به گزارش گروه سیاسی ایسکانیوز، هفتمین سفر به نیویورک برای حسن روحانی پس از در اختیار گرفتن سکان پاستور، متفاوتترین سفربه ینگه دنیا بود. تحولات دامنهدار تابستان 98 در رابطه با امنیت خلیج فارس و حادثه آرامکو و از طرف دیگر کاهش چشمگیر همراهان رئیس جمهور با اقدامات محدودیت ساز دولت ترامپ در صدور روادید دلایل این تفاوت با سفرهای پیشین بود، ازهمین رو طبیعی بود حضورهیات ایرانی در نیویورک به مرکز کانون توجهات بین المللی و رسانهای تبدیل شود. با وجود آنکه نیویورک میتوانست آخرین ایستگاه برای اولین دیدار روسای جمهور ایران و ایالات متحده بعد از انقلاب اسلامی باشد، این ملاقات رخ نداد و سفر رئیس جمهور با سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل به پایان رسید تا یک شکست دیگر در سیاست خارجی آشفته دولت ترامپ ثبت شود.
با این همه اما سفر روحانی آنگونه که حامیان دولت مطرح میکنند یک پیروزی بزرگ برای دیپلماسی و یا آنطور که حسام الدین آشنا مشاور رئیس جمهور میگوید بخشی از پرافتخارترین و هوشمندترین فرازهای تاریخ دیپلماسی کشور بود؟ حامیان دولت برای صحت ادعایشان به ترافیک دیپلماتیک در محل اقامت حسن روحانی و انتظارکشیدن 15 رئیس دولت کشورهای بزرگ جهان پشت درب اتاق هیات ایرانی برای گفتگو استناد میکنند و همچنین با ستایش از مواضع رئیس جمهور در سازمان ملل آن سخنرانی را دلیلی برای دستاورد مثبت سیاست خارجی دولت در سفر به نیویورک ارزیابی میکنند. در شرایطی که راهبرد موفقیت آمیز «مقاومت فعال» توسط ایران، حسن روحانی را در موقعیت ممتازی قرار داده بود آیا رئیس جمهور توانست از این امتیاز به درستی در پیشبرد منافع ملی کشور و تثبیت اقتدار ایران استفاده کند؟
علیرغم اینکه حسن روحانی، ترامپ را در حسرت یک دیدار با عکس یادگاری جهت بهره برداری در انتخابات سال آینده آمریکا ناکام گذاشت، اما شواهد حاکی از این است که دولت روحانی بی رغبت نبود با ترامپ ملاقات داشته باشد و سیگنالهای واضحی هم در این خصوص به طرفهای غربی فرستاد، چه بسا اگر نهی صریح رهبر انقلاب چند روز پیش از سفر رئیس جمهور به آمریکا در نفی هرگونه مذاکره و دیدار اتفاقی با دولت ترامپ نبود وقوع این دیدار دور از تصور نبود.
رهبری 26 شهریور در ابتدای جلسه درس خارج فقه خود اظهار داشتند: چنانچه آمریکا حرف خود را پس گرفت و توبه کرد و به معاهده هستهای که آن را نقض کرده است، بازگشت، آنوقت در جمع کشورهای عضو معاهده که شرکت و با ایران صحبت میکنند، آمریکا هم میتواند شرکت کند، اما در غیر اینصورت هیچ مذاکرهای در هیچ سطحی بین مسئولان جمهوری اسلامی و آمریکاییها اتفاق نخواهد افتاد، نه در نیویورک و نه غیر آن.
