به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، انگار ما ایرانی‌ها به ضرب‌المثل «نوش‌دارو بعد از مرگ سهراب» اعتقادی راسخ داریم، انگار عادتمان شده یک اتفاق رخ دهد و بعد کاسه چه‌کنم چه‌کنم دستمان بگیریم و به دنبال راه چاره باشیم. تا قبل از شیوع ویروس کرونا در کشور خبر چندانی از آموزش نکات سلامتی در جامعه نبود؛ اما پس از اینکه خبر ابتلا و فوت 2 نفر از شهروندان اعلام شد، ماهیت بیلبورد‌های شهری به آموزش نکات سلامت تغییر کرد، نحوه شستن صحیح دست‌ها در تلویزیون آموزش داده شد، مسئولان با بخش‌نامه‌ها و اطلاعیه‌ها سعی کردند اصول حفظ سلامتی را از به شهروندان آموزش دهند.

گویا جمله «ماهی رو هر وقت از آب بگیری تازست» سرلوحه فعالیت این‌روزهای مسئولان است، تازه یادشان افتاده که نکات سلامت را با دستورالعمل‌های مختلف به دانش‌آموزان یاد دهند. به‌تازگی جای نکات آموزش اصول سلامت در کتاب‌های درسی را حس کرده‌اند و به فکر آن افتاده‌اند که باید برای آن چاره‌ای بیندیشند.

تدوین دستورالعمل مقابله با کرونا 5 روز طول کشید!

اول اسفند ماه بود که خبر ابتلای 2 شهروند به کرونا اعلام شد، محسن حاجی میرزایی هم در دوم اسفند ماه در حاشیه برگزاری انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی از توزیع بروشورهای آموزشی میان دانش‌آموزان، معلمان و مدیران مدارس در زمینه مباحث آموزشی کرونا خبر داد و اعلام کرد: «اگر لازم باشد باید از وضعیت بهداشت، بوفه و تغذیه و سرویس‌های بهداشتی تک‌تک مدارس اطمینان خاطر حاصل شود.» باز هم خدا رو شکر که تعطیلی مدارس منجر به کاهش نگرانی والدین از لحاظ بهداشت بوفه و سرویس مدارس شد و تنها نگرانی عقب‌ماندگی دانش‌آموزان از مباحث درسی را برای اولیا باقی گذاشت.

گویا نوشتن دستورالعمل مقابله با کرونا برای آموزش و پرورش بسیار دشوار بود، زیرا تدوین این دستور العمل 5 روز طول کشید. بر اساس این دستورالعمل، ادارات کل آموزش‌وپرورش استان‌ها باید در یک طرح ضربتی و سراسری دوره آموزشی و توانمندسازی را برگزار می‌کردند تا مفاهیم اصول بهداشت فردی و توصیه‌های پیشگیرانه بهداشتی در قالب محتواهای آموزشی دیداری و شنیداری به دانش آموزان و کارکنان انتقال پیدا کند. حال تصور کنید این مفاهیم اگر قرار باشد از طریق کتاب‌های درسی به دانش‌آموزان منتقل شود، احتمالا مدت زمان تدوین آن مدت‌ها به طول خواهد انجامید!

کم‌توجهی به مؤلفه‌های آموزش سلامت در کتاب‌های پایه ششم متوسطه

با تمامی اقداماتی که وزارت آموزش و پرورش برای ارتقای سلامت و پیشگیری از بیماری‌هایی همچون کرونا انجام داده است، باز هم نمی‌توان از کم‌رنگ بودن مفاهیم آموزشی در کتاب‌های درسی بی‌تفاوت گذشت. در ادامه این گزارش به سه پژوهش‌ محققان در زمینه سهم کم آموزش سلامت در کتاب‌های درسی اشاره شده است.

گروهی از محققان کشور از دانشگاه تبریز، فرهنگیان و علوم پزشکی تبریز در زمینه میزان مطابقت برنامه درسی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت در کتاب های درسی دوره ششم ابتدایی انجام داده‌اند.

پژوهشگران با تکیه بر روش تحلیل محتوا، تمامی محتوای کتاب‌های درسی پایه ششم پایه ابتدایی را بر اساس 12 مؤلفه اصلی و 58 مولفه فرعی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت بررسی کردند.

یافته‌ها و نتایج این پژوهش نشان می‌دهد توجه به هر یک از مؤلفه‌های آموزش سلامت در کتاب‌های درسی متفاوت است؛ مؤلفه برقراری ارتباط و سلامت تغذیه دارای بیشترین میزان فراوانی بوده و کم‌ترین میزان فراوانی و ضریب اهمیت به ترتیب به مربوط به مولفه‌های کنترل و پیشگیری از بیماری ها و معلولیت بود.

محمد عظیمی دکترای تخصصی از دانشگاه فرهنگیان به همراه همکارانش یوسف ادیب استاد گروه علوم تربیتی دانشگاه تبریز و حسین مطلبی استادیار گروه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت دانشکده علوم پزشکی تبریز در این پژوهش اعلام کردند: «در محتوای کتاب‌های درسی رسمی به برخی مؤلفه‌های آموزش سلامت کمتر و یا اصلاً توجهی نشده است، در حالی که سلامت مهم‌ترین عامل پیشرفت و ضامن بقای جامعه است.»

با بررسی موارد فوق می‌توان دریافت طراحی، اجرا و اداره برنامه‌های بهداشتی، بیش ازهر عامل دیگری نیازمند زیر بنای مفاهیم پایه‌ای سلامت در کتاب‌های درسی است.

ضرورت توجه به آموزش سلامت در کتاب‌های ابتدایی

نتایج پژوهش‌های محققان حاکی از آن است که مولفه‌های آموزش سلامت در کتاب‌های درسی به طور یکسان مورد توجه قرار نگرفته است. گروهی از پژوهشگران کشور از دانشگاه‌های اصفهان و دانشگاه شهید بهشتی به همراه کارشناس بهداشت مدارس رودسر پژوهشی در زمینه وضعیت آموزش سلامت در کتاب‌های درسی ابتدایی انجام دادند.

محققان در این پژوهش با تکیه بر روش تحلیل محتوا، مولفه‌های سلامت و بهداشت را در 7 عنوان کتاب شامل بخوانیم و بنویسیم فارسی، علوم، هدایای آسمانی و کتاب کار آن، قرآن و تعلیمات اجتماعی مورد بررسی قرار دادند.

میمنت عابدینی بلترک دانشجوی دکتری علوم تربیتی دانشگاه اصفهان، مهین اسدنیا کارشناس مسئول بهداشت مدارس رودسر و رمضان عقیلی دانشجوی دکتری برنامه ریزی درسی دانشگاه شهید بهشتی در این پزوهش اعلام کردند: «مولفه‌های آموزش سلامت به یک نسبت در کتاب‌های درسی تحت پوشش قرار نگرفته است. در تمامی صفحات کتاب‌های درسی ابتدایی، بیشترین ضریب اهمیت مربوط به شاخص آگاهی از اهمیت ورزش و تحرک بدنی و پیشگیری از بیماری‌ها و شاخص مواقع شستن دست‌ها با توجه به نظافت شخصی و بهداشت جسمانی و غیره دارای کمترین ضریب اهمیت بودند.»

با بررسی موارد فوق می‌توان دریافت در کتاب‌های درسی دوره ابتدایی ایران نیاز به توجه بیشتری به آموزش سلامت در تمامی ابعاد احساس می‌شود.

ضریب اهمیت آشنایی با بیماری‌ها در کتاب‌های دبستان صفر است!

گروهی از پژوهشگران کشور از دانشگاه شهید مدنی آذربایجان تبریز و دبستان شاهد فرخی مرند محتوای کتاب‌های درسی پایه سوم ابتدایی را بر اساس میزان توجه به مولفه‌های نظام سلامت را مورد بررسی قرار دادند.

محققان در این پژوهش با تکیه بر روش تحلیل محتوا، کتاب‌های پایه سوم ابتدایی شامل عنوان‌های فارسی، علوم، هدیه‌های آسمانی، قرآن، ریاضی و تعلیمات اجتماعی را مورد بررسی قرار دادند.

عیسی برقی استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه شهید مدنی و جواد مبهوتی دیزجیکان کارشناس ارشد برنامه‌ریزی دبستان شاهد فرخی مرند در این پژوهش اعلام کردند: «بیشترین ضریت اهمیت در تمامی مؤلفه‌های آموزش سلامت مربوط به مؤلفه سلامت روانی و کمترین میزان مربوط به مؤلفه معلولیت بوده است. مؤلفه‌های مبارزه با بندپایان و جوندگان، مراقبتهای دوران بارداری، اعتیاد، مواد مخدر و انواع آن، اثرات سیگار در بدن، ایدز و آشنایی با بیماری‌ها در این پژوهش با مقدار صفر دارای کمترین اهمیت بودند.» با توجه به موارد فوق می‌توان دریافت کتاب‌های درسی به یک نسبت مولفه‌های حوزه سلامت را پوشش نداده‌اند. مؤلفان کتاب‌های درسی، در ویرایش‌های بعدی باید به این امر توجه ویژه‌ای داشته باشند.

همان‌طور که می‌دانید آموزش سلامت یکی از عوامل توسعه اقتصادی و اجتماعی هر کشور به شمار می‌رود، این آموزش‌ها از لحاظ درمانی و پیشگیری، باعث ارتقای کارایی خدمات تندرستی، کاهش هزینه، افزایش احساس مسئولیت افراد در قبال زندگی روزمره خود شود. از طرفی دیگر برنامه درسی آموزش سلامت و بهداشت در کتاب‌های درسی می‌تواند تحول فکری در تمامی افراد جامعه ایجاد کند. به‌همین منظور آموزش و پرورش می‌تواند با توجه به شیوع ویروس کرونا در کشور دوره‌های آموزش ضمن خدمت یا کارگاه‌های آموزشی بهداشتی برای معلمان برگزار کند تا معلمان نیز بتوانند از این آموزش‌ها در حیطه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت دانش‌آموزان استفاده کنند.

انتهای پیام/