به گزارش ایسکانیوز، سلایق و مزاج مردم در ایام مختلف و برهه های متفاوت قابل تغییر است. این مزاج از مسئله خوراکی و غذا گرفته تا مسائل روحی و روانی می تواند متفاوت باشد اما نکته جالب تر اینجاست که همه ابعاد زندگی بشر دارای مزاج های خاصی است که باید مورد بررسی قرار گرفته و در روند و تغییر و تحول آن نگرش شود تا کالا یا خدمات متناسب با آن تهیه و تدوین شