بیان کرد و ادامه داد: «ترم دوم کارشناسی ارشد در یکی از کلاسهای درسی با عنوان روش تحقیق، استاد (آقای دکتر کامبیز بقالیان) یک جملهای گفتند که جرقهای را در من ایجاد کرد. ایشان گفتند: برای انجام کارهای پژوهشی باید در کنار اساتید خیلی خوب و عالی کار کرد تا سطح شما هم نسبت به آنها سنجیده شود، در زمینه بیوتکنولوژی ما هم افتخار این رو داشتیم که بهترین اساتید راهنما ، مشاور و داور را در دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج در کنار خود داشته باشیم. همین مسئله باعث شد تا پایان نامه خود را بررسی روی گیاه موسیر انتخاب کنم که هم خواص دارویی بسیاری دارد و هم گیاه بومی ایران است، هر چند که در حال حاضر در معرض انقراض گرفته است. چون موضوع خوبی انتخاب شد و مراحل آزمایش هم در دو مرکز تحقیقاتی معتبر انجام شد تصمیم گرفتم که از این پایان نامه علاوه بر مقالههای علمی-پژوهشی استخراج شده، دستورالعمل ثبت اختراع نیز به ثبت برسانم. تمامی مراحل کار با هزینه شخصی انجام شد که برای این پایان نامه با عنوان بهینه سازی کشت بافت و انتقال ژن به موسیر بومی ایران (Allium stipitatum) با استفاده از ژن گزارشگر gus مبلغ 22 میلیون ریال به مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران پرداخت شد و تا پایان مراحل کار نیز از هیچ بخش یا نهادی هیچگونه تسهیلاتی دریافت نشد.»
سمیه قادرمرزی نیز با مروری بر اولین ثبت اختراعشان گفت: «اولین اختراع ما با موضوع بهینه سازی و تکثیر سریع گیاه موسیر بومی (Allium stipitatum) از طریق کشت بافت بود که برای ثبت و داوری آن مشکلات زیادی وجود داشت که با صبر، حوصله و پیگیریهای بسیار بالاخره به اتمام رسید و توانستیم دستورالعمل این روش را ثبت کنیم. بعد از ثبت اولین اختراع به فکر دومین ثبت اختراع افتادیم تا روش اول را تکمیل کنیم و دومین ثبت اختراع ما با موضوع فرآیند بهینه سازی کشت بافت و انتقال ژن گزارشگر GUS به موسیر بومی، برای ثبت به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور فرستادیم که مجددا مشکلات و دشواریهای زیادی در میان راه وجود داشت ولی با صبر و شکیبایی این دستورالعمل و روش تکمیلی نیز به ثبت رسید.»
وی با اشاره به برنامه های آتی خودشان گفت: «در حال حاضر نیز دو دستورالعمل دیگر را در سازمان ثبت اسناد و املاک کشور با موضوعهای فرآیند تکثیر سریع گیاه تاتوره تماشایی از طریق کشت بافت و فرآیند تولید ریشههای مویین در گیاه دارویی تاتورۀ تماشایی به ثبت رساندیم و در حال حاضر دو ثبت اختراع دارای تأییدیۀ علمی هستند و مابقی مراحل اداری را طی میکنند.»
قادرمرزی با ابراز رضایت از فعالیتهای علمی و پژوهشی و راهی که پیمودهاند گفت: «راضی هستیم ولی انتظار داریم تا هم دانشگاه و هم بخشهای مرتبط از جمله پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی کرج از جوانهای خلاق، مبتکر و فعال بیشتر استفاده کنند تا بتوان تولیدات کشاورزی را به بهترین شکل به تجاری سازی و بخش اقتصادی متصل کرد.»
وی با اشاره به انجام امور پژوهشی به صورت تیمی برای کسب موفقیت تاکید کرد: «در حال حاضر بازار فعالیتهای کارآفرینی بهتر شده ولی هیچگونه حمایتی از طرف نهادهای دولتی از نظر پشتیبانی و اعطای تسهیلات صورت نمیگیرد و اگر جوان علاقهمندی بخواهد کارآفرینی انجام بدهد با مشکلاتی همچون عدم دریافت تسهیلات و وام کافی و یا عدم حمایت مناسب جامعه و صنعت از ایدههای نو روبرو خواهد شد که باید با صبر و استقامت بر تمامی این مشکلات غلبه کند و ناامید نشود.»
این دو مخترع جوان کشور با اشاره به برخی مشکلات عرصۀ تولید و فعالیت مهمترین آنها را در اختیار نداشتن آزمایشگاه، زمین کشاورزی و گلخانه و مشکلات تجاری سازی محصول برشمردند.
این دو جوان موفق عامل اصلی پیشرفتشان در این رشته را تعامل با اساتید صاحب نظر و بهرهمندی از رهنمودها و راهنمایی‌هایشان عنوان کردند و تصریح کردند: «در این راه پر فراز و نشیب الگوی اصلی و انگیزۀ اصلی پیشرفتمان در زندگی پدرها و مادرهایمان بودند؛ اما جا دارد از استاد راهنمای بزرگوارمان آقای دکتر مسعود توحیدفر و اساتید برجستۀ دانشگاهی آقای دکتر سید مهدی میری، آقای دکتر محمدرضا بیهمتا (دومین دانشمند برتر علوم کشاورزی در ایران در سال 1392)، آقای دکتر امیررضا زارع کاریزی و آقای دکتر پژمان مرادی که در مراحل کار همیشه یار و یاورمان بودند نیز تقدیر کرده و از حمایت های رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج جناب آقای دکتر محمدحسن برهانی فر و دکتر سیداحسان شیرنگی معاون پژوهشی و سایر مسئولین این دانشگاه نیز تشکر کنیم و در پایان از مسئولان دولتی انتظار داریم از جوانان علاقهمند و برتر در زمینههای تخصصی در مراکز آموزشی و پژوهشی استفاده کنند و اگر شخصی رزومۀ قوی داشت حتما وی را در بخش پژوهش، تولید و تجارت به کار بگیرند.»
این زوج مخترع به دانشجویان و فارغالتحصیلان جویای کار توصیه کردند: « براساس بازار کار کشور رشتۀ تحصیلی خود را انتخاب کنند تا بهتر بتوانند به بازار کار بپیوندند. البته به فارغالتحصیلان جویای کار نیز می گوییم که ناامید نباشند و سعی کنند تا بهترین توانایی خود را ارائه بدهند و مطمئن باشند که بهترین اتفاق برایشان خواهد افتاد.»
