گروه دانشگاه ایسکانیوز-مریم شمسایی نیا؛ انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی دوم اسفندماه برگزار خواهد شد و داوطلبان بسیاری برای ورود به مجلس تحت عنوان نمایندگی ثبت نام کردند. شورای نگهبان براساس قانون و وظیفه انقلابی خود اقدام به عدم احراز هویت برخی از کاندیداها کرده است. این اقدام انقلابی شورای نگهبان باعث شد تا هجمه‌های گسترده‌ای علیه این شورا در چند روز اخیر در رسانه‌ها و افکار عمومی شکل گیرد.
از این رو نشست نقد و بررسی «عملکرد شورای نگهبان» با حضور مهدی خطیب دماوندی مسئول سیاسی بسیج دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی و مهدی هاشم زاده بسیج دانشجویی دانشگاه مذاهب اسلامی در باشگاه خبرنگاران دانشجویی برگزار شد.
خطیب دماوندی در این نشست با تاکید بر اینکه شورای نگهبان نهادی سیاسی نیست، بلکه نهادی علمی و حقوقی است، گفت: شورای نگهبان در اقدامی اخلاقی و بر اساس موازین شرع، دلایل عدم احراز هویت داوطلبان مجلس شورای اسلامی را رسانه‌ای نمی کند.
مسائل گوناگون پیرامون انتخابات مجلس در این گفت‌وگو مطرح شد که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید:
میزان اهمیت برگزاری انتخابات در کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
انتخابات مجلس شورای اسلامی بالاترین وجه دموکراسی و مردم سالاری در جمهوری اسلامی ایران است. در حال حاضر حاکمیت کشور ایدئولوژی و ترکیبی از اسلام و جمهوریت بوده و برگزاری انتخابات بالاترین نماد مردم سالاری به ویژه مردم سالاری دینی به شمار می‌رود. مردم با حضور در انتخابات سرنوشت خود و نظام را رقم می‌زنند پس اهمیت برگزاری انتخابات بر هیچ فرد یا گروهی پوشیده نیست.
نظارت استصوابی شورای نگهبان بر انتخابات
نوع نظارت شورای نگهبان بر انتخابات برگزار شده در کشور چگونه است؟
شورای نگهبان مطابق اصول 92 تا 96 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران یک سری وظایفی بر عهده دارد، از جمله اینکه شورای نگهبان وظیفه تفسیر قانون اساسی و انطباق طرح ها و لایحه‌هایی که در مجلس شورای اسلامی تصویب می‌شود و تطبیق آنها با موازین اسلام و شرع و قانون اساسی را نیز بر عهده دارد.
مهم ترین و اصلی ترین وظیفه شورای نگهبان نظارت بر انتخابات به غیر از انتخابات شوراهای شهر و روستا است. نظارت این شورا بر انتخابات یک نظارت استصوابی و نه نظارت استطلاعی است.
بسیاری از افراد و جریان‌های سیاسی که اکنون در دانشگاه‌ها، جامعه و بین مردم عامه از واژه استصوابی یاد می‌کنند و از آن به عنوان حربه و ابرازی علیه شورای نگهبان استفاده می‌کنند در حقیقت معنا و مفهوم نظارت استصوابی را درک نکردند. یکسری تئوریسین‌های هر جناح سیاسی به طور ویژه جناح سیاسی اصلاح‌طلب و دوم خردادی با ایجاد هجمه به شورای نگهبان به دنبال جمع آوری آرای عده‌ای از مردم هستند که اعتقادی به عملکرد و جایگاه شورای نگهبان ندارند.
به نظر شما نظام انتخاباتی در کشور چگونه است؟ و آیا احزاب در ایران جایگاه مناسبی دارند؟
در حال حاضر نظام‌های انتخابات موجود در کشورهای جهان با یکدیگر متفاوت و طبق قانون اساسی کشورهای تابع خود هستند. نظام انتخاباتی در ایران نظام اکثریتی بوده در حالی که در برخی کشورهای دیگر نظام‌های انتخاباتی شاید تناسبی باشد.
