گروه دانشگاه ایسکانیوز، عاطفه نظارتی؛ «آواز دهل شنیدن از دور خوش است!» این ضرب‌المثل حکایت آمارهایی است که مسئولان آموزش عالی از تعداد مقالات و پایان‌نامه‌ها ارائه می‌دهند. بررسی دقیق‌تر پژوهش‌های دانشگاهی نشان می‌دهد که آنچه به واقع در دانشگاه‌ها اتفاق می‌افتد با این آمارها فاصله دارد.
واقعیت این است که مقالات و پایان‌نامه‌ها را می‌توان به آسانی کپی یا در مسیر دانشگاه خریداری کرد و هیچ‌کس هم متوجه نخواهد شد؛ چرا که مرجعی برای بررسی آن وجود ندارد. مقالات دیگری هم که با تلاش دانشجویان نوشته می‌شوند، اغلب در انتخاب موضوع اصلا توجهی به نیازهای جامعه نداشته و در نتیجه کاربرد و ضرورت ندارند. اگر هیچ کدام از این مشکلات هم وجود نداشته باشد، در چاپ مقاله اسم استاد به عنوان نویسنده اول می‌آید و به همین دلیل اعتبار علمی چندانی برای دانشجو ندارد.
مشکلات حوزه پژوهش در آموزش عالی به تقلب علمی، پایان‌نامه‌ها و فقدان ماموریت‌گرایی دانشگاه‌ها خلاصه نمی‌شود. کمبود بودجه پژوهشی از دیگر مشکلاتی است که دانشجویانی با آن روبرو هستند. در این گزارش به بررسی و نقد وضعیت پژوهش در آموزش عالی ایران خواهیم پرداخت.
بازار سیاه مقاله و پایان‌نامه فروشی
«بازار سیاه مقاله و پایان‌نامه فروشی» عنوان گزارشی است که نشریه «ساینس» سال 2016 درباره تقلب علمی در ایران منتشر کرد. همچنین مجله نیچر در گزارشی اعلام کرد که 58 مقاله ایرانی چاپ شده در نشریات علمی این ناشر دارای سرقت ادبی و دستکاری داده هستند.
ساینس در این مقاله ادعا کرده است که تقریبا 5 هزار عنوان از پایان‌نامه‌های دوره‌های ارشد و دکتری در ایران، هیچ اطلاعات علمی ندارند. به همین دلیل، رئیس جمهور در جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی از وزارتخانه‌های علوم و بهداشت خواست این موضوع را پیگیری کنند.
بررسی‌های کارشناسان نشان داد که ادعاهای مطرح شده در نشریه ساینس و نیچر درست بوده و بیش از 300 تا 400 مرکز پایان‌نامه فروشی در تهران فعالیت می‌کنند که متاسفانه برخی از دانشجویان دکترای تخصصی و استادان دانشگاه هم با این مراکز همکاری می‌کنند.
تقلب علمی معضل پژوهشی است که نهادهای مسئول، باید برای مقابله با آن برنامه داشته باشند. به همین دلیل فرشاد فرزادفر استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران راه مقابله با تقلب علمی را بررسی تصادفی حدود یک درصد پایان‌نامه‌های دانشجویان کارشناسی‌ارشد و 5درصد دانشجویان دکتری دانست.
لزوم ماموریت‌گرایی دانشگاه‌ها
گسترش کمّی دانشگاه‌ها در طول چهار دهه اخیر امکان ورود طیف وسیعی از جوانان کشور به دانشگاه را فراهم کرد. به طوری‌که در این مدت جمعیت دانشجویی کشور حدود 20 برابر شد؛ اما تعدد واحدهای آموزش عالی بدون ماموریت مشخصی برای هر کدام از آنها سبب موازی‌کاری و همپوشانی فعالیت‌های پژوهشی شد.
واقعیت این است که همه مراکز آموزش عالی مستعد تمام فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی نیستند و اگر هر دانشگاه مأموریت ویژه خود را نداشته باشد و متناسب با نیازهای جامعه به تربیت دانشجو نپردازد آشفته‌بازاری که امروز با آن روبرو هستیم صد چندان خواهد شد و دانشگاه‌ها هیچگاه مسیر مشخصی را طی نمی‌کنند و صرفاً با پدیده «دانشگاه برای مدرک» روبرو خواهیم بود. منصور غلامی، وزیر علوم از ماموریت‌گرایی دانشگاه‌ها به عنوان یکی از محورهای مهم طرح ساماندهی آموزش عالی یاد کرد و ماموریت علمی آنها را در سه سطح محلی، منطقه‌ای و ملی تشریح کرد.
ماموریت‌گرایی سبب همکاری علمی دانشگاه‌ها با بخش‌های صنعتی و حل مشکلات و مسائل اجتماعی میشود. به همین دلیل وزارت علوم امتیازات ویژه‌ای برای دانشجویان و استادانی که در اجرای این طرح مشارکت می‌کنند قائل شده است.
متاسفانه سیستم پژوهشی کشور، به دنبال کمیت تعداد مقاله و دانشجو و مرکز بوده است؛ اما پژوهش اصیل از کمیت به دست نمی‌آید.
دست خالی نمی‌توان پژوهش کرد
پژوهش اصیل به سه مولفه دانشجوی باکیفیت، استاد باکیفیت و زیرساخت و منابع مالی کافی نیاز دارد. منابع مالی محدود یکی از عوامل خطا در پژوهش است؛ چرا که کمبود آزمایشگاه یا پول برای مواد مصرفی آزمایش مانع انجام تحقیق کیفی میشود.
متاسفانه سیستم پژوهشی کشور، به دنبال کمیت تعداد مقاله و دانشجو و مرکز بوده است؛ اما پژوهش اصیل از کمیت به دست نمی‌آید.
«دست خالی نمی‌توان پژوهش کرد» شاهین آخوندزاده، قائم مقام معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت با بیان این جمله تاکید کرد پژوهش اصیل و کیفی نیاز به بودجه دارد برای مثال بودجه پژوهشی هر دانشجوی دکتری در ایران 5 میلیون تومان است در حالی که برخی پایان‌نامه‌های دکتری تا 50 میلیون تومان هزینه دارد.
تقلب علمی، کمبود بودجه پژوهشی و نبود ماموریت‌گرایی در دانشگاه‌ها از جمله مشکلاتی است که پژوهش در ایران با آن مواجه است. اولین گام در رفع هر مشکلی این است که مسئولان به دور از غرض‌ورزی زوایای مختلف آن را بررسی کرده و در گام بعدی در پی رفع آن برآیند.
انتهای پیام/