به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، نقش رسانه در مدیریت افکار عمومی به ویژه در شرایط حساس و بحرانی، از اهمیت زیادی برخوردار است؛ اهمیتی که اگر به آن توجه نشود و آن طور که باید و شاید، کار تخصصی و عملی برروی آن صورت نگیرد، اثرات جبران ناپذیری را در پی خواهد داشت که شاید تا سالیان متمادی ادامه داشته باشد.
همواره در شرایط بحرانی، رسانهها و خبرنگاران باید از بروز اتفاقات و حوادث بعدی جلوگیری و با حفظ امنیت روانی مردم، آن ها را از بازار داغ شایعات دور کنند. این موضوع جز با آموزش رسانهها و خبرنگاران و انجام فعالیتهای علمی و تخصصی میسر نخواهد شد.
در همین راستا، باشگاه خبرنگاران دانشجویی ایران در کلاس آموزشی مجازی با تدریس محمد خادم الشیخ عکاس، خبرنگار و فعال حوزه امداد و نجات برگزار کرد تا ابعاد اهمیت خبرنگاری در بحران و مدیریت افکار عمومی بیش از پیش روشن شود.
در ادامه مشروح این نشست را خواهید خواند:
*بحران به چه معناست و معمولا چه جامعهای را بحران زده میگویند؟
جامعه ای را بحران زده می گویند که به صورت ناخواسته، از روال طبیعی خود خارج میشود و نیاز به کمک خارج پیدا میکند. این جامعه می تواند شامل خانواده و یا یک کشور باشد. در واقع افراد در جامعه بحران زده، نمی توانند مشکلات و نیازهای جامعه را حل و فصل کنند.
*دلیل این که در شرایط بحرانی شاهد افزایش میزان اخبار ضد و نقیض افزایش پیدا میکند چیست؟
رابطه رسانه با بحران، رابطه ای تنگاتنگ است؛ اگر به حوادث اخیر کشور توجه داشته باشیم، متوجه خواهیم شد که رسانه اثر قابل توجهی را بر برگشت پذیری جامعه با حالت اولیه خود خواهد داشت. درواقع نشان دادن نقاط ضعف و قوت و اتحاد میان مردم، تاثیرات زیادی را در راستای برگشت پذیری جامعه به حالت اول می گذارد.
متاسفانه در کشور ما،تعداد خبرنگارانی که در حوزه بحران کار تخصصی و حرفهای باشند بسیار اندک است؛ خبرنگار حوزه بحران باید بتوانند در کوتاه ترین زمان ممکن در محل بحران حضور داشته باشد و گزارش خود را تهیه کنند. رسانهها دارای یک سری وظایف خاص قبل و بعد از بحران هستند که متاسفانه در کشور ما، رسانه به حین بحران توجه بیشتری دارند و به اتفاقات قبل و بعد از بحران هیچگونه توجهی نمی کنند.
به عنوان مثال شبکه خبر هنگام وقوع سیل، آموزشهای مرتبط با سیل را به صورت زیرنویس در اختیار مردم قرار می دهد، درحالی که این آموزش ها باید قبل از وقوع آن ارائه شود. در واقع ما باید مخاطرات و حوادث کشور را شناسایی کنیم و برای آن برنامه ریزی دقیق و موثر داشته باشیم. خبرگزاری ها و کانال های خبری باید به کارگروههای مدیریت بحران مراجعه کنند و پس از فراگیری آموزشهای مرتبط با مدیریت بحران، آن ها راه به مردم نیز آموزش دهند.
امروز با وجود کانالهای خبری، شاید کمتر کسی پیدا شود که اخبار را از طریق تلویزیون دنبال کند، بلکه بیشتر مردم تمامی اخبار را از طریق کانالهای خبری در فضای مجازی دریافت میکنند. به همین دلیل، رسانه باید در بخش آموزش و مدیریت بحران، عملکرد بهتری را داشته باشد.
به طور معمول، اولین شخص و جایی که یک خبر را منتشر میکند، به عنوان رفرنس و منبع شناخته میشود که درستی و غلط بودن آن خبر روشن نیست. متاسفانه طی چندسال گذشته در حین بحران، خبرهای ضد و نقیض زیادی در اختیار مردم قرار می گرفت که در کوتاه ترین زمان، تایید یا تکذیب میشدند؛ این موضوع باعث سردرگی مردم در زمان بحران شده و باعث میشود که آن ها حتی بسیاری از اخبار درست را هم باور نکنند.
متاسفانه در کشور ما پس از پایان بحران، همه چیز تمام میشود و هیچ اثری از مطالبه گری رسانهها از مسئولان و عوامل شکل گیری بحران وجود ندارد. باید چرخه مدیریت بحران که شامل پیشگیری، آمادگی، پاسخ و بازسازی میشود، در رسانههای کشور قرار بگیرد و رسانه آشنایی بیشتری را با مفهوم بحران داشته باشند. پیش گیری از قبل وقوع بحران، از اهمیت زیادی برخوردار است که رسانهها و خبرنگاران باید به عنوان جامعه مدنی، عملکرد بهتری را در این زمینه داشته باشند و به مردم کمک کنند.