احزاب سیاسی در کشورهای دیگر فعالیت‌های گسترده سیاسی دارند در حالی که در ایران متاسفانه حزب سیاسی فعال به معنای واقعی وجود ندارد. در ایران نهاد سیاسی به معنای حزب فعالیت ندارد؛ اما احزابی که در حال حاضر فعالیت می‌کنند نظیر حزب پایداری و حزب مؤتلفه اسلامی و کارگزاران و عدالت و توسعه وجود دارد اما کارکرد حزبی ندارند. یعنی احزاب نام برده شده به صورت یکبار مصرف در ایام منتهی به انتخابات تشکیل می‌شوند و لیست انتخاباتی را تهیه و ارائه می‌دهند و بهره برداری سیاسی خود را انجام داده و بعد از انتخابات از میدان سیاست خارج می‌شوند و پاسخگوی عملکرد نماینده خود به نهادهای تصمیم‌گیر کشور نیستند.
متاسفانه نظام انتخاباتی کشور دارای اشکالات فراوانی است و عدم حضور فعال و موثر احزاب در فرآیند برگزاری انتخابات یکی از مهم‌ترین ایرادهای وارده به این نظام است.
در چند روز اخیر شاهد هجمه‌های گسترده علیه شورای نگهبان بودیم، علت و منشأ این هجمه‌ها را چگونه تحلیل می‌کنید؟
هجمه‌های وارده به نظارت شورای نگهبان بر انتخابات مجلس شورای اسلامی یازدهم از سوی افراد و جناج‌های قدرت و سیاسی از دو منظر قابل بررسی است. اول اینکه برخی بر ترکیب شورای نگهبان انتقاداتی دارند؛ یعنی چهره‌هایی نظیر سعید حجاریان و مصطفی تاج‌زاده بر هیئت 12 نفره که متشکل از 6 فقیه و 6 حقوقدان هستند را مورد انتقاد قرار می‌دهند.
معتقدند این ترکیب برآمده از دموکراسی نیست و موازنه‌ای از تمام احزاب و جناح‌های سیاسی نیست. در حالی که ترکیب فعلی شورای نگهبان از جمله 6 فقیه مستقیما توسط رهبر انقلاب انتخاب شده و 6 حقوقدان نیز به پیشنهاد رئیس قوه قضائیه برگزیده می‌شوند.
انتقاد اول اپوزیسیون و افراد با تفکرات اصلاح طلبی رادیکالی به ترکیب است که این 12 نفر برآمده از یک جناح و تفکر سیاسی هستند و جانبدارانه در تایید و رد صلاحیت‌ها و عدم احزار هویت‌ها نظر می‌دهند. انتقاد و اظهار نظر این افراد درست نیست؛ زیرا شورای نگهبان نهادی سیاسی نیست بلکه بیشتر نهاد علمی و حقوقی و انقلابی است. زمانی سال 57 و 58 و 68 بازنگری مجلس خبرگان برای قانون اساسی تشکیل شد و درباره شورای نگهبان بحث می‌شود.
شورای نگهبان با ابزار علمی و نه سیاسی مصوبات مجلس شورای اسلامی را با قانون اساسی کشور تطبیق و بررسی می‌کند. شورای نگهبان با علم فقه، شرع و حقوق فعالیت دارد، پس می‌توان برداشت کرد این شورا باعلم؛ داوطلبان انتخابات را رد یا تایید کرده و با نگاه سیاسی با داوطبان و کاندیدا برخورد نمی‌کند. همچنین بسیاری از حقوقدانانی که در شورای نگهبان حضور دارند از اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های معتبر کشور و برگرفته از دستگاه و نظام قضائی هستند.