با این وجود خطوط اشغال تلفن پاستور-الیزه توسط روحانی و مکرون و دعوت محمد جواد ظریف از سوی رئیس جمهور فرانسه به شهرساحلی بیاریتز، محل اجلاس سران گروه هفت به عنوان نتیجه این چانه زنیهای تلفنی، از امیدواری مکرون در به ثمر رسیدن تلاشهایش برای دیدار دو جانبه روحانی با ترامپ خبر میداد، چه اینکه حسن روحانی در همان اوضاع و ساعات گفت: معتقدم برای منافع ملی کشورمان از هر ابزاری باید استفاده کرد. اگر بدانم که به یک جلسه ای بروم و با کسی ملاقات کنم که کشور من آباد و مشکلات مردم حل می شود دریغ نخواهم کرد، اصل منافع ملی ملت ایران است! ساعاتی پس از این اظهارات، مکرون رئیس جمهور فرانسه گفت: آماده برگزاری ملاقات بین ترامپ و روحانی هستم. امکان رسیدن به توافق بین رئیس جمهوری ایران و آمریکا وجود دارد.
روحانی پیش از این هم در جمع مدیران وزارت امور خارجه با یادآوری گفتگوی مستقیمش با باراک اوباما و نقش این تماس تلفنی در شکل گیری برجام سعی کرد برای دیدار احتمالی با ترامپ زمینه سازی کند. رئیس جمهور در این رابطه گفت: اگر وزیر خارجه کشورمان در نیویورک با وزیر خارجه آمریکا از نزدیک گفتگو نمیکرد و من به تلفن آقای اوباما جواب نمیدادم، شاید روند رسیدن به توافق به کندی صورت میگرفت. اینکه توانستیم در طول کمتر از 100 روز با 6 قدرت جهانی به توافق ژنو برسیم، کار بسیار سخت و دشواری بود که با تدابیر اتخاذ شده به نتیجه رسید.
طی مدت حضور هیات ایرانی در نیویورک هم سیگنالهایی از طرف ایران مبنی بر آمادگی برای اعمال تغییرات کوچکی در برجام ارسال شد و حتی در گفتگوی تلویزیونی وزیر امور خارجه با شبکه CNN صحبت از دیدار مشروط روحانی با ترامپ به میان آمد منوط به آنکه رئیس جمهور آمریکا آنچه را که لازم است یعنی رفع تحریمها انجام دهد که این موارد نشان از تمایل تلویحی دولت دوازدهم به مذاکره با دولت آمریکا دارد.
در نهایت دو جمله تاثیرگذار در اظهارات حسن روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل که پیام آشکاری از تمایل دولت به هموار کردن مسیر مذاکره با آمریکا است دیگر بخشهای سخنان رئیس دولت در سازمان ملل را تحت الشعاع قرار داد. رئیس جمهور در بخشی از اظهارتش بیان کرد: «برجام حداقل بود چه برای ما چه برای شما، اگر بیشتر میخواهید باید بیشتر بدهید!» دیگر جمله معنادار روحانی خطاب به دولت ترامپ به این شرح بود: «اگر به اسم برجام حساسیت دارید به رسم برجام برگردید!» رمزگشایی از این جمله میتواند حامل این معنا باشد دولت روحانی این آمادگی را دارد به یک توافق جدید با دولت ترامپ با نامی غیراز برجام دست پیدا کند!
روایت رسانه آمریکایی از ملاقاتی که نزدیک بود!
در همین حال برخی منابع فرانسوی مدعی شدهاند «دونالد ترامپ» و «حسن روحانی» بر سر یک سند چهار بندی به عنوان مبنایی برای دیدار با یکدیگر در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد و آغاز مجدد مذاکره میان ایران و آمریکا توافق کرده بودند.
پولیتیکوآمریکا به نقل از این منابع مدعی شده دیدار سران دو کشور علیرغم توافق بر سر این سند محقق نشده زیرا روحانی اصرار داشته ترامپ ابتدا رفع تحریمها علیه ایران را اعلام کند. پایگاه خبری «پولیتیکو» که مدعی شده این سند را رویت کرده، در ادامه به ذکر جزئیات مفاد آن پرداخته است. در سند ادعایی، تهران موافقت کرده «هرگز به دنبال دستیابی به سلاح هستهای نخواهد بود و کاملاً به تعهدات خود پایبند است، ضمن آنکه مذاکره بر سر چارچوبی طولانیمدتتر درباره فعالیتهای هستهای خودش را میپذیرد.» تهران همچنین متعهد شده «ایران ازهرگونه ستیزهجویی خودداری خواهد کرد و از طریق مذاکره به دنبال صلح و احترام واقعی در منطقه خواهد بود.»
