به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، اکثر ما با شنیدن واژه خشونت به یاد برخوردهای فیزیکی شدید میفتیم. شاید هم زمانی که از انواع خشونت در رابطه با دیگران صحبت میشود به شیوههای مختلف ضرب و جرح و سطوح مختلف آسیبدیدگی ناشی از آن فکر کنیم.
اگرچه قطعاً برخورد فیزیکی نمونهای از اعمال خشونت محسوب میشود و یکی از شدیدترین انواع خشونت است؛ اما رفتارهای خشونت آمیز دیگری هم وجود دارند که ممکن است در نگاه اول مورد توجه ما قرار نگیرند.
برخلاف باور افراد خشونت انواع مختلف روانی، جنسی، جسمی، عاطفی، کلامی، مالی و اجتماعی دارد؛ اما اغلب افراد به اشتباه، گمان میکنند واژه خشونت فقط شامل موارد جسمی میشود؛ در حالی که آسیبهای روحی در اثر خشونت کلامی و عاطفی بسیار است و مشکلات بیشتری را برای افراد ایجاد میکند.
جامعه و خشونت
وقتی به اطراف خود در مترو، اتوبوس، پارک، فروشگاه، سینما، پیادهرو یا هر گوشه کناری دیگر از جامعه دقت کنیم، میتوانیم یکی از انوع خشونتها به ویژه خشونتهای کلامی را بین افراد، مشاهده کنیم. افراد و گروههایی که به دلایل و بهانههای گوناگون با یکدیگر درگیر شده و در فرآیند رفتارهای خشونتآمیز آسیبهای فراوانی به خود و افراد دیگر وارد میکنند.
به گفته بهزاد دارابی روانشناس اجتماعی در بسیاری از مواقع بروز پرخاشگریهای کلامی نظیر انواع فحاشی، غیبت، بدگویی، تکهپرانی به جنس مخالف، دادن پیشنهادات خارج از عرف و شرع به فرد دیگر، ابراز کلامی مسائل غیراخلاقی به دیگران و مسخره کردن و تحقیر دیگران شکلهای نرمی از خشونت در جامعه است که میتواند ناشی از رواج خشونت و پرخاشگری در جامعه باشد.
علل بروز خشونت چیست؟
هر علتی یک معلول دارد، علل و ریشههای بروز خشونت در جامعه نیز میتواند نشأت گرفته از زمینه خانوادگی، عوامل روانپزشکی و روانشناختی، اجتماعی، اقتصاد، آداب ورسوم، سنتهای ناصحیح، رسانههای گروهی و غیره باشد.
طاهره زرنگار عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پرند معتقد است یکی از دلایل اصلی شیوع پدیده آزار کلامی در عرصه عمومی را باید در چگونگی جامعهپذیری جنسیتی مردان و زنان یافت. برخی پسران از دوران نوجوانی مردانی را در اطراف خود میبینند که به آسانی و بدون هیچگونه عواقبی زنان را در اماکن عمومی مورد انواع آزارهای کلامی، بصری و فیزیکی قرار میدهند. در نتیجه آنان نیز با باوری غلط تصور میکنند با رفتارهای سلطهجویانه در قبال زنان به «مردانی واقعی» تبدیل میشوند.
خانواده و نقش تربیتی افراد
خانواده، نخستین و پایدارترین نهاد اجتماعی است که هویت فرد در آن شکل میگیرد، اگر خانوادهها فرزندان را بر اساس آموزههای دینی تربیت کنند در آینده که وارد اجتماع شدند درصد بروز خشونت از آنها کمتر است.
سارا گلستانی روانشناس حوزه خانواده درباره نقش خانوادهها در تربیت فرزندان اعتقاد دارد که خانواده به عنوان اولین نهادی که فرد عضو آن است نقش اساسی در آگاهی بخشی و تربیت کودکان دارد در غیر این صورت کودکان با یادگیری غلط برخی مسائل از جامعه٬ دچار معلولیتهای جنسی و روحی میشوند.
خشونت و دانشگاه
موضوع فرهنگ در دانشگاهها از مباحث بسیار حساس است چراکه دانشگاه مبدا تحولات جامعه و کارخانه انسانسازی است. ارزشها و آموزههای دینی باید در فضای فرهنگی دانشگاه حاکم باشد تا دانشجویان دچار تعارض در ارزشها و باورهای خود نشوند.
محیط دانشگاه باید از لحاظ فرهنگی، اخلاقی و روانی در سطح قابل قبول و عاری از هر گونه ناهنجاری باشد؛ چراکه دانشجویان اگر در محیط علمی و آموزشی دانشگاه اطمینان و آسودگی خاطر نداشته باشند، برای یادگیری مباحث تحصیلی و مشارکت در حوزههای اجتماعی تمرکز لازم را ندارند.
اگر این منشا فرهنگسازی و انسانسازی دچار ضعف شود، حال بد خود را به جامعه تزریق میکند. فضای فرهنگی دانشگاهها، نمیتواند جدا از فضای فرهنگی غالب در جامعه باشد اما متأسفانه در حال حاضر فضای دانشگاه عاری از خشونت به ویژه خشونت از نوع کلامی و عاطفی نیست.
فرهنگسازی گام نخست پیشگیری از خشونت
آسیبهای فرهنگی و اجتماعی، نظم و امنیت جامعه را برهم زده و هنجارهای حاکم بر محیط امن را مورد تعرض قرار میدهند. خشونت یک ناهنجاری اجتماعی و فرهنگی است که میتواند آسیبهای جبرانناپذیری را به افراد جامعه وارد کند، برای کاهش و جلوگیری از اِعمال انواع خشونت در جامعه و نهاد کوچکتری همچون دانشگاه باید از راههای مختلف اقدام به فرهنگسازی و آموزش کرد.
دستگاهها و نهادهای متولی فرهنگ در کشور باید برای کاهش خشونت، برنامهریزیهای آموزشی را از سنین پایین آغاز کنند. در اینباره نهادهای فرهنگی همچون شورای عالی انقلاب فرهنگی٬ وزارتخانههای آموزش و پرورش و علوم شاید سهم بیشتری بر عهده داشته باشند.
در این میان مراکز مشاوره دانشگاهها نیز با ارائه راهکارهایی برای کاهش خشم و خشونت در دانشجویان و کمک به دانشجویانی که مورد خشونت واقع شدهاند نقش اثرگذاری دارد.
این مراکز در دانشگاهها و خوابگاهها مشاوره رایگان به دانشجویان مراجعه کننده میدهند. منصوره سادات صادقی مدیر کل دفتر مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان وزارت علوم درباره طرح راه اندازی دفاتر مشاوره در خوابگاههای دانشجویی عنوان کر که اکثر دانشگاهها طرح مذکور را اجرایی کرده و حداقل یک اتاق در خوابگاه به مشاوره اختصاص دادهاند.
بعد از خشونت چه باید کرد؟
فرهنگسازی برای کاهش خشونت یک اقدام پیشگیرانه است و اگر درست و به هنگام انجام شود قطعاً کاهش خشونت را در پی خواهد داشت اما با همه این تفاسیر در جامعه و دانشگاه خشونت کلامی و عاطفی و بعضاً جنسی علیه دانشجویان دختر رغم میخورد.
سوال اساسی این است؛ دانشجویی که مورد خشونت واقع شد در گام بعدی چه اقداماتی باید انجام دهد؟
محمد غلامیان مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه علامه طباطبایی نهادهای انقلابی را مرجع و مأمن دانشجویان در دانشگاه میدانند و عنوان میکند که در حال حاضر بسیج دانشجویی و دفتر نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها مورد اعتماد دانشجویان هستند و بسیاری از دانشجویان دختر با رجوع به دفاتر بسیج تخلفات اخلاقی استادان و مواردی که مورد خشونت و آزار کلامی قرار گرفتهاند را گزارش میدهند.
وی بیان میکند که بعد از اینکه دانشجویان به دفاتر بسیج دانشجویی مراجعه و شکایت خود را مطرح کردند، بسیج در گام نخست به جمعآوری مستندات برای اینکه شکایت بر پایه واقعیت است یا خیر میپردازد و اگر شکایت بر پایه واقعیت مطرح شده باشد طبق قانون و آییننامههای دانشگاه مجازات و احکام سنگینی برای استادان و افراد خاطی صادر میشود.
به گفته غلامیان بسیج دانشجویی از لحظه شکایت تا زمان صدور حکم پیگیر پرونده است و به احقاق حق دانشجویان کمک میکند.
علیرضا قادری مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه صنعتی شریف نیز درباره این موضوع میگوید که واحد خواهران بسیج دانشجویی دانشگاه شریف با توجه به اطلاع دقیقی که از آییننامههای انضباطی دارد به دانشجویانی که از سوی برخی استادان آزار کلامی دیدهاند؛ اما آگاهی لازم برای پیگیری شکایت از استاد را ندارند، مشاوره و راهنمایی ارائه میدهد.
غربال استادان در مسیر کاهش خشونت
دانشجویان دختر گاهی از سوی استادان، دانشجویان دیگر و کارمندان مورد خشونت کلامی یا عاطفی قرار میگیرند که یکی از راههای مقابله با آن تقویت سیستم ارزیابی و گزینش استادان دانشگاهها است.
