گروه دانشگاه ایسکانیوز، این روزها کم نیستند کسانی که برخلاف توصیههای مکرر مسئولان و آگاهی از خطرات مسافرت در انتقال ویروس کرونا بار سفر بستهاند. قریب به اتفاق آنها انسانهای فهیم و تحصیلکردهای هستند. پس چرا باز دست به چنین عمل غیراخلاقی و ناپسندی میزنند و جان خود و دیگران را به خطر میاندازند؟
آلبرت بندورا روانشناس مشهور و استاد دانشگاه استنفورد میگوید افراد معمولا دست به اعمال ناپسند نمیزنند، مگر آنکه جنبههای غیراخلاقی آن کارها را برای خود توجیه کرده باشند. او این حالت را «غیرفعال کردن کنترل درونی» مینامد. اما این اتفاق چگونه روی میدهد؟ بندورا چند مکانیسم روانشناختی را که میتواند باعث غیرفعال شدن کنترل درونی افراد شود، توضیح میدهد.
توجیه اخلاقی: برخی با تأکید بر اهداف متعالی رفتار غیر اخلاقی خود آن را طوری جلوه میدهند که قابل دفاع یا حتی ستایشآمیز به نظر برسد. ترویستهای انتحاری با همین روش اقناع میشوند؛ پاک کردن زمین از گناه، رفتن به بهشت موعود و غیره. مسافران هم با توسل به بهانههایی همچون ضرورت سر زدن به پدر و مادر پیر خود سعی میکنند مسافرت را برای خود توجیه اخلاقی کنند.
حسن تعبیر: تلطیف لغوی (از طریق نامگذاری یک فعل غیراخلاقی با کلمات متفاوتی که چهره آن را میپوشاند) یکی دیگر از روشهای توجیه کردن عمل غیر اخلاقی است. سربازان آمریکایی در ابوغریب از لفظ «نرم کردن» به جای شکنجه کردن استفاده میکردند و رهبران نازی، کشتار یهودیان را «پاکسازی اروپا» مینامیدند. برخی مسافران هم با تأکید بر اینکه مسائل ایمنی را در سفر رعایت میکنیم و در بین مسیر پیاده نمیشویم، سعی در تلطیف لغوی عمل خود دارند.
مقایسهی خود با دیگران: در این روش فرد با مقایسه رفتار خود با نمونههایی بدتر از سوی دیگران، از عذاب وجدان خود کم میکند: «اونقدر تو این کشور دزدی میشه که از زیر کار در رفتن ما جلوش هیچی نیست»، «اونقدر مردم این روزا مسافرت میرن که سفر رفتن ما هیچ نقشی تو پیشگیری از انتشار ویروس نداره!».
انداختن مسئولیت به گردن دیگران: این هم یکی دیگر از روشهای رایج توجیه عمل غیر اخلاقی است. کارگرانی که بدرفتاری کارفرما را دلیل دزدی خود میدانند و متجاوزی که میگوید سر و وضع قربانی تحریک آمیز بوده، نمونههایی از این مکانیسم هستند. خیلیها هم میگویند اگر عملکرد مسئولان در مدیریت بیماری بهتر بود، حالا نیاز نبود که مرتب به ما بگویند مسافرت نروید! ما سفر خود را میرویم، چون این مربوط به بیتدبیری خودشان است و ربطی به ما ندارد!
*دبیر شورای صنفی دستیاران و دانشجویان Ph.D دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
انتهای پیام/