*بسیاری از رسانههای کشور در زمان بحران از رسانههای بیگانه عقب میمانند و بر افکار عمومی تاثیر گذارند. فکر میکنید دلیل اصلی آن چیست؟
همواره شایعه در نبود حقیقت ایجاد میشود؛ یعنی وقتی رسانهها به مدیران و اشخاصی که باید پاسخگوی باشند هیچ گونه دسترسی ندارند، خبرنگار دچار خلاء می شود و نمی تواند حقیقت را منعکس کند. نبود این محتوا باعث میشود که رسانه های بیگانه فرصت پیدا می کنند که مسائل را به نفع خودشان تجزیه و تحلیل کنند. ما به عنوان رسانه وظیفه داریم که مردم را توجیه کنیم و حقیقت را به آن ها برسانیم.
در بیشتر مواقع بحرانی مانند سیل، زلزله، آتش سوزی و... در جهان، تا 72 ساعت نمی توان به تمامی جوانب و علل این حوادث دست پیدا کرد. اما در کشور ایران به دلیل عدم آگاهی مردم، انتظار دارند در هنگام آتش سوزی، نیروهای امدادی در کثری از ثانیه در محل حادثه حضور داشته باشند. این موضوع نه تنها در ایران بلکه در هیچ جای دنیا امکان پذیر نیست.
*اصلی ترین نقش رسانه در بحران چیست؟
یک رسانه میتواند در عین بحران زدایی، بحران زا نیز باشد؛ و لذا ما باید نقش بحران زدایی در رسانهها را تقویت کنیم. یعنی باید از به وجود آمدن بحران های بعدی جلوگیری کنیم. گاهی اوقات یک رسانه میتواند در شرایط بحرانی، تمرکز نیروهای امدادی را با انتشار یک خبر دروغ تحت الشعاع قرار دهد و به تبع این موضوع، بحرانهای بعدی نیز به صورت دومینو وار به وقوع بپیوندد.
*مردم چه نقشی در مواجه با بحران و همراهی با رسانههای داخلی دارند؟
موضوع «شهروند خبرنگار» فرآیند بسیار خوبی بود که طی چندسال اخیر در رسانههای کشور اتفاق افتاد. در این فرآیند، مردم در تمامی اتفاقات به عنوان شهروند خبرنگار نقش آفرینی میکنند. امروز رسانههای کشور باید این حوزه تقویت کنند و مردم را در تمامی مشکلات و معضلات دخالت دهند. اگر این اعتماد به رسانههای داخلی در میان مردم شکل بگیرد، از طرف رسانههای بیگانه مدیریت نخواهند شد.
البته مردم در زمان بحران باید صبر و حوصله بیشتری داشته باشند چرا که تمامی اطلاعات و گزارشات را به صورت آنی و همان لحظه وقوع حادثه نمیتوانند کسب کنند. بلکه باید با صبر و حوصله بیشتر، به گزارشات و اخبار درست دست پیدا کنند.
*نقش مراکز علمی و دانشگاهها در ارتقا سواد رسانهای مردم در مواجه با بحران ها را چطور میبینید؟
ابتدا و بنیان هر مسئله علمی از آموزش و پرورش شکل میگیرد؛ ما اگر در دروس تحصیلی دانش آموزان، درسی تحت عنوان «شناسایی بحران» بگذاریم، قطعا در آینده اتفاقات خوبی خواهد افتاد. کشور ما دارای بحران و حوادث متعددی است و لذا اگر این مسائل در کتب درسی قرار داده شود، در زمان وقوع بحران متحمل هزینه های سنگین نخواهیم شد.
در واقع بازنگری محتوای درسی در مدارس می تواند تاثیر گذاری قابل توجهی را در این حوزه داشته باشد؛ همچنین برگزاری سمینارهاو کنفرانسهای تخصصی مدیریت بحران در دانشگاه، می تواند اثرات مطلوبی را در این حوزه داشته باشد.
*توصیههای شما به رسانه در حوزه مدیریت بحران چیست؟
رسانه ها باید دورههای شناخت و چگونگی برخورد با بحران و همچنین روانشناسی رفتار را برای خبرنگاران برگزار کنند. به عنوان مثال کشور ایران دارای اقوام مختلف است که امکان دارد در برخورد با یک عکاس خبرنگار، رفتارهای مختلفی داشته باشند. به همین دلیل خبرنگاران باید نسبت به روانشناسی اقوام مختلف آگاهی داشته باشد.
اخباری سونامی در ژاپن، بسیار آرام و به دور از تنش و التهاب منتشر میشد؛ اما در کشورما بسیاری از اخبار مرتبط با حوادث و بحران، به نحوی با تنش و اضطراب مخابره میشود که آزرده شدن مردم را در پی دارد. همچنین ساخت و تولید محتوای آموزشی از سوی روابط عمومی ارگان و مدیران رسانه میتواند در حوزه خبرنگاری بحران و مدیریت مردم اثر قابل توجهی داشته باشد.
برای شناخت بهتر خبرنگاری بحران، کتاب روابط عمومی در بحران به نویسندگی حسین درخشان را به تمامی خبرنگارانی که در حوزه بحران فعالیت دارند توصیه کنم. بسیاری از موارد و مسائل مرتبط با این حوزه در این کتاب جمع آوری شده که منبع بسیار خوب و ارزندهای محسوب میشود.
انتهای پیام/