استادان مدعو و عضو هیئت علمی باید به صورت مستمر مورد ارزیابی قرار گیرند تا با شناسایی و برخورد با استادان متخلف در حوزه اخلاقیات، خشونت و آزار کلامی در دانشگاهها به حداقل برسد. استادان مجوزهای سه ساله یا پنجساله برای تدریس در دانشگاهها دارند که با اتمام دوره مجوز برای دریافت مجوز دوره جدید باید به صورت جدی مورد ارزیابی علمی و اخلاقی قرار گیرند که این امر خود نیازمند هستههای گزینش قوی در دانشگاهها است.
همچنین حراست دانشگاه نیز برای کاهش خشونت و مقابله با آن باید با دانشجویان و کارمندان خاطی طبق آییننامههای موجود برخورد کند.
اعتمادسازی بین استادان و دانشجویان
آثار و تبعات منفی خشونت و آزار کلامی و عاطفی در دانشگاهها از دید برخی از مسئولان مغفول مانده است، دانشجویان دختر گاهی در دانشگاه مورد خشونت قرار میگیرند، برخی از استادان برای نمره قبولی دانشجویان را مورد آزار کلامی قرار میدهند که تبعات و آثار آن از خشونت جسمی نیز زیانبارتر است.
معصومه ذبیحی مدیر گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره) معتقد است که بیشتر دانشجویان دختر که مورد خشونت قرار میگیرند، بهدلیل حفظ آبروی خود این اتفاق را مطرح نکرده و از شکایت از فرد خاطی صرف نظر میکنند.
وی با تأکید بر لزوم ایجاد اعتمادسازی در کلاسهای درس بین استادان خانم و دانشجویان دختر بیان کرد که به شخصه در کلاسهای درس، فضای گفتوگو را برای دانشجویان فراهم میکنم، دانشجویان دختر مثالهایی از خشونت در دانشگاهها بیان میکنند که در صورت پیگیری تکرار آزارها جلوگیری میشود.
ذبیحی، آگاهیبخشی را راهکار کاهش خشونت در دانشگاهها دانست و عنوان کرد که استادان باید به دانشجویان آگاهی دهند تا اگر دانشجو در شرایط و زمان آزار، خشونت و سوءاستفاده قرار گرفت، بداند مناسبترین واکنش چیست یا در صورتی که دانشجو مورد خشونت یا تجاوز کلامی- عاطفی قرار گرفت، باید آگاهی داشته باشد که از چه راههایی میتواند برای شکایت از فرد خاطی اقدام کند.
راهکار کاهش خشونت در دانشگاه
برخی از مسئولان دانشگاهی و کارشناسان معتقد هستند برای کاهش خشونت و آزار کلامی دانشجویان دختر باید تفکیک جنسیتی را اجرا کرد یا حتی علاوه بر اینکه کلاس درس دانشجویان دختر و پسر به صورت جداگانه برگزار شود، استادان خانم برای دانشجویان دختر و استادان آقا برای دانشجویان پسر تدریس کنند.
البته برخی دیگر از صاحبنظران معتقدند این امر شاید در ظاهر بتواند موقت گرهگشا باشد اما بروز خشونت را به صورت ریشهای حل نمیکند، علاوه بر آن، نبود فضای فیزیکی در دانشگاهها سد محکمی برای اجرای این طرح به صورت کامل است.
از سوی دیگر سیاستگذاران حوزه آموزشی و فرهنگی برای کاهش خشونت در دانشگاهها «دانش خانواده» را در قالب درس دو واحدی عمومی در تمامی دانشگاههای کشور گنجاندهاند؛ اما به زعم کارشناسان در واقعیت به دلیل بازدهی کم باید مورد بازنگری قرار گیرد.
اجرای برنامهها و سیاستها برای کاهش خشونت در دانشگاهها کار آسانی نیست چراکه قسمت عمده مسائل بروز خشونت کلامی به ابعاد فرهنگی افراد مرتبط است، مسائل فرهنگی نیز ریشه در ذهن افراد دارد و تا زمانی که این تفکرات اصلاح نشود نمیتوان مسائل را به طور عمیق حل کرد.
طبق آمارها و اخباری که در رسانهها منتشر میشود میتوان به صورت کلی نتیجه گرفت که وضعیت موجود در دانشگاهها ایران به نسبت کشورهایی که مدعی آزادی هستند خشونت کلامی و جنسی بسیار کمتری رخ میدهد اما برای به حداقل رساندن آن نیز انجام اقدامات فرهنگی و اصلاح زیرساخت اجتماعی ضروری است. با توجه به اینکه خشونتهای عاطفی و کلامی عواقب جدی نظیر گوشهگیری، از دست دادن اعتماد به نفس و عزت نفس، انواع افسردگی، از دست دادن فرصت شکوفایی دانشجویان، عدم عضویت در گروهها و مشارکت اجتماعی را برای فرد آسیب دیده به همراه دارد، مسئولان فرهنگی و دانشگاهی باید برای کاهش خشونت سیاستگذاری و برنامهریزی مناسب انجام دهند.
انتهای پیام/