انتقاد براندازان بر ترکیب جمهوریت و اسلام
ایراد دومی که به شورای نگهبان از سوی جناح‌های سیاسی رادیکالی وارد می‌شود، بسیار مغرضانه و از روی عمد و با هدف ایجاد شبهه در افکار عمومی و رسانه‌ها و آشوب است. آیت‌الله بهشتی می فرمایند نظام کشور نظام امت و امامت است. یعنی در کشورمان امام و اصل ولایت مطلق فقیه وجود دارد و مردم و ملتی که باید گوش‌شان به دهان رهبر انقلاب باشد.
افراد و گروه‌های سیاسی که به شورای نگهبان انتقاد دارند در واقع به صورت غیر مستقیم به رهبر انقلاب نقد وارد می‌کنند؛ زیرا اعتقاد دارند شورای نگهبان برآمده از دفتر مقام معظم رهبری است پس در کل وجود رهبری را در راس حکومت دموکراسی و مردم سالاری نمی‌داند و ایده ولایت مطلق فقیه در مقابل و تقابل ایده لیبرال دموکراسی است.
ایراداتی که عده‌ای اندک در کشور به عملکرد شورای نگهبان وارد می‌کنند ناظر بر ولایت مطلق فقیه است، این افراد وابسته به جریانات براندازی خارج از کشور معتقد هستند ترکیب جمهوریت و اسلام مناسب نیست. این افراد بیان دارند یک کشور نمی‌تواند هم جمهوری باشد و هم ولایت فقیه وجود داشته باشند.
نظارت شورای نگهبان در انطباق کارنامه اخلاقی، کاری و سیاسی داوطلبان مجلس شورای اسلامی طبق موازین انقلاب، اسلام و نظام عمل می‌کند در حالی که در بسیاری از کشورها شاید شرط اسلام و مذهب برای نمایندگان لازم نباشد؛ اما در قانون اساسی ایران این شرط و پایبندی به اسلام و مذهب قید شده است. به عنوان مثال اصل 113 قانون اساسی جمهوری اسلامی برای رئیس جمهور کشور شروطی را تعیین کرده که باید رئیس جمهور مسلمان 12 امامی یعنی شیعه باشد.
شورای نگهبان دلایل عدم احراز هویت داوطلبان انتخابات را به صورت عمومی بیان نمی‌کند، این موضوع را مثبت می‌دانید یا خیر؟
طبق قانون اساسی کشور شورای نگهبان بعد از عدم احراز هویت یا رد صلاحیت داوطلبان به صورت خصوصی و نه عمومی دلایل را به فرد مذکور اعلام می‌کند. برخی از رسانه‌ها و افراد عدم اطلاع رسانی عامه را دال بر عدم شفافیت می‌دانند. یعنی عملکرد شورای نگهبان را شفاف نمی‌دانند. ایران یک کشور اسلامی است در نتیجه قانون ایران برگرفته از آموزه‌های دینی و خوانشی از فقه اسلامی است. دین اسلام و فقه اجازه انتشار دلایل رد صلاحیت داوطلبان را با هدف حفظ آبرو افراد و مسائل اخلاقی را به شورای نگهبان نداده است.
انتشار دلایل رد صلاحیت کاندیداهای انتخابات توسط شورای نگهبان باعث ایجاد نوعی بد بینی و عدم اعتماد مردم به دولت و نظام می‌شود. شورای نگهبان با توجه به تحقیقات و استعلام‌های چهارگانه خود؛ دلایل را به داوطلب مورد‌نظر ابلاغ می‌کند. شورای نگهبان بر اساس ارزش‌های اسلامی آبروی اشخاص را حفظ می‌کند؛ اما متاسفانه برخی از کاندیداها و نمایندگان فعلی مجلس شورای اسلامی از این اخلاق مداری، خویشتن‌داری و عدم اعلام عمومی شورای نگهبان سوء استفاده کرده و افکار عمومی را بازی داده که ما خلافی انجام نداده‌ایم و این شورا به دلایل سیاسی و سلیقه‌ای اقدام به رد صلاحیت کاندیدا می‌کند.
همچنین شورای نگهبان بر اساس قوانین انتخابات ملزم شده تا دلایل رد صلاحیت کاندیدا را عمومی اعلام نکند، پس اگر ضعفی در این خصوص وجود دارد متوجه خلأ قوانین انتخاباتی کشور بوده و شورای نگهبان تنها بر اساس قوانین فعالیت می‌کند.
مردم در فرآیند رد یا تایید صلاحیت کاندیداهای انتخابات مجلس شورای اسلامی باید توجه کنند بسیاری از افراد ثبت نام کننده در انتخابات بیش از آنکه اصلاحات چهار گانه نظیر سوء پیشینه را شامل شود، جریانات سیاسی رقیب انتخاباتی برای یکدیگر حواشی ایجاد می‌کنند. از هر دو جناح سیاسی حاکم یعنی اصولگرا و اصلاح طلب برای اینکه رقبای خود را در انتخابات تخریب کنند، مستنداتی و اسنادی از جمله فساد اخلاقی، اقتصادی، سیاسی و غیره را به شورای نگهبان ارائه می‌دهند مبنی بر اینکه کاندیدای مورد نظر صلاحیت لازم برای ورود به مجلس شورای اسلامی را ندارند. قانون انتخابات کشور در دهه 60 تدوین و تصویب شده و این قوانین برای دهه 90 کارایی لازم را ندارد. زمان آن رسیده که قوانین انتخابات ما مورد بازنگری و باز‌نویسی قرار گیرد.
اسامی بسیار از نمایندگان فعلی مجلس شورای اسلامی در لیست عدم احراز هویت داوطبان توسط تشورای نگهبان وجود داشت، آیا نباید به تحلفات این افراد رسیدگی شود؟
شورای نگهبان حدود 90 نفر از نمایندگان فعلی مجلس شورای اسلامی را در انتخابات دوره یازدهم مجلس رد صلاحیت کرد که این اقدام باعث شد بسیاری از مردم و رسانه‌ها خواهان محاکمه این نمایندگان که دچار فساد اقتصادی هستند در دادگاه و مراجع قضائی شوند. متاسفانه در حال حاضر کشور دچار بیماری و پدیده مصلحت انگاری است و انقدر انقلاب را در دام مصلحت های خودساخته گرفتار کرده که برخی زمان‌ها از خطاها و جرم‌های اشخاص به اسم حفظ مصلحت گذشت می‌شود. در حالی که هیچ مصلحتی بالاتر از حقیقت نیست و تنها در برخی از مواقع که مصلحت عمومی ایجاد می‌کند باید از برخی مسائل گذر کرد.
متاسفانه توازن و تعادل بین مصلحت و حقیقت در کشور وجود ندارد. اگر مفسده‌ها و رانت‌های اقتصادی از سوی تعدادی نماینده مجلس شورای اسلامی صورت گرفته باید هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان مجلس به این تخلفات رسیدگی کند. البته می‌توان دلایل و اسناد فساد مالی نمایندگان را جمع آوری کرد و در پایان دوره نمایندگی آنها به قوه قضائیه ارائه داد و از طریق نظام قضائی به تخلفات آنها رسیدگی کرد.
جوان گرایی راهکار خروج کشور از بحران بی کفایتی مسئولان
راهکار خروج از بحران‌های فعلی کشور در انتخابات را در چه می‌دانید؟
شالوده و کلید واژه بیانیه گام دوم انقلاب که نوروز 98 توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شد، جوان گرایی و استفاده از پتانسیل و نیروی جوانی است. مقام معظم رهبری در دیدارهایی که با دانشجویان و دانشگاهیان داشتند مکررا تاکید کردند جوانان تنها راه حل مشکلات کشور هستند. متاسفانه بسیاری از مسئولان لفظ زیبای جوان گرایی را مورد سوء استفاده قرار داده و صرفا برای اینکه اذعان کنند که قائل بر جوان گرایی هستند از این ویترین و لفظ استفاده می‌کنند.
در کشور اعتقادی به جوان باوری وجود ندارد در حالی که جوان باوری مقدمه جوان گرایی است. جوان باوری از سوی مسئولان و دانشجویان وجود ندارد. رهبر انقلاب تلاش دارند در تمامی شوراها و نهادها از جوانان استفاده کنند و پوسته سخت و غیر منعطفی که مدیران سالخورده ایجاد کردند را از بین می‌برند.
رهبر انقلاب می فرمایند مقدمه را برای روی کار آمدن دولت جوان حزب الهی فراهم کنید. این دولت به معنای قوه مجریه صرفا نیست بلکه کل حکومت را شامل می‌شود. جوان اگر وارد عرصه و میدان مدیریت شوند قطعا از لحاظ زد و بندهای سیاسی و اقتصادی نسبت به افراد سالخورده سابقه پاک تری دارند.
به نظر شما شرایط سخت معیشتی و اقتصادی بر حضور مردم در انتخابات مجلس شورای اسلامی اثرگذار است؟
در یک نگاه کلان‌نگر در حال حاضر مجلس شورای اسلامی یک مجلس ملی نیست؛ یعنی در قانون اساسی کشور نهادی به عنوان پارلمان یا مجلس پیش بینی شده است. قانون اساسی شاید به صورت خاص ذکر نکرده چه مواردی باید در مجلس شورای اسلامی مطرح شود. مجلس به دلیل اینکه بر آمده از آرای مردم است باید به مسائل کلان و سطح بالای نظام در آن مطرح شود. به عنوان مثال سیاست خارجی، اقتصاد کلان، مسائل رده بالای حوزه فرهنگی و اجتماعی کشور در مجلس باید مورد تحلیل و بررسی قرار بگیرد.
طبق قانون اساسی کشور نهادی با عنوان شوراهای شهر و روستا در حال فعالیت است و در اصل 7 قانون اساسی این شورای شهر و روستا هم سطح با مجلس شورای اسلامی در نظر گرفته شده و برای شوراهای شهر و روستا شان تصمیم گیر در نظر گرفته شده است.
آزادی بیان دغدغه روستاییان نیست
کاندیدا در استان تهران اگر به مردم وعده انتخاباتی به عنوان مثال کشیدن لوله گاز و آب را بدهند یا حل مشکلات محله خیلی مورد استقبال مردم قرار نگیرد؛ اما در سطح استان‌ها مردم به این وعده‌ها ساده اقبال خوبی نشان می‌دهند. سوال که مطرح می‌شود این است که آیا وظیفه اصلی نماینده رسیدگی به این فعالیت‌های خرد است؟
مردم در روستاها و شهرهای کوچک دغدغه آزادی مدنی و اجتماعی و فرهنگی ندارند، بلکه مسائل خرد و معیشتی مد نظر مردم است. در چنین فضای کاندیداها شعارهای پوپولیستی در حوزه انتخابی خود سر می‌دهند. در حالی که قانون اساسی انجام کارهای خرد را برعهده شوراهای شهر و روستا قرار داده و نمایندگان مجلس شورای اسلامی باید در سطح کلان‌تر برای کشور سیاست گذاری یا تصمیم گیری کنند.
وظیفه نماینده مجلس در مرحله اول قانون گذاری است؛ ایجاد طرح‌های قانونی و تصویب در صحن مجلس است. نمایندگان در مرحله دوم باید بر حسن اجرای آن قوانین و بر عملکرد دولت به عنوان مجری نظارت کند. مرحله سوم نیز نمایندگان باید تحقیق و تفحص در حوزه‌های مالی، کارکردی، اخلاقی و غیره داشته باشند. شورای روستا شهر بخش استان عالی استان ها وجود دارد و هر کدام وظیفه انجام فعالیت‌های خرد را بر عهده دارند.
آیا مردم نیز می‌توانند بر عملکرد نمایندگان مجلس شورای اسلامی نظارت داشته باشند؟
متاسفانه مجلس شورای اسلامی به مجلس قدرت تبدیل شده است؛ یعنی منافع و مصلحت کشور در آن اهمیت چندانی ندارد. به عنوان مثال اصلاح طلبان رادیکالی در انتخابات شرکت کردند که نظام و انقلاب را به طور کامل قبول ندارند و در حال حاضر عملکرد مناسبی در مجلس شورای اسلامی ندارند.
در انتخابات گذشته مجلس شورای اسلامی لیست امید در تهران 30 بر هیچ لیست اصول گرایان را شکست داد و اصلاح طلبان با حاشیه امن در مجلس در حال زد و بندهای سیاسی و اقتصادی هستند.
اصل 8 قانون اساسی از بحث امر به معروف و نهی از منکر یاد می‌کند و آن را وظیفه دینی و قانونی مردم می‌داند. مردم باید به عملکرد نمایندگان مجلس شورای اسلامی نظارت کافی داشته باشند.
مجلس یا کارخانه قانون‌سازی
در حال حاضر وضعیت مجلس شورای اسلامی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در حال حاضر مجلس شورای اسلامی تبدیل به کارخانه تولید قانون شده است؛ اما متاسفانه نظارت کافی بر این قوانینی که در مجلس تصویب می شود، وجود ندارد که این یک ضعف بزرگ برای مجلس و نمایندگان فعلی است.
همچنین وجهه نظارتی مجلس شورای اسلامی اهمیت بیشتری نسبت به قانون گذاری دارد؛ اما در چند سال اخیر چند استیضاح در مجلس تصویب شد یا چند نامه برای استیضاح وزرا جمع آوری شد یا بسیاری از نمایندگان امضاهای خود را برای یک استیضاح وزیر پس گرفتند. این موضوع معنای خاصی دارد و نشان می‌دهد نمایندگان به بعد عمومی و جامعه فکر نمی کنند و بیشتر درگیر حواشی و بازی‌های سیاسی و منفعت خود هستند.
نقش جریان دانشجویی در انتخابات مجلس شورای اسلامی را چگونه تحلیل می‌کنید؟
برای تعیین نقش جریان دانشجویی در انتخابات تعاریف متفاوتی وجود دارد برخی از افراد که در جنبش دانشجویی حضور فعال داشتند، معتقدند نباید جنبش دانشجویی فدای اشخاص و احزاب سیاسی شود. این نشأت گرفته از چند واقعه تاریخی کشور است و دانشجویان اصلاح طلب در دانشگاه تجربه انتخابات خردادماه سال ۷۶ در قبال حمایت از خاتمی و روحانی را دارند که بعد از انتخابات با بی مهری آنها یا عدم کارآمدی لازم مواجه شدند و دچار نوعی سرخوردگی سیاسی هستند.
همچنین دانشجویان با تفکر اصولگرایی و انقلابی نیز سرخوردگی مشابه دارند؛ زیرا در سال ۸۸ هر کار کردند تا احمدی نژاد در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شود اما در نهایت وی از مسیر خدمت و انقلاب خارج شد.
جریان دانشجویی از خود سوال می‌کند که آیا باید خود را صرف یک فرد یا جناح سیاسی کند؟ اگر کنش‌گران سیاسی است پس باید سهم خواهی کند و سهم خواهی و قرار گرفتن دانشجویان در زنجیره قدرت بر میزان و کیفیت مطالبه گری آنها تاثیرات منفی دارد؛ اما در نهایت با وجود سرگردانی جریان دانشجویی در انتخابات، وظیفه انقلابی آنها حکم می‌کند علاوه بر شرکت با شکوه در انتخابات به مردم نیز در انتخاب شایسته و اصلح کمک کنند.
انتهای پیام/
