به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، امروزه فناوری نانو به عنوان موج چهارم انقلاب صنعتی و پدیده‌ای عظیم در تمامی بخش­‌‌ها و گرایش‌های علمی راه‌‌یافته و از فناوری‌‌­های نوینی است که با سرعت هرچه تمام­تر درحال توسعه است. دانشمندان بر این باورند که فناوری نانو، زیست فناوری(Biotechnology) و فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) سه قلمرو علمی هستند که انقلاب سوم صنعتی را شکل می‌دهند و نانو‌تکنولوژی می‌تواند به عنوان ادامه دانش کنونی به ابعاد نانو یا طرح‌ریزی دانش کنونی بر پایه‌هایی جدیدتر و امروزی‌تر بوده و فراگیرتر باشد.

حوزه نانو از جمله حوزه‌‌‌های افتخارآمیز پس از انقلاب اسلامی در سال­‌‌‌های اخیر محسوب می­‌‌شود. حوزه‌‌‌‌ه­ایی که با ورود پژوهشگران کشورمان از اوائل دهه 80 پیشرفت­‌‌‌های چشمگیری به دنبال داشته است و هم‌‌‌اکنون به لحاظ ثبت اختراع و تولیدات علمی جایگاه چهارم دنیا را داراست.

امروزه علم نانو، کاربرد بسیاری در تولید محصولات مختلف داشته و دانشگاه‌‌‌‌‌ها و مراکز علمی نقشی تعیین‌‌‌کننده در تکامل این علم و کمک به صنایع مرتبط در جهت تولید این محصول دارند. دانشگاه آزاد هم به عنوان بزرگ‌ترین دانشگاه کشور برای توسعه نانو گام‌‌های استواری برداشته، برای بررسی دستاوردهای این علم به سراغ سعید بازگیر سرپرست معاونت پژوهش و فناوری واحد علوم و تحقیقات رفتیم، مشروح این گفت‌و‌گو در زیر آمده است.

ایسکانیوز: پروژه‌‌‌‌های مهم تحقیقاتی واحد علوم و تحقیقات که با مشارکت سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در حوزه تدوین دانش فنی و تولید نانو‌رُس انجام شده را شرح دهید؟

بازگیر: یکی از پروژه‌‌‌‌های مهم تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی که با مشارکت سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران صورت گرفته طرح تدوین دانش فنی و تولید نانو‌رُس در مقیاس نیمه صنعتی بوده که در واحد علوم و تحقیقات انجام شده است. فاز آزمایشگاهی پروژه پایلوت نانو‌رُس در سال‌‌‌های 1385 تا 1386 در قالب پروژه‌‌ای برون دانشگاهی تحت عنوان تولید نانو سیلیکات‌‌های لایه‌ای اصلاح شده برای مصرف در نانوکامپوزیت‌‌های پلیمری در مقیاس آزمایشگاهی در سرفصل نوآوری با حمایت سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران انجام شد. پس از پایان این طرح، از بین بیش از 100 طرح تحقیقاتی تعریف شده توسط سازمان گسترش و نوسازی در دانشگاه‌‌‌های معتبر کشور، پروژه نانو‌رُس برای سرمایه‌‌‌گذاری در مقیاس پایلوت انتخاب شد.

پس از حدود یک‌‌‌سال بحث و تبادل نظر فاز پایلوت در قالب پروژه SBDC تحت عنوان تدوین دانش فنی و تولید نانو‌رُس در مقیاس پایلوت با ظرفیت اسمی 57 تن در سال و طراحی مفهومی و فرایندی تولید صنعتی با مشارکت سازمان گسترش و دانشگاه در سال 1387 شروع شد. این نحوه مشارکت دانشگاه در یک طرح تولیدی اولین تجربه سازمان و دانشگاه در سراسر کشور محسوب می‌‌‌شود. در اردیبهشت 1390 مقرر شد تا ادامه پروژه و تکمیل آن در قالب پروژه‌‌ای جدید با مشارکت سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و دانشگاه تحت عنوان بهینه‌‌‌سازی فرآیند تولید و مشخصات محصول نانو‌رُس خالص و اصلاح شده تولیدی در واحد پایلوت مستقر در واحد علوم و تحقیقات صورت پذیرد.

ایسکانیوز: اهداف طرح نانو‌رُس و تاثیر تولید این محصول با توجه به شرایط تحریم‌‌ها توسط واحد علوم و تحقیقات به چه صورت است؟

بازگیر: واحد پایلوت برای ظرفیت اسمی 57 تن در سال (حداقل ظرفیت اقتصادی طرح) نانو‌رُس مناسب برای استفاده در نانوکامپوزیت‌‌های پلیمری طراحی شده است. در اجرای این طرح اهدافی همچون کسب دانش فنی تولید نانو‌رُس (Nanoclay) به‌‌عنوان مهم‌‌‌ترین نانوذره مورد استفاده در ساخت نانوکامپوزیت‌‌‌ها همچنین تولید و بازارسازی این محصول در داخل کشور دنبال شده است. در حال حاضر کشورهای آمریکا، چین، هند و ایتالیا (بصورت محدود) در این زمینه تولید انبوه دارند.
نانو‌رُس در حال حاضر جزو اقلام تحریمی بوده و به‌‌‌‌‌علت محدودیت مصرف در صنایع به‌‌‌صورت محدود از کشورهای آمریکا، هند (در حد نمونه) و چین وارد می‌‌شود. قیمت نمونه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های وارداتی هر کیلوگرم نانو‌رُس در سال گذشته بیش از 1 میلیون تومان برای نمونه‌‌های خارجی و هندی بوده است. نانو‌رُسی که در واحد علوم و تحقیقات تولید کردیم متناسب با انواع پلیمرهای مختلف اصلاح شده بوده و چند گرید مختلف دارد.

ایسکانیوز: کارکرد و جزئیات سامانه پکیج تصفیه پساب‌‌‌‌‌های صنعتی بر پایه نانوفناوری چگونه است؟

بازگیر: سامانه پکیج تصفیه پساب‌‌‌‌‌های صنعتی با استفاده از نانوفناوری یکی از پروژه‌‌‌های مهم واحد علوم و تحقیقات بوده که در یک جریان پژوهشی از سال 1386 تاکنون روند تکامل آن توسط خودم صورت گرفته است. پایلوت پکیج تصفیه پساب‌‌های صنعتی در ظرفیت‌‌های مختلف از 500 تا 10000 لیتر در ساعت، بر پایه فرآیندهای شیمیائی و فیزیکی با تکیه بر نانوفناوری ساخته شده و مورد آزمون قرار گرفته است. این پکیج در فرآیندی قابل اعتماد و پیوسته می‌‌تواند مواد آلاینده‌‌‌‌‌های آلی، ذرات معلق و عوامل میکروبی، فلزات سنگین و سایر مواد آلاینده را با بازدهی بالا حذف کند.

ایسکانیوز: ویژگی‌‌‌های پایلوت سامانه پکیج تصفیه پساب‌‌‌‌‌های صنعتی بر پایه نانوفناوری را نام برده و شرح دهید؟

سرعت تصفیه بالا، بازدهی بالا، اشغال فضای کم، هزینه معقول ساخت پکیج و مواد مورد استفاده در آن، انعطاف پذیری در طراحی متناسب با نیاز و تغییر حداقلی در ساختار آلاینده‌‌ها که می‌‌تواند جهت بازیافت مواد ارزشمند از پساب بسیار مفید باشد، از ویژگی‌‌‌های قابل ذکر برای این پایلوت است. علاوه بر آزمون‌‌‌های مکرر با نمونه‌‌‌های پساب شبیه‌‌‌سازی شده در آزمایشگاه برای بررسی عملکرد پکیج از شرکت‌‌‌های شرکت نفت و گاز پارس، شرکت پالایش نفت تهران (شهید تندگویان)، شرکت سهیل نسج تهران (نساجی)، شرکت چوب و کاغذ ایران (چوکا)، شرکت نساجی بروجرد، شرکت بسپار لیا (رنگ و رزین)، پساب صنایع چرم (چرمشهر)، پساب شرکت ایران خودرو پساب صنعتی دریافت و مورد آزمون قرار گرفته که نتایج در همه موارد مثبت بوده است.

در قالب طرح‌‌های برون دانشگاهی نمونه‌‌های این پکیج با ظرفیت 2 متر مکعب در ساعت برای تصفیه پساب‌‌‌های روغنی نیروگاه سیکل ترکیبی قم و نمونه بزرگ‌تر این پکیج با ظرفیت 10 متر مکعب بر ساعت برای تصفیه پساب‌‌های نفتی و صنعتی شرکت ملی نفت و گاز پارس (فاز 12) طراحی و ساخته شده است.

ایسکانیوز: طرح امحای زباله‌‌های بیمارستانی به روش پلاسما در واحد علوم تحقیقات به چه صورت است؟

بازگیر: طرح امحای زباله‌‌های بیمارستانی به روش پلاسما یکی از طرح‌‌های مهم واحد علوم و تحقیقات بوده که توسط محمود قرآن نویس از استادان مطرح فیزیک پلاسما در واحد علوم و تحقیقات و تیم مرتبط با این حوزه اجرا شده است. امحای زباله‌‌‌های بیمارستانی برای نخستین‌‌بار در کشور و در قالب یک طرح ملی فناوری با به کارگیری فناوری پلاسما صورت گرفته است. با توجه به مشکلات زیادی که در حوزه زباله‌‌‌های بیمارستانی و شهری در کشور وجود دارد این طرح جایگاه ویژه‌‌‌ای دارد. در حال حاضر در بیمارستان‌‌‌‌‌ها برای امحای زباله از اتوکلاوها استفاده می‌‌‌شود که در دمای 310 درجه سانتی‌‌گراد زباله‌‌ها قرار می گیرند؛ اما از آنجا که برخی باکتری‌‌‌ها در این دما از بین نمی‌روند و مشکلات زیست محیطی زیادی به‌وجود می‌‌آید، این طرح با حمایت مادی و معنوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی انجام شده است.

در این فناوری به وسیله مشعل‌‌‌های پلاسمایی که دمای آن در داخل راکتور به 1100 درجه سانتی‌‌‌گراد می‌‌‌رسد، تمام زباله‌‌‌ها امحا شده و گازهای خطرناک حاصل توسط فیلتر جداسازی می‌‌شود. با توجه به اندازه‌‌‌گیری‌‌های انجام شده در محیط زیست، خروجی این دستگاه گازهای بی‌‌خطر است. باقی‌‌مانده زباله‌‌ها بعد از امحا، جسم جامدی است که در ته راکتور قرار گرفته و می‌‌توان از این پسماندها در استحکام ساختمان‌‌ها یا ساخت وسایل تزیینی استفاده کرد. در این روش نیازی به جداسازی زباله‌ها نیست و تمامی زباله‌‌ها با هم وارد دستگاه شده و امحا می‌‌شوند؛ در صورتی که در زباله‌‌‌‌سوزهای معمولی جداسازی شیشه، فلز و پلاستیک قبل از وارد شدن به راکتور جدا شده و بقیه مواد وارد راکتور می‌‌‌‌شود؛ به همین دلیل بیشتر آلودگی باکتری‌‌‌ها از بین نمی‌روند و این مشکل بزرگی است که آب‌‌‌های زیرزمینی را آلوده کرده یا به صورت شیرابه روی زمین جاری می‌‌‌‌شود. در حال حاضر این فناوری در بیمارستان فرهیختگان به کار گرفته شده است و در صورت تقاضای شهرداری و بیمارستان‌‌‌های دیگر، امکان افزایش ظرفیت امحای زباله‌‌‌ها وجود دارد.

ایسکانیوز: فعالیت واحد علوم و تحقیقات در طرح ازدیاد برداشت از میدان نفتی کرنج به چه صورت است؟

بازگیر: با توجه به اهمیت مطالعات ازدیاد برداشت و بهبود فرآیندهای تولید از مخازن هیدروکربوری و با توجه به توان بالقوه دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی کشور، موافقت‌نامه دو جانبه همکاری علمی- تحقیقاتی میان وزارت نفت و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در خرداد ماه 1393 امضا شد. در 15 بهمن ماه 1393 قراردادی میان شرکت ملی نفت ایران (کارفرما) و شرکت ملی مناطق نفت‌‌‌خیز جنوب (نماینده کارفرما و مسئول اجرای پیمان) از یک طرف و دانشگاه آزاد اسلامی (مشاور پژوهشی) از طرف دیگر با موضوع انجام مطالعات پژوهشی و مشاوره‌ای به منظور توسعه فناوری ها در جهت بهینه‌‌سازی فرآیندهای تولید و افزایش ضریب ازدیاد برداشت از میدان کرنج منعقد شد. در خرداد سال 1397 هم قرارداد جدیدی در قالب قرارداد خروجی محور با عنوان قرارداد انجام مطالعات پژوهشی و فناورانه به‌‌منظور توسعه فناوری‌‌ها در جهت بهینه‌‌سازی فرآیندهای تولید و افزایش ضریب برداشت در میدان کرنج منعقد شد.

براساس این قرارداد، دانشگاه آزاد اسلامی موظف است با اتخاذ رویکردی پژوهشی و مبتنی بر فناوری‌‌‌‌های روز جهانی، تحقیقات و توسعه فناوری در میدان کرنج را طی مدت 10 سال جهت رسیدن به حداکثرسازی ضریب ازدیاد برداشت از مخازن، تسهیل عملیات تولید و کاهش هزینه‌های عملیاتی، ایجاد ارزش افزوده با خلق نوآوری و به کارگیری فناوری‌های روز و تجربه شده جهانی ارتقای سطح فناوری‌ها و دانش فنی به انجام رساند. در حال حاضر اجرای این طرح مطالعاتی با محوریت واحد علوم و تحقیقات و با بهره‌‌گیری از توان علمی هیئت علمی ، دانشجویان و آزمایشگاه‌‌های واحد علوم و تحقیقات، واحد شیراز، واحد امیدیه، واحد خارگ، واحد یاسوج و واحد قشم در واحد علوم و تحقیقات در حال انجام است. در همین راستا با توجه به دستور دکتر طهرانچی در جلسه مشترک با مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت ایجاد سرای نوآوری نفت در دستور کار قرار گرفته است.

انتهای پیام/