در بخش دیگری از سند، ایالات متحده با «رفع همه تحریمهای بازاعمالشده بعد از سال ۲۰۱۷» موافقت کرده است. در متن این سند آمده است: «ایران از توانایی کامل برای صادر کردن نفت خود و استفاده آزادانه از درآمدهای خود برخوردار خواهد شد.»
طبق ادعای پولیتیکو، با آنکه در متن سند صریحاً به برنامه موشکهای بالستیک ایران اشاره نشده، مقامهای فرانسوی میگویند، برداشت همه طرفها از لحن مربوط به نقش منطقهای تهران این بود که مسائل موشکی بخشی از مذاکرات خواهد بود.
یک مقام فرانسوی آگاه به این رایزنیها گفت: «برای همه روشن بود که مذاکره بر سر مسائل منطقهای الزاماً برنامه موشکی آنها را هم در برمیگرفت.»
پولیتیکو نوشته رسانههای آمریکایی مانند نیویورکتایمز و نیویورکر در روزهای گذشته جزئیاتی از تلاشهای دیپلماتیک انجامشده برای آوردن تهران و واشنگتن بر سر میز مذاکره را گزارش دادهاند، اما هیچ رسانهای تا به حال متن این طرح که توسط «امانوئل ماکرون»، رئیسجمهور فرانسه پیشنهاد شده را گزارش نداده بود.
مطابق ادعای پولیتیکو، سند به گونهای تنظیم شده بود که به همه طرفها امکان دهد خودشان را پیروز اعلام کنند. در صورت موفقیت در پیشبرد این طرح، ترامپ میتوانست اعلام کند او در هدف دیرینهاش برای بسط توافق هستهای و گنجاندن مسائل منطقهای در آن موفق شده است. طرف ایرانی هم میتوانست ادعا کند که در برابر سیاست فشار حداکثری مقاومت کرده و توانسته سرانجام همه تحریمها را رفع کند. ماکرون هم میتوانست خودش را به عنوان واسط صلح و مانع بروز جنگ جدید در خاورمیانه معرفی کند. به گفته مقامهای فرانسوی ترامپ در دیداری که سهشنبه هفته گذشته در هتل Lotte New York Palace با ماکرون داشت با این سند موافقت کرده. رئیسجمهور فرانسه در مرحله بعد، همین سند را در هتل « Millennium Hilton New York One UN Plaza » به روحانی نشان داده است.
مقام فرانسوی ادعا کرده است: «او (روحانی) با موارد اصلی در این سند موافقت کرد و از رئیسجمهور تشکر کرد چون گفت در آن به صراحت از تحریمها سخن به میان آمده، اما او گفت ترامپ باید قبل از ورود به جلسه بگوید که تحریمها را رفع میکند.»
مقام فرانسوی مدعی شده ماکرون و تیم او برای اینکه بتوانند از توافق حاصل شده بر سر این سند و حضور روحانی در نیویورک بهرهبرداری کنند پیشنهاد برقراری یک تماس تلفنی ایمن بین روحانی و ترامپ را مطرح کردند.
طبق این ادعا، ایرانیها با اینکه تکنسینها تجهیزات برقراری این تماس را فراهم کنند موافقت کردند، اما با خود تماس تلفنی موافقت نکردند. به نوشته پولیتیکو ماکرون ساعاتی بعدتر به ساختمان ایرانیها برگشت اما رئیسجمهور ایران تمایلی برای مشارکت در این گفتوگوی تلفنی نداشت. طبق این گزارش، «ماکرون در ادامه با ترامپ گفتوگو کرد و اتفاقات پیشآمده را برای او گفت. او از ترامپ بابت پذیرا بودنش به مذاکره بر اساس پیشنهادات فرانسه تشکر کرد و گفت که ایرانیها میگویند برای اینکه بتوانند با دیدار موافقت کنند به زمان بیشتری نیاز دارند.»
بازی خوانی اروپا از سیاست خارجی دولت!
بخش دیگری از تحولات حضور هیات ایران در نیویورک به رفتارهای غیر دوستانه اروپاییها اختصاص داشت. حسن روحانی در حالی که در هواپیما به سمت نیویورک در حال پرواز بود سه کشوراروپایی عضو برجام موسوم به تروئیکای اروپایی طی بیانیهای مشترک مدعی شدند که ایران مسئول حمله هفته گذشته به تأسیسات نفتی شرکت سعودی آرامکو بوده است. در این بیانیه مشترک که از سوی امانوئل ماکرون رئیسجمهور فرانسه، بوریس جانسون نخستوزیر انگلیس و آنگلا مرکل صدراعظم آلمان صادر شد، آمده است: «فرانسه، بریتانیا و آلمان معتقدند که ایران بهوضوح مسئول حمله به تأسیسات نفتی عربستان سعودی است.» سران تروئیکای اروپایی در ادامه افزودهاند: «حمله به آرامکو نشان میدهد که برای کاهش تنشها نیاز به دیپلماسی با مشارکت همه طرفها است. ما همچنین از ایران میخواهیم که از اقدامات تحریکآمیز بیشتر در خلیج فارس اجتناب کند.
آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان دوم مهرماه در اظهاراتی توهین آمیز اعلام کرد: از مذاکره بین ایران و ایالات متحده آمریکا استقبال میکند اما برداشته شدن همه تحریمها در قدم اول را واقعبینانه نمیداند.
اما فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در پایان نشست وزرای امور خارجه کشورهای عضو گروه ۱+۴ و ایران در نیویورک در سخنانی مهم و قابل توجه اعلام کرد: گامهایی که تاکنون از سوی ایران برداشته شده بازگشت پذیر هستند و این امر در راستای منافع امنیتی ما نیز است.
این گفته موگرینی به روشنی تاییدی است بر این گزاره که اروپا دست دولت ایران در «سیاست حفظ برجام به هر قیمت» را خوانده است و دلیل همسویی بیش از پیش آنها با دولت ترامپ و نزدیک شدن به راهبرد «فشارحداکثری» همچنین طفره رفتن از تهعدات یازده گانه در توافق هستهای همگی از این بازیخوانی اروپا ناشی میشود، در واقع شرکای اروپایی دولت طی یک سالی که از خروج دولت ترامپ از برجام گذشت به دنبال خرید زمان بودند تا کارزار فشار حداکثری جواب دهد و در این میان دولت دوازدهم هم این امکان را برای آنها فراهم کرد و اسم آن را «صبر استراتژیک» گذاشت.
جالب اینکه به ادعای روزنامه گاردین اتحادیه اروپا با ارسال پیامی خصوصی به تهران هشدار داده اگر تهران تهدیدش به دور شدن بیشتر از برجام را اجرایی کند، این اتحادیه چارهای جز خروج از برجام در ماه نوامبر (همزمان با گام چهارم برجامی ایران) نخواهد داشت.
آیا سیاست خارجی که تا مدتها ارزیابیاش این بود که بین آمریکا و اروپا شکاف ایجاد شده و تروئیکای اروپایی در مسیر درستی گام برمیدارد توانسته در نیویورک دستاورد مهمی به دست آورد؟ دولت روحانی که تا مرز دیدار با ترامپ پیش رفت چه دستاوردی میتوانست در نیویورک داشته باشد در شرایطی که آمریکاییها حتی اجازه ملاقات وزیر امور خارجه ایران با مجید تخت روانچی را ندادند که در بیمارستان بستری است؟
راهبردی که روسای دولتها را پشت اتاق اقامت ایران به صف کرد دیپلماسی قابل پیش بینی دولت نبود بلکه قدرت بازدارندگی و برای غربیها غیرقابل پیش بینی مقاومت فعال بود.
انتهای پیام/