ایسکانیوز - راهبرد: نشست سران ناتو در انگلستان و برگزاري کنفرانس پاريس به تشکيل ائتلافي با محوريت ايالات متحده انجاميد که تأثير قابل توجهي بر رويکرد «گروه‌‏هاي سلفي جهادي» داشت. آنگونه که دولت آمريکا اعلام کرد، حضور نظامي اين ائتلاف در منطقه براي مقابله با شبه نظاميان گروه داعش در سوريه و عراق، طولاني‏‌مدت خواهد بود.

با اوج‌گيري فعاليت داعش در عراق و سوريه، اختلافات اين گروه با سازمان جهاني القاعده افزايش يافت. وقتي «ابوبکر البغدادي» ائتلاف گروهش با «جبهه النصرة» را اعلام کرد، بسياري بر اين عقيده بودند که اتحادي جدي ميان القاعده و شاخه عراقي آن شکل گرفته است. اما خيلي زود، اختلاف‌‏ها باعث شد همه چيز ميان داعش و القاعده تمام شود.

تفاوتِ مبنايي بر پايه اختلاف درباره نظريه «اولويت دشمن قريب يا بعيد» استوار بود. با اين حال، عملکرد خشونت‌‏آميز شبه نظاميان داعشي در سوريه مزيد بر علت شد تا انتقادها از اين گروه افزایش يابد و سهم‌‏خواهي‏‌ها نيز به جدايي گروه «بغدادي» و «جولاني» دامن زد.

انتقادها تا آنجا بالا گرفت که علاوه بر «أيمن الظواهري» رهبر القاعده، «ابومحمد المَقدِسي» رهبر برجسته جريان سلفي جهادي در اردن نيز در پيام‏هاي متعددي از عملکرد «بغدادي» خليفه خودخوانده گروه «دولت اسلامي» انتقاد و عملکرد وي را مخالف اصول اسلامي معرفي کرد.

علاوه بر اختلاف ميان القاعده و شاخه عراقي آن، اختلاف‌‏ها ميان ديگر گروه‏هاي «جهاديِ» مخالف نظام سوريه نيز قابل توجه بود. از گروه‏هاي زيرمجموعه اخوان المسلمين و «گردان‏‌هاي احرار الشام» تا «جبهه اسلاميِ» تحت فرماندهي «زهران علوش» هر کدام ساز خود را مي نواختند.

پيش از اين از زمان شکل‌گيري القاعده در افغانستان و تشکيل «امارت اسلامي طالبان»، عملکرد اين گروه با انتقادات شديد از سوي رهبران برجسته سلفي مثل مَقدِسي و ابوقتادة مواجه شد با اين وجود، سلفي‏‌هاي جهادي همواره در قبال آنچه «هجمه صليبي» مي‏ناميدند يکپارچه و متحد بودند.

«همجمه صليبي» در واقع ناظر به طرح دوباره گفتمان دوره جنگ‌هاي صليبي است که قرن‏‌ها قبل و به دعوت پاپ براي تصرف سرزمين‌هاي مقدس از دست مسلمانان برافروخته ‌شد. بر اين اساس، گفتمان «هجمه صليبي» زماني مطرح مي شود که ائتلافي از سوي کشورهاي غربي براي لشکرکشي به بلاد اسلامي شکل مي گيرد. اين گفتمان، امروزه عموما از سوي جريان‏هاي اسلامگراي سلفي بازتوليد مي‏‌شود و حمله ائتلاف آمريکايي به افغانستان و همچنين عراق براي سرنگوني دولت «صدام حسين» نمونه بارزي در اين‏‌باره است.

يک نمونه از موضعگيري‌ها در حمايت از گروه داعش در تقابل با «ائتلاف آمريکايي» موضع «شيخ محمد الشلبي» از رهبران جريان سلفي جهادي در اردن است که مشارکت در جنگ با داعش را حرام اعلام کرده و آن را در چارچوب طرح استکباري و «جنگي صليبي» دانسته است.

در نمونه‏اي ديگر، حجم گسترده تبليغات در حمايت از گروه داعش توجه است. به طور مثال مجموعه هشتگ‏هايتويتري با تيتر «#ائتلاف #صليبي #خليجي #اردني» از سوي حاميان داعشو النصرةکه از کشورهاي عربي به عنوان «بازيچه آمريکا»و «دشمنان اهل سنت»ياد مي کند.

در هر حال با آغاز حملات ائتلاف آمريکايي، شاهد شکل‏گيري يک وحدت گفتماني از سوي سلفيان جهادي عليه ائتلاف ضدداعش به صورتي شديداللحن و کينه توزانه هستيم. يک پيام رايج تويتري اينگونه خواستار يکپارچگي عيله ائتلاف شده است: «نحن فقط طلبنا منكم التوحّد وبايعوا الخلافة» (ما فقط خواستار وحدت هستيم، با خلافت بيعيت کنيد).

با اين حال، اتخاذ چنين رويکردي از سوي داعشي‌ها با حالتي از پشيماني و شرم نيز همراه است که به نظر مي رسد به دنبال جلب رضايت گروه هاي رقيب هستند. مثل اين توئيت: «#دماء أخواننا في #جبهة_النصرة هي #دمائنا في #الدولة»(خون برادران ما در جبهه النصره، خون ما در دولت اسلامي است.)

ابومحمد عدناني سخنگوي گروه «دولت اسلامي» در نخستين واکنش به حمله جنگنده ‏هاي ائتلاف از مسمانان خواست تا عليه غربي ها متحد شوند و به گفته وي، «کافران» آمريکايي يا اروپايي را  به قتل برسانند. عدناني همچنين از شبه‌نظاميان در شبه جزيره سينا خواست حملات خود عليه نيروهاي امنيتي مصر را تشديد کرده و به بريدن سرِ مخالفان ادامه دهند.

فراخوان «القاعده مغرب اسلامي» و «القاعده جزيرة العرب» براي وحدت عليه ائتلاف غربي نيز کاملا قابلا پيش‌بيني بود. اين دو سازمان از گروه هاي «جهادي» خواستند تا درگيري‌ها ميان خود را کنار بگذارند و عليه «ائتلاف آمريکايي» و همپيمانان «شيطاني‌اش» صفي واحد تشکيل دهند. در تحولي ديگر، گروه طالبان پاکستان نيز با انتشار بيانيه‌اي با گروه داعش اعلام بيعيت کرد.

کار تا آنجا بالا گرفت که تنها چند روز پس از آغاز حملات جنگنده هاي آمريکايي به مواضع داعش در سوريه، شوراي امنيت سازمان ملل موارد جديدي را به ليست گروه‌هاي افراطي تحت تحريم خود اضافه کرد کهنام گروه «انصار الشريعه» تونس و «گردان عبدالله عزام» نيز در اين ليست ديده مي شود.

همانگونه که قابل پيش‏بيني بود شاهد شکلگيري نوعي وحدت ميان گروه‏هاي «جهادي» علي رغم وجود تمامي اختلافات هستيم که در نهايت هدف مشترک همه اين جريانات مشارکت در فرآيند «جنگ با ائتلاف صليبي» است. واقعيت آن است که تشکيل ائتلافي با عنوان «مبارزه با تروريسم» با محوريت آمريکا، تمامي جريان هاي «جهادي» در منطقه را متحد خواهد کرد. نه تنها «جبهه النصرة» بلکه حتي شاخه هاي اخواني و «جبهه اسلامي» سوريه نيز علي رغم تمامي اختلافات داخي، نسبت به اين ائتلاف موضع گرفته اند. از آنجا که جبهه النصرة شاخه رسمي القاعده است، ائتلاف دوباره ميان اين سازمان و گروه داعش دور از ذهن نيست. شاهد مثال اين قضيه حملات جنگنده هاي ائتلاف است که گفته مي شود مواضع جبهه النصره را نيز هدف قرار داده است.

به نظر مي رسد سياستي که آمريکا در پيش گرفته به تقويت بيش از پيش اين گروه‌ها منجر خواهد شد و آنان تلاش خواهند کرد از سياست تبليغي ضدآمريکايي براي پيشبرد اهداف خورد استفاده کنند. مسئله اي که مي تواند منطقه را بيش از پيش درگير نزاع‌‏هايي البته با ماهيتي متفاوت کند که ممکن است مدت‌ها به طول انجامد.

 

محمدرضا عشوري مقدم -  * پژوهشگر گروه هاي اسلامي