علی ذاکری در گفتوگو با خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، درباره فراز و فرودهای سال آموزشی 98 اظهار کرد: پیشرفتی آنچنانی نسبت به سالهای گذشته در حوزه آموزش عالی تجربه نکردیم و همچنان با یکسری چالشها در فضای آموزش عالی مواجه هستیم. مهمترین بحث، سنجههایی است که در حوزه آموزش عالی داریم؛ از کجا باید بفهمیم آموزش عالی ما خوب کار میکند یا بد؟ مهمترین فاکتوری که در حال حاضر در نظر گرفته میشود، تعداد مقالاتی است که چاپ میشود و اینکه آیا در منطقه، رتبه اول را داریم یا خیر.
وی ادامه داد: مقام نخست مدام بین ایران و ترکیه دست به دست میشود که در مجموع آمار خوبی برای کشورمان محسوب نمیشود؛ چون تولید علم در ایران منجر به تولید ثروت و فناوری نمیشود. در ایران شاهد انقطاع فناوری هستیم، در حالی که در دیگر کشورهای دنیا بین میزان تولید علم با ثروت و فناوری، همبستگی وجود دارد. حجم کمی از مقالات تولید شده در ایران، کیفیت قابل قبولی دارند که آنها نیز در خارج از کشور مورد استفاده قرار میگیرند. بهطور مثال مقاله باکیفیتی که در ژورنال علمی معتبری چاپ میشود، در کشورهای دیگر کاربرد دارد و در داخل کشور نمیتوانیم بهره لازم را از این مقالات ببریم.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان خاطرنشان کرد: دانشگاههای بزرگ دنیا به سمت متفاوتی رفتهاند و فعالیتهای دیگری در این حوزه انجام میدهند و فقط به تولید مقاله نمیپردازند. بهعنوان مثال باید ببینیم چند استارتاپ از هر دانشگاه کشور بیرون میآیند و آیا آنها به تولید ثروت و فناوری منجر میشوند؟ اگر به دانشگاههای معتبر دنیا حتی در منطقه مراجعه کنیم، میبینیم میزان تولید استارتاپهایشان بسیار زیاد است و به تولید فناوری و ثروت نیز میانجامد.
در سطح سیاستهای کل آموزش عالی با مشکل مواجه هستیم
ذاکری بیان کرد: در سطح سیاستهای کل آموزش عالی با مشکل مواجه هستیم. مشکل دیگری که داریم، ظرفیت دانشگاهی ماست؛ بهویژه در دانشگاههای پیام نور و جامع علمی کاربردی. آنها بر اساس روند رشد جمعیتی دهه شصت پیش رفتهاند و اکنون بحث تجمیع دانشگاهها مطرح شده است. تبلیغاتی که برای جذب دانشجویان روی اتوبوسها میبینید، نشان از مشکلات آموزش عالی دارد. باید تغییر کاربری در برخی دانشگاهها رخ دهد؛ چون جمعیت جوان و مشتاق به ادامه تحصیل کشورمان رو به نزول است.
وی افزود: علاقهمندی به تحصیلات تکمیلی که نسلهای دهه شصت و بخشی از دهه هفتاد داشتند، دیگر دیده نمیشود. آماری به نام «NEET» داریم که تعداد افراد بین 15 تا 24 سال را مورد بررسی قرار میدهد؛ 30 درصد از این جمعیت در کشورمان، نه مشغول به کار هستند، نه تحصیل میکنند و نه در حال آموزش فن و حرفهای هستند. در واقع آمار ایران در این زمینه بسیار بد است، در حالی که این جمعیت باید در دانشگاه یا سر کار باشد یا فن و حرفهای را فرا بگیرد؛ اما بخش عمدهای از این جمعیت طبق آمار رسمی هیچ کاری انجام نمیدهند.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان تأکید کرد: دانشگاهها دیگر ابهت گذشته را ندارند. نسل من مشتاق بود بلافاصله بعد از اتمام هر مقطع، شروع به تحصیل در مقطع بالاتر کند و تحصیلات را تا دکتری ادامه دهد؛ اما به نظر میرسد مدارک تحصیلی دیگر ارزش و اعتبار پیشین را ندارند. چالشی که دانشگاههای پیام نور و علمی کاربردی و دیگر دانشگاههای سطح پایین با آن دست و پنجه نرم میکنند، بهزودی دانشگاههای مادر و بزرگ را درگیر میکند. البته دانشگاههایی مثل تهران و صنعتی شریف همیشه دانشجوی خود را خواهند داشت؛ اما دانشگاههای کوچکتر بهدلیل مباحث جمعیتی و تغییر فرهنگی با مشکلات بزرگی روبرو خواهند شد.
بخشی از افراد جامعه برای تأخیر در تأمین نیازهای خود به دانشگاه میرفتند
ذاکری ادامه داد: نیازمند تغییر در سیاستهای کلی کشور هستیم. معتقدم این تفکر که هر فردی باید لیسانس، فوق لیسانس و دکتری بگیرد و تمام عمرش را در دانشگاه بگذراند، عادت فرهنگی خوبی نبوده و تغییر این عادت اصلاً اتفاق بدی نیست. در دیگر کشورها نیز بخش عمدهای از افراد بلافاصله وارد بازار کار میشوند، بهجای اینکه بخواهند چندین سال در دانشگاه درس بخوانند. البته بخشی از جامعه ما وقتی به دانشگاه میرفتند، در حقیقت تأمین نیازهای خود مثل شغل، ازدواج و مسکن را به تأخیر میانداختند؛ اما بعد از چند سال بازهم افرادی نیازمند شغل بودند؛ حتی در صحبتهای معاون اول رئیس جمهور شنیدیم که گفت: «دهه شصتیها مشکل ما هستند.» نیازهای این نسل پابرجا بوده و تنها با رفتن به دانشگاه، دو تا 10 سال به تعویق افتاده است؛ بنابراین باید تغییر و تحولی در آموزش عالی اتفاق بیفتد.
وی درباره کیفیت آموزش الکترونیکی در دانشگاههای ایران گفت: در دانشگاههای تهران و تبریز بودهام و اکنون نیز عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان هستم و آشنایی لازم را با دانشگاهها دارم. طبیعتاً با استانداردهای جهانی در حوزه آموزش الکترونیکی فاصله داریم. بسیاری از وبسایتها در کشورمان هم در بحثهای آنلاین و هم در بحثهای مجازی، خوب پیش رفتهاند. بسیاری از کلاسها ضبط و بعد بارگذاری میشوند و اکنون بسیاری از «دانشگاههای مادر» در ایران، چنین دورههایی را برای افراد بهویژه شاغلان دارند.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان خاطرنشان کرد: پلتفرمهای دانشگاههای ایران، بد نیستند؛ اما ضریب نفوذ به این معنا که واقعاً از آنها استفاده شده باشد را ندارند. نباید وقتی بحرانی رخ میدهد، به فکر انجام کاری بیفتیم. پلتفرمهای آنلاین باید در سمینارها، کنفرانسها و حوزههای دیگر، آزمایش و تمرین میشد، یعنی بخشی از کار را باید قبل از اینکه به بحران برخورد کنیم، بهصورت آنلاین انجام میدادیم. در برگزاری کلاسهای فوقالعاده و کارگاهها، به نظرم کارهای خوبی انجام شده؛ اما هنوز با استانداردهای جهانی فاصله داریم.
کرونا بیش از همه، دانشجویان مقطع کارشناسی را متضرر کرده است
ذاکری بیان کرد: سایتی به نام «Coursera» وجود دارد که تمام دانشگاههای دنیا به این سایت میروند، اپلای کرده و دورههای (course) آنلاین برگزار میکنند، تا جایی که چک کردم، هیچ دورهای از طرف دانشگاههای ایرانی ارائه نشده است، در حالی که با بسیاری از دورهها مثل حافظشناسی و ادبیات فارسی میتوان شروع کرد. پژوهشگران خوبی در سطح جهانی داریم و میتوانیم در دورههای دیگر مثل رشتههای فنی نیز اقدام کنیم؛ اما تاکنون این اتفاق رخ نداده است.
وی با اشاره به شیوع ویروس کرونا و تعطیلی دانشگاههای کشور گفت: بحران کنونی فقط آموزش عالی را درگیر نکرده است؛ از کسبوکارهای کوچک و بهداشت روانی تا مسابقات ورزشی و تفریح مردم تحت تأثیر قرار گرفته است. سرنوشت آموزش عالی بستگی به زمان آغاز دوباره کلاسها دارد. اگر تا پایان فروردینماه، دانشگاهها بهصورت حضوری پذیرای دانشجویان باشند، میتوان کار را جمع کرد؛ اما بعید به نظر میرسد چنین امکانی مهیا شود. کرونا بیش از همه دانشجویان مقطع کارشناسی را متضرر کرده است. دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری به درجهای از استقلال رسیدهاند و استادان میتوانند با ارائه مباحث بهصورت آنلاین، کار را پیش ببرند؛ اما در مقطع کارشناسی، جلسات کلاس و سخنرانیها «lecture» نقش پررنگی دارند.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان در پایان یادآور شد: مقطع دکتری حالتی مربیگونه «mentor» داشته و دانشجویان با طرح سؤال و ارائه مقاله سر و کار دارند؛ اما شرایط در مقطع کارشناسی متفاوت است. اگر تعطیلی دانشگاهها ادامهدار باشد، کار برای دانشجویان مقطع کارشناسی سخت خواهد شد. دانشگاههای بزرگ، امکانات برگزاری کلاسهای آنلاین را دارند؛ اما آیا تمام دانشگاههای کشور میتوانند چنین کاری را انجام دهند؟ حتی اگر امکانات در همه دانشگاههای ایران مهیا باشد، دانشجویان در این ترم با مشکل مواجه خواهند شد. البته همانطور که گفتم همه اتفاقات به زمان بازگشایی دانشگاهها بستگی دارد. شاید اصلاً ترم جاری را برای دانشجویان در نظر نگیرند؛ چون عملاً کلاسی بهویژه برای مقطع کارشناسی برگزار نشده است.
انتهای پیام/