به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز- شایان دنیا‌دیده؛ پیشرفت روزافزون علم و مطابقت آن با فرهنگ جوامع بشری؛ همچنین ایجاد تغییرات گسترده در سبک زندگی مردم، شرایطی را به وجود آورده که انجام پژوهش‌های بنیادین برای پاسخگویی به نیازهای نوظهور انسانِ قرن 21 به امری ضروری و غیرقابل انکار تبدیل شده است.
انسان قرن 21 در شرایطی زندگی خود را می‌گذارند که سبک زندگی ماشینی و تکنولوژی‌های نوین، ابعاد مختلف زندگی و حتی شخصیتی او را تحت تاثیر قرار داده و باید برای همسان‌سازی خود با این شرایط، برنامه‌ریزی مدون و دقیقی داشته باشد. این برنامه‌ریزی جز با تولید علم در دانشگاه و چنگ زدن به ریسمان تحقیقات و پژوهش‌های جدید، میسر نخواهد شد.
در کشورهای توسعه یافته، نقش تحقیق و پژوهش در تولید فناوری‌های نوین و شتاب‌دهی به توسعه، از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ لذا میان توسعه یک جامعه در حوزه صنعت، اقتصاد، فرهنگ و توجه به تحقیق و پژوهش، ارتباط مستقیم وجود دارد. به بیان دیگر، کشوری جز با گذشتن از مسیر پژوهش‌های بنیادین روی نیازهای مردم، توانایی رسیدن به توسعه و حل مشکلات را نخواهد داشت. در واقع امر پژوهش، رکن اصلی برای رسیدن به پیشرفت محسوب می‌شود.
اما نقش دانشگاه‌ها و مراکز علمی برای انجام تحقیق و پژوهش‌های بنیادین، بی بدیل و غیرقابل انکار است؛ امروز تحصیل در دانشگاه و کسب علم، تقریبا به موضوعی واجب برای هر فردی تبدیل شده و تبع آن، تاثیرگذاری دانشگاه برای جهت دهی به علوم در راستای حل مشکلات جامعه، بیش از پیش شده است. دانشگاه‌های نسل امروزی از حالت آکادمیک برای تربیت نیروی انسانی و دیوان سالار فاصله زیادی گرفته‌اند و خود را به دانشگاه‌های نسل سوم و چهارم که ماهیت اشتغال آفرین و حل مسئله دارند، تبدیل کرده‌اند. همچنین دانشگاه‌های امروزی به دنبال این هستند که با انجام پژوهش‌های کاربردی، بار مشکلات جامعه را کاهش دهند.
ایران، تشنه پژوهش‌های کاربردی و دانشگاه نسل سوم
کشور ایران در شرایط فعلی با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه‌های مختلف علمی، با مشکلات متعددی در زمینه‌های اقتصادی، صنعتی، تولید و اشتغال مواجه است. بخشی از این مشکلات به تحریم های خارجی وابسته است؛ اما به گفته کارشناسان و برخی مسئولان، بخش اعظمی از مشکلات اقتصادی کشور، نشأت‌گرفته از سوء مدیریت، اعمال سیاست‌های غلط و وابستگی بیش از اندازه به فروش نفت است.
به طوری که سید حسین نقوی حسینی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی معتقد است که مشکلات اقتصادی کشور به جهت کمبود منابع، نبود نقدینگی، تحریم‌ها و فشار اقتصادی نیست و مشکل، مشکل مدیریت است.
حجت‌الله عبدالملکی کارشناس مسائل اقتصادی و عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق نیز در این باره می‌گوید: «همه مشکلات ما از تحریم‌ها هست ولی نه تحریم‌های خارجی، تحریم‌های خارجی تنها ۲۰درصد مشکل را ایجاد کرده و ۸۰درصد مشکلات در اثر تحریم‌های داخلی است، اگر تحریم‌های داخلی حل شود خود‌به‌خود تحریم‌های خارجی هم برطرف خواهد شد».
باتوجه به این موضوع، اهمیت پژوهش برای ارائه راهکاری‌های مناسب در راستای حل مشکلات جامعه، افزایش چشمگیری پیدا می‌کند. به بیان دیگر، امروز کشور ایران تشنه انجام پژوهش‌های کاربردی در یک دانشگاه نسل سوم و مسئله‌محور است تا با پشتوانه علمی برای حل معضلات اقتصادی و معیشتی مانند بیکاری، راهکار تخصصی داشته باشد.
دانشگاه آزاد اسلامی و حرکت به سمت دانشگاه مسئله‌محور
ممکن است سوال ایجاد شود که با توجه به وجود مشکلاتی مانند مدرک‌گرایی و پایان‌نامه‌فروشی در آموزش عالی کشور و همچنین کمبود اشتغال برای دانشجویان، کدام دانشگاه با چه ویژگی‌هایی می تواند خود را به سمت دانشگاهی حل مسئله با انجام پژوهش‌های کاربردی تبدیل کند؟
در میان دانشگاه‌های کشور، دانشگاه آزاد اسلامی با داشتن 400 واحد دانشگاهی حتی در دورترین نقاط کشور، بیش از 1 میلیون دانشجو، امکانات زیرساختی و عمرانی وسیع و آزمایشگاه ها و کارگاه‌های متعدد، ظرفیتی عظیم محسوب می شود که نزدیک به 40درصد بار آموزش عالی کشور را بردوش می‌کشد. پس از آنکه محمدمهدی‌طهرانچی در شهریورماه سال گذشته بر مسند ریاست این دانشگاه قرار گرفت، رویکرد حل مسئله و حرکت به سمت دانشگاه نسل سوم را در دستور کار تمامی بخش‌های دانشگاه قرار داد.
طهرانچی از همان بدو ورود به دانشگاه آزاد اسلامی در برنامه «گفت‌و‌گوی ویژه خبری» اعلام کرد که باید این دانشگاه را به سازمان آموزشی، پژوهشی و فناوری و همچنین سازمان حل مسئله تبدیل کنیم.
وی همچنین تاکید کرد: «دانشگاه آزاد اسلامی با توجه به‌نظام متمرکزی که دارد، می‌تواند به‌عنوان یک سازمان پژوهشی ۷۰هزار پژوهش را در خصوص موضوعات خاص انجام دهد».
حال باید ببینیم با توجه به این رویکرد جدید، فعالیت‌های دانشگاه آزاد اسلامی طی یک سال گذشته در حوزه پژوهش‌های کاربردی و حرکت به سمت دانشگاه نسل سوم در چه سطحی بوده است.
طرح «پایش» اولین گام برای کاربردی‌سازی پژوهش‌ها و پایان‌نامه‌ها
رونمایی از طرح پژوهش اثر‌گذار یکپارچه شبکه‌ای یا به اختصار «پایش»، اولین گام دانشگاه آزاد اسلامی برای جلوگیری از بلااستفاده ماندن پایان‌نامه‌ها و همچنین کاربردی‌سازی آن‌ها بود. پایش ابتدا مسائل و مشکلات را براساس آمایش سرزمینی شناسایی و سپس پایان نامه و رساله‌های دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی به سمت حل این مشکلات سوق می‌دهد.
ششم آذرماه سال گذشته، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی طی مراسمی، از طرح پایش آزاد رونمایی کرد؛ وی در این مراسم با تاکید بر ایجاد شبکه تحقیق به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی دانشگاه آزاد اسلامی، طرح پایش را یک پشتوانه نرم افزاری برای استادان، دانشجویان، صنعتگران و پژوهشگران دانست تا در قالب نظام موضوعات خاص، به یک دیگر متصل شوند.
طهرانچی با اعلام این که طرح پایش کار خود را 8 برنامه علمی آغاز می کند، از ارتقا 8 برابری برنامه های علمی تا زمان اجرایی شدن این طرح خبر داد. وی همچنین یکی از ویژگی های این طرح را، ایجاد فضایی برای فعالیت صنعتگران و متخصصان در کنار دانشجویان و پژوهشگران به عنوان استاد مشاور دانست.
در طرح پایش، نظام موضوعات خاصی براساس مشکلات و مسائل جامعه طرح شده که دانشجویان می توانند با انتخاب یکی از این موضوعات، پایان نامه‌ها و رساله‌های خود را بر مبنای یکی از این مشکلات ارائه دهند. این پایان نامه‌ها و رساله‌ها در نهایت به بخش‌ها و نهادهای ذی ربط ارسال خواهد شد تا برای حل مشکلات به‌کارگرفته شوند.
از دیگر مزایای این طرح می توانیم به یک پارچه‌سازی پژوهش‌ها وهمچنین ایجاد یک شبکه گسترده آزمایشگاهی برای ارتباط گیری میان صنعت گران و پژوهشگران اشاره کنیم.
ایجاد معاونت اختصاصی برای توسعه فناوری
تشکیل معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری در دانشگاه آزاد اسلامی با سکان‌داری روح الله دهقانی فیروزآبادی را می‌توانیم یکی از مهم ترین اقدامات این دانشگاه در راستای توسعه فناوری و انجام فعالیت‌های بنیادین در این حوزه بدانیم.
بسترسازی برای ایجاد محیط نوآورانه و خلق فناوری در دانشگاه و ایجاد زیرساخت‌های لازم، حمایت از تشکیل مراکز رشد، کارآفرینی و پارک‌های علم و فناوری و سراهای نوآوری در واحدهای دانشگاهی، جزو مهم ترین اهداف تشکیل این معاونت محسوب می‌شود.
روح الله دهقانی فیروزآبادی معاون تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی درباره اهداف تشکیل این معاونت گفت: «یکی از رسالت‌های معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری ایجاد رقابت بین واحدهای دانشگاهی است؛ فعالیت‌های خوبی در دانشگاه آزاد اسلامی انجام می‌شود که باید تلاش کنیم در مدت کوتاه به نتایج و خروجی‌های قابل قبولی برسیم».
شکل گیری مراکز رشد، سراهای نوآوری و بازارهای فناوری
تبدیل ایده به محصول و به بیان دیگر، تولید ثروت از طریق علم، یکی از فعالیت هایی است که طی چند سال گذشته کشورهای توسعه یافته به آن دست پیدا کرده اند؛ درواقع برای این که یک ایده فناورانه و نوآورانه به محصولی برای تجاری سازی تبدیل شود، نیازمند فرآیندها و آموزش های تخصصی است در مراکز رشد انجام خواهد شد. واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی نیز در سراسر کشور، اقدام به تاسیس این مراکز کرده‌اند تا فرآینده تجاری سازی محصولات دانش بنیان و فناورانه با سهولت انجام شود. درواقع دانشجویان در یک فضای کار اشتراکی، به صورت فردی یا جمعی به وسیله شتاب دهنده‌ها، برروی یک محصول کار می کنند و در نهایت در پارک علم و فناوری برای تجاری سازی آن محصول فعالیت خواهند کرد.
تشکیل سراهای نوآوری نیز از دیگر اقدامات مهم دانشگاه آزاد اسلامی محسوب می‌شود؛ هر شهر و منطقه‌ای بر اساس شرایط جغرافیایی، فرهنگ، اقتصاد و... در یک حوزه خاص تخصص دارد و مردم براساس آن فعالیت می‌کنند. به عنوان مثال شهرتبریز، تخصص ویژه‌ای را برروی صنعت کفش و چرم دارد که بخش بزرگی از اقتصاد آن، به این صنعت وابسته است. لذا براساس آمایش سرزمینی و زمینه تخصصی هر استان، مراکزی تحت عنوان «سرای نوآوری» تشکیل شده است تا دانشجویان، با کسب مهارت‌های لازم در این حوزه تخصصی خاص، به صورت مستقیم وارد بازار کار شوند. تشکیل سرای نوآوری کفش و چرم دانشگاه آزاد اسلامی استان آذربایجان شرقی، نمونه ای از این سراهاست. درواقع سرای نوآوری با ارتباط با شرکت‌های صنعتی، نیروی متخصص لازم را برای آن‌ها تربیت می‌کنند.
ایجاد بازارهای فناوری نیز جدیدترین اقدام این دانشگاه است؛ در این بازارها که فعالیتی شبیه به بازارهای سنتی قدیم دارند، سراهای نوآوری،مراکز رشد و واحدهای فناور، در کنار واحد دانشگاهی مستقر خواهند شد و یک بازار فناوری را تشکیل خواهند داد.
وحید ضر‌غامی سرپرست اداره کل سیاست‌گذاری و نظارت راهبردی دانشگاه آزاد اسلامی در این باره گفت: «در بازار فناوری، جمعی از واحدها و شرکت‌های فناور، فعالیت هدفمند دارند، لذا چندین سرای نوآوری در استان‌ها حول واحدهای دانشگاهی شکل خواهد گرفت که در مجموع بازار فناوری استان را شکل خواهد داد».
افزایش ارتباط با صنعت به کمک طرح «پویش»
طرح پویش یا همان طرح «تحصیل و استخدام»، یکی از اقدامات مهم دانشگاه آزاد اسلامی برای افزایش ارتباط با مراکز صنعتی و بخش های برون‌دانشگاهی است.
پویش، در واقع طرح تحصیل دانشجو با یک حامی صنعتی است؛ مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی در این طرح، به دنبال این هستند که دانشجو را مطابق با استانداردهایی که صنعت می‌خواهد، تربیت کنند. در این طرح دانشجویان علاوه بر تحصیل، مهارت‌های خود را افزایش خواهند داد و برای حضور در صنایع مختلف آماده میشوند.
در این طرح دانشجویان بعد از گذراندن دوره‌های لازم، تبدیل به نیروی توانمندی میشوند که صنعت به دنبال آن است و بر این اساس، معضلات و چالش‌های صنعت را حل خواهند کرد؛ اما صنایع نیز وظیفه دارند که دانشجویان را بورسیه و آینده شغلی آن را تضمین کنند.
به گفته طهرانچی، این طرح در مرحله نخست با همکاری اتاق بازرگانی و صنایع اصفهان اجرایی شد و هم‌اکنون ۵۰۰ دانشجو در این واحد دانشگاهی از روز نخست به طور همزمان تحصیل در دانشگاه و کارخانه را آغاز کرده‌اند.
این طرح را می توانیم موتورمحرک پیشرفت و توسعه اقتصادی کشور بدانیم؛ چرا‌که علاوه بر ایجاد بستری مناسب برای اشتغال، نیروهایی کارآمد ومتخصص تربیت خواهند شد که آینده شغلی آن‌ها تضمین است.
واحدهای کاشان، اصفهان و خمینی شهر، جزو واحدهای پیشتاز در اجرای طرح پویش بوده‌اند؛ صنایع مختلف دراین شهرستان‌ها حامیان اصلی دانشجویان بودند به طوری که برای نخستین بار صنایع پیشرو استان اصفهان اعلام آمادگی کردند که گزینش و اختصاص سهمیه استخدام 100 نفر را بر عهده خواهند گرفت.
در واحد کاشان نیز صنایع نساجی دانشجویان را بورس می‌کنند و علاوه بر تحصیل در رشته نساجی، در این صنعت مشغول به کار میشوند.
واحد اصفهان نیز در صنایع کشاورزی،علوم دام و باغبانی فعالیت خواهد داشت؛ در این طرح، با تفاهمی که با اتاق بازرگانی و بعضی از بنگاه‌های اقتصادی انجام شده، تعدادی از دانشجویان همزمان با تحصیل در دانشگاه، درگیر یک مؤسسه بنگاه اقتصادی شده و فرآیند کارورزی انجام خواهند داد.
خلاقیت و رفع مشکلات صنعت در طرح «رویش»
طرح «رویش» سومین طرح مهم دانشگاه آزاد اسلامی محسوب می شود که این دانشگاه را به مسئله‌محور شدن و حل مشکلات صنعت نزدیک می‌کند.
طرح رویش در حوزه فناوری و نوآوری قرار دارد؛ در واقع دانشجو باید صنعت را به خوبی بشناسد و مشکلات آن را شناسایی کند. دانشجو با شناسایی مشکلات و نیازهای صنعت، می تواند بستر مناسبی برای تاسیس شرکت های نوآور و دانش‌بنیان فراهم و علاوه بر حل مشکل اشتغال خود، باهمکاری دانشجویان دیگر رویش‌های جدیدی در حوزه اقتصاد و صنعت به وجود آورد؛ همچنین دانشجویان می توانند پایان نامه و رساله‌های خود را بر همین اساس تدوین کنند.
پیام نجفی سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان در گفت و گو با خبرنگار ایسکانیوز درباره این طرح گفت: «طرح رویش مربوط به حوزه فناوری و نوآوری یا همان سراهای نوآوری است؛ یعنی همان شتاب‌دهنده‌ها و استارتاپ‌هایی که می‌تواند در حوزه نوآوری شکل گیرد. طرح رویش در واقع سومین گام بعد از پایش و پویش است که از تلفیق این دو به دست می آید؛ بنابراین دانشجویی که صنعت را بشناسد و پایان‌نامه‌اش بر اساس نیاز صنعت باشد، می‌تواند بستر تشکیل شرکت‌های جدید، نوآور و دانش‌بنیان را فراهم کند و رویش‌های جدیدی را در اقتصاد فراهم کند».
براساس طرح رویش، اگر کارخانه‌ای صنعتی به خاطر تحریم یا مسائل دیگر، کمبودی در یک ماده شیمیایی یا یک قطعه صنعتی داشته باشد، دانشجویی که در این کارخانه مشغول به کار است می تواند پژوهش‌های خود را برای حل این مشکل آغاز و پایان‌نامه‌اش را بر این اساس تنظیم کند؛ همچنین می‌تواند با تاسیس یک شرکت دانش بنیان، این قطعه یا ماده شیمیایی را تولید کند تا کشور از واردات آن بی‌نیاز شود.
اقدامات ذکر شده، تنها بخشی از فعالیت های دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه کاربردی سازی پژوهش ها و حرکت به سمت دانشگاه حل مسئله بود. مسلم است که شرایط فعلی کشور ایجاب می‌کند که مشکلات موجود از طریق کارعلمی و پژوهشی حل شود؛ به همین دلیل نقش دانشگاه‌ها در این راستا دوچندان خواهد شد.
فعالیت‌های علمی و پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی طی یک سال گذشته نشان می‌دهد که عزم این دانشگاه برای حل مشکلات جامعه به عنوان یک دانشگاه اجتماعی، بسیار جدی و قابل توجه است. امروز کشور نیاز مبرمی به پژوهش های کاربردی دارد و لذا استفاده از ظرفیت‌های دانشگاه آزاد اسلامی برای حل معضلات فعلی، گامی مهم برای رسیدن به پیشرفت و توسعه محسوب می‌شود.
انتهای پیام/
