گروه دانشگاه ایسکانیوز، سارا طاهری- «از گیاه دارویی تا داروی گیاهی» برنامهای است که این روزها در دانشگاه آزاد اسلامی دنبال میشود. شاید جرقه تولید داروهای گیاهی از روزهای پایانی خرداد ماه کلید خورد؛ یعنی همان زمانی که محمد مهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی بر عبور از کشاورزی سنتی تاکید و بارها در سخنرانیهای خود اعلام کرد که این دانشگاه باید پرچمدار تحول در کشاورزی باشد. از همان زمان واحدها ملزم شدند برای استفاده بهتر از منابع کشاورزی خود برنامهریزی کرده و از ظرفیت اساتید و دانشجویان کشاورزی هم برای توسعه این صنعت به صورت دانشمحور اقدام کنند.
تبدیل گیاهان دارویی به داروی گیاهی هم یکی از همان طرحهایی است که در حوزه کشاورزی دنبال میشود. البته پیش از این هم واحدهای دانشگاهی در این زمینه برنامه ریزیهایی کرده بودند، اما همه چیز روی کاغذ بود ولی حالا برای رسیدن به این مهم گامهای عملی برداشتهاند. گویا قرار است استفاده از مزیتهای تمام مناطق کشور در مطالعه و بهرهبرداری از داروهای گیاهی از برنامههای تعدادی از واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی باشد.
دانشگاه آزاد اسلامی رشتههای متعددی در این زمینه نیز دارد که همین موضوع میتواند، پتانسیل بسیار خوبی در تولید و فروش داروهای گیاهی باشد. موضوعی که به صورت یک چرخه از تولید و کشت بذر و گیاه توسط متخصصان کشاورزی و در زمینهای زراعی موجود در واحدهای دانشگاهی منتخب و مستعد شروع میشود و در نهایت با استخراج مواد موثره دارویی، بررسی اثرات فارماکولوژیکی و فرمولاسیون داروهای گیاهی منتخب، توسط متخصصان داروسازی در برخی دیگر از واحدهای دانشگاهی ادامه پیدا میکند.
اما کار به همین جا ختم نمیشود؛ مواد موثره که استخراج شد آزمایشهای بالینی داروهای گیاهی فرموله شده توسط پزشکان متخصص انجام میشود؛ سپس نحوه اخذ مجوزهای قانونی، بازاریابی و فروش آنها هم توسط متخصصان اقتصادی و بازاریابی در سایر واحدهای دانشگاهی انجام و در نهایت به بازار ارائه شده و چرخه تولید داروهای گیاهی تکمیل میشود.
32 گیاه دارویی اولویتدار هم برای تولید داروهای گیاهی در دانشگاه آزاد تعیین شده است. این 32 گیاه از بین 350 گونه گیاه دارویی انتخاب شده که در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با اولویت بالا شناسائی شده و قرار است در فاز اول تعداد 5 گیاه جهت تولید دارو ومکملهای داروئی مرتبط انتخاب و به مراجع ذیصلاح دانشگاه جهت بررسی امکان سرمایه گذاری معرفی شوند. همچنین چند روز پیش معاون علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی از تشکیل کمیتههای تخصصی کشاورزی، داروسازی و فرمولاسیون دارو، بازاریابی و تجاری سازی در ذیل شورای تخصصی طب سنتی برای بررسی تخصصی پروپوزالهای دریافت شده از واحدهای دانشگاهی برای رسیدن به این مهم خبر داد.
رستگارزاده: دانشگاه آزاد اسلامی دانشگاهی مسئله محور
همایون رستگارزاده مدیر توسعه منابع سلامت علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی است در گفت و گو با خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز از چرخه تولید داروهای گیاهی سخن گفت. به گفته او سه دانشکده داروسازی برای تبدیل گیاهان دارویی به داروهایی گیاهی در واحد آیت اله آملی، تهران و دامغان وجود دارد؛ یعنی واحد مازندارن تهران و سمنان در این چرخه کمک رسان هستند.
او در این باره گفت: در واحد شاهرود مواد اولیه گیاهان دارویی تهیه و در واحد دامغان تبدیل به داروی گیاهی میشود. این چرخه را در مناطق آمایشی 1 و 8 یعنی مازندران، سمنان و تهران در نظر گرفته و این واحدها در این موضوع متمرکز شده اند.
رستگارزاده اضافه کرد: البته ممکن است به فرض در استان چهارمحال و بختیاری و کردستان که گونه های گیاهی خوبی دارند با همکاری معاونت علوم مهندسی و کشاورزی طرح هایی را اجرا کنیم و بگویم در این واحدها نیز مواد اولیه تولید داروهای گیاهی تولید شود. به طور مثال اعلام کنیم در استان چهارمحال و بختیاری، یک مرکز تحقیقات اولیه گیاهان دارویی راه اندازی شود تا مواد اولیه داروهای ما را در مازندارن و تهران تامین کند.
او در پاسخ به این که مرکز تحقیقات در هر سه استان مازندارن، تهران و سمنان وجود دارد یا خیر توضیح داد: در هر سه واحد به شکلهای مختلفی وجود دارد؛ یا دارای هسته تحقیقاتی یا مرکز تحقیقاتی و یا پژوهشگاه تحقیقاتی هستند که از چند مرکز تحقیقات تشکیل میشود.
مدیر توسعه منابع سلامت علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان این که 7 درصد دانشجوهای کشور در حوزه کشاورزی تحصیل میکنند ادامه داد: علوم کشاورزی بسیار مغفول مانده است؛ این که علوم کشاورزی به صورت کاربردی بوده و در حوزههای مختلف عملیاتی باشد ایده آلی است که سیاست تمام کشور است.
او توضیح داد: دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای را دارد که مجری رشتههای علوم دارویی و داروسازی هستند، بنابراین پتانسیل خوبی در استانهای مختلف دارد و برای تولید داروهای گیاهی پیشقدم شده است. اساسا سیاست دانشگاه این است که یک دانشگاه مسئله محور باشد. یعنی به صورت کاربردی، معضلات و مشکلات را دیده و طرح موضوع کند و کار عملیاتی انجام دهد.
رستگار زاده ادامه داد: تفاوتمان با دانشگاههای علوم پزشکی دولتی این است که ما رشتههای غیر پزشکی را نیز در کنار خود داریم. وقتی رشته کشاورزی مهندسی و یا رشته داروسازی در گروه علوم پزشکی را در اختیار داریم، میتوانیم از پتانسیلهای این سه مجموعه و سه معاونت موضوعی استفاده کرده تا بخش کشاورزیمان فعال شود.
او توضیح داد: همچنین در توسعه و ترویج گیاهان دارویی نیز باید بخش مهندسی فعال شود تا روی کارخانجات و قسمتهای فناوری و علوم پزشکی در شاخه علوم دارویی، برای ساخت داروهای گیاهی فعالیت کند. ترکیب اینها، مزیت دانشگاه آزاد اسلامی است که میتواند مسئلهای را حل کند.
افتتاح مرکز تحقیقات تولید و فناوری داروهای گیاهی واحد دامغان
با این اوصاف فعلا چند واحد در دانشگاه آزاد اسلامی به این پروسه ورود کرده اند که شاید مهمترین آنها دامغان و شاهرود باشد. مرکز تحقیقات تولید و فناوری داروهای گیاهی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان، یکی از پیشرفتهترین مراکز تحقیقاتی در حوزه داروهای گیاهی است که با اعتباری بالغ بر 10 میلیارد تومان با تجهیزات پیشرفته آزمایشگاهی راهاندازی شده است. نکته مهم این که تجهیزات این مرکز، ساخت ایران و شرکتهای دانش بنیان است.
نعمت اله نعمتی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان در گفت و گو با ایسکانیوز گفت که این واحد دانشگاهی دارای سه دانشکده داروسازی، علوم پایه و کشاورزی است که در این دانشکدهها اعضای هیات علمی متخصص را در گروههای شیمی، زیست شناسی، گیاهان دارویی و فارماکولوژی، بیوفارماسی و فارماکوکینتی در هستههای پژوهشی کنار هم جمع شده اند تا در تولید داروهای گیاهی کمک رسان باشند. به گفته نعمتی در این مرکز تحقیقات، 6 آزمایشگاه مجهز راه اندازی شده و قرار است تا سال آینده حداقل 4 داروی گیاهی را به بازار عرضه کند.
مرکز تحقیقات مواد اولیه داروهای گیاهی واحد شاهرود، در فضایی بالغ بر هزار مترمربع
حدود یک ماه پیش هم نخستین مرکز پژوهشی مواد مؤثره داروهای گیاهی کشور در دانشگاه آزاد اسلامی شاهرود بهرهبرداری شد. این مرکز با عنوان «مرکز تحقیقات مواد اولیه داروهای گیاهی» پتانسیل خوبی برای تولید داروهای گیاهی است. مسئولان این مرکز میخواهند اهداف کوتاهمدت خود را روی استحصال اسانسها بهمنظور ایجاد ارزش افزوده و ایجاد منابع و اشتغال متمرکز کنند؛ اما هدف بلندمدت و اصلی آنها به دست آوردن مواد مؤثره دارویی است.
این مرکز در فضایی بالغ بر هزار مترمربع ایجاد شده و پژوهشگران علوم دارویی، کشاورزی، شیمی دارویی، فیتوشیمی و... در قالب سه هسته پژوهشی فارماکوگنوزی، تجزیه دستگاهی و فیتوشیمی مشغول فعالیتهای علمی پژوهشی در آن هستند. مرکز تحقیقات شاهرود کار خود را با زیر کشت بردن یک هکتار گیاه زعفران، یک هکتار درخت زیتون، پرورش انواع گونههای شمعدانی، آلوئهورا و عصارهگیری از گیاه نعناع، آغاز کرده است.
مجتبی واحدی معاون علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود معتقد است وجود آزمایشگاههای تحقیقاتی بسیار تخصصی و تجهیزات هایتک از جمله دستگاه hplc جذب اتمی و ... باعث شده پتانسل کافی برای تحقیقات در زمینه داروهای گیاهی فراهم شود.
به گفته او این واحد دانشگاهی در رشتههای پزشکی، بیوشیمی، شیمی دارویی، فیتو شیمی و شیمی تجزیه دارای تعداد قابل توجهی دانشجو در مقاطع دکتری و کارشناسی ارشد است. همچنین حضور ٣٠ عضو هیات علمی متخصص تمام وقت در این رشتهها میتواند در زمینه تحقیقات حوزه داروهای گیاهی را فراهم کند.
واحدی گفت: این واحد دانشگاهی همچنین ٢٠ هکتار زمین قابل کشت دارد که مقدمات کشت گونههای مختلف گیاهان دارویی را در این واحد محیا ساخته است. همچنین به دلیل وجود مرکز تحقیقات نانو ذرات بیولوژیک پزشکی در واحد شاهرود که زمینه اصلی فعالیت آن در تولید نانو ذرات دارویی درمان بافتهای سرطانی است زمینه فعالیتهای علمی مشترک حوزه نانو ذرات و داروهای گیاهی ایجاد شده و تاکنون تحقیقات نیز در این زمینه صورت گرفته است.
آن طور که معاون علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود گفته است تاکنون در این مرکز تحقیقات حدود ١١ پماد درمانی در نمونه آزمایشگاهی تولید شده است.
با این اوصاف یکی از اهداف دانشگاه آزاد اسلامی و یکی از سیاستهای راهبردی معاونت علوم پزشکی این دانشگاه، فعالیت در عرصه گیاهان دارویی و تبدیل آنها به داروهای گیاهی براساس طب سنتی ایرانی-اسلامی است؛ این چرخه نیز با هماهنگی بین جامعه پزشکی، داروسازی، کشاورزی، صنعت و بازار تکامل پیدا کرده و به نظر میرسد در آینده ای نه چندان دور شاهد تولید داروهای مورد نیاز و موثر مردم در این دانشگاه باشیم.
انتهای پیام/