گروه دانشگاه ایسکانیوز_ شایان دنیادیده، 13 شهریور ماه، روز بزرگداشت دانشمند فرهیخته ایرانی، ابوریحان محمد بن احمد بیرونی یا همان «ابوریحان بیرونی» است؛ وی را یکی از بزرگترین دانشمندان عصر خود و فارسی زبان، در دوره‌های گذشته می دانند که در 13 شهریورماه سال 352 شمسی در شهر خوارزم دیده به جهان گشود.

ابوریحان بیرونی در حوزه ستاره شناسی، انسان شناسی، تاریخ نگاری و هندشناسی تخصص فراوانی داشت و به زبان های خوارزمی، فارسی،عربی و سانسکریت مسلط بود. وی دارای 146 کتاب و رساله است که جمع سطور آن به 13 هزار سطر می رسد.

مهم ترین اثر ابوریحان، «التنجیم» نام دارد که درباره ریاضیات و نجوم نوشته شده است؛ قانون مسعودی، تحقیق ماللهند، التفهیم لاوایل صناعة التنجیم، آثار الباقیه عن القرون الخالیه و الصیدنة فی الطب از دیگر آثار و کتب ابوریحان بیرونی محسوب می شود.

درباره دین و مذهب ابوریحان گمانه زنی‎‌های زیادی وجود دارد؛ عده اندکی او را متعلق به آیین مانوی می دانند؛ اما بررسی اسناد تاریخی نشان می دهد که دانشمندی مسلمان بوده اما در مذهب او، بحث های فراوانی وجود دارد. عده ای او را شیعه اثنی عشری می دانند و معتقداند در طول زندگی خود، ارادات فراوانی را نسبت به اهل بیت عصمت و طهارت(ع) داشته است.

حسن بلخاری رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در این باره می گوید:«ابوریحان بیرونی در دو بخش از کتاب آثار الباقیه خود، اعتقادات شیعیان زیدیه و اسماعیلیه را نقد می ‌کند. ابوریحان همچنین در بسیاری از آثار خود نسبت به امام حسین(ع) و واقعه عاشورا ابراز ارادت کرده است؛ همچنین او در بسیاری ار بخش های کتاب خود تاکید می‌کند به هر حدیثی نباید اعتماد کرد».

ارادت نسبت امیرالمومنین و اهل بیت(ص)

در کتاب «آثارالباقیة عن القرون الخالیة» عبارت هایی یافت می شود که نشان دهنده گرایش او نسبت به مذهب تشیع است؛ در بسیاری از بخش های این کتاب از نام امیرالمومنین به عنوان «حضرت علی علیه السلام» یاد می شود و عبارت‌های دعایی فراوانی درباره اهل بیت پیامبر(ص) به کار رفته است.

نوع نگاه ابوریحان بیرونی به واقعه عاشورا و اسارت اهل بیت(ع) در شهر شام نیز، به نوبه خود قابل توجه است؛ او در کتاب آثار الباقیه درباره نحوه ورود سر مقدس امام حسین(ع) به شام و کاخ یزدید چنین می نویسد:«نخستین روز ماه‌ صفر، سر حسین (ع)، وارد شهر دمشق شد و یزید آن را رو به روى خود نهاد».

نگاه ویژه ابوریحان به واقعه عاشورا و محرم

همانطور که گفته شد، ابوریحان نسبت به واقعه عاشورا و شهادت امام حسین(ع) نگاه ویژه ای داشت؛ او در کتاب آثار الباقیه خود درباره جایگاه ماه محرم نزد مسلمان چنین می نویسد:« روز اول این ماه برای مسلمانان روز بزرگی است؛ زیرا سال جدید با آن آغاز می‌شود. ماهی که روز نهم آن را تاسوعا و دهم آن را عاشورا می‌نامند».

ابوریحان سپس به مسئله عاشورا می پردازد و جایگاه این روز را با نقل روایتی از پیامبر اکرم(ص) چنین بازگو می کند:« ایها الناس سارعوا الی الخیرات فی هذا الیوم فانّه یوم عظیم مبارک قد بارک الله فیه علی آدم».

او همچنین به توصیف حوادث عاشورا اشاره می کند و چنین می نویسد:« قتل حسین بن علی بن ابی طالب در روز عاشورا اتفاق افتاد و او و یارانش را از راه بستن آب بر آنان، گذراندن از دم شمشیر، آتش در خیام حرم، به نیزه کردن سرها، اسب دوانیدن بر اجساد که در هیچ امتی با اشرار خلق چنین نکرده‌اند، از میان بردند. و از این تاریخ مسلمانان عاشورا را شوم دانستند».

او در بخش دیگری از توصیفات خود نسبت به مسئله عاشورا، خاک کربلا را به عنوان «خاک مسعود» و امام حسین(ع) را با لفظ «سیدالشهدا» ذکر می کند.

ذکر اسامی ائمه(ع) بر مبنای سلسله امامان شیعه

از دیگر دلایلی که شیعه بودن اوبوریحان بیرونی را نشان می دهد، ذکر اسامی ائمه اطهار(ع) از امام هشتم به قبل، بر مبنای سلسله امامان شیعه است. او در بخشی از کتاب خود چنین می نویسد: « و فى الیوم الحادى و العشرین [من رمضان] قبض امیرالمؤمنین على بن ابى طالب علیه‌السلام؛ و فیه اتفق وفاه على الرضا بن موسى الکاظم بن جعفر الصادق بن محمد الباقر بن على السجاد زین‌العابدین بن‌الحسین سیدالشهداء ابن امیرالمؤمنین على بن ابى‌طالب علیه السلام.»

در این بخش همچنین از امام حسین(ع) به عنوان سیدالشهدا یاد شده که اعتقادات شیعی ابوریحان را بیش از پیش آشکار می کند.

شرح ماجرای غدیر

اما مهم ترین موضوع در اثبات شیعه بودن ابوریحان بیرونی، شرح روایتی از ماجرای غدیر خم و انتخاب امیرالمومنین(ع) به عنوان جانشین پیامبر(ص) در کتاب آثارالباقیه اوست.

ابوریحان این روایت را چنین نقل می کند: در روز هفدهم عثمان بن عفان رضى الله عنه کشته شد و روز هیجدهم عید غدیر خم است و آن نام منزلى بود که پیغمبر(ص) پس از حجه‌الوداع در آنجا فرود آمد و جهاز شتران را جمع کرد و بازوى على بن ابیطالب را گرفت و از آن جهازها بالا رفت و فرمود: «اى مردم، آیا من از خود شما به شما اولى نیستم؟» گفتند: آرى، فرمود: «بر هرکس که من مولى باشم على مولاى اوست. خداوندا، دوستدار على را دوست بدار و با دشمنانش دشمنى کن و آنان که على را یارى مى‏کنند، آن ها را یارى نما و آنان که می‌خواهند او را خوار و زبون کنند، تو آن ها را خوار و ذلیل کن و از هر راهى که على مى رود، حق و حقیقت را با او بگردان».

روایت کرده ‏اند که پس از این گفتار، سر مبارک خود را به سوى آسمان بلند کرد و سه مرتبه گفت: «خداوندا، آیا مأموریت خود را رسانیدم؟ و در روز بیست و چهارم این ماه امیر‌المؤمنین در حال رکوع، انگشتر خویش را به سائل بخشید. و در روز بیست و پنجم عمربن‌خطاب کشته شد و سوره «هل اتى» در این روز نازل شد و در روز بیست و ششم استغفار به داوود نازل گشت.»

همچنین نکته جالب دیگر این روایت، استفاده از لفظ امیرالمومنین برای امام علی(ع) است.

ادله ذکر شده نشان می دهد ابوریحان بیرونی، به مذهب حقه تشیع گرایش داشته و در بخش های مختلف آثار خود نسبت به اهل بیت عصمت و طهارت ابراز ارادت کرده است؛ البته همزمانی زندگی ابوریحان با دوره سلطنت غزنویان باعث شد اعتقادات او نسبت به مذهب تشیع نامحسوس شود، که گرایش غزنویان به مذهب تسنن در این موضوع بی تاثیر نبود.

انتهای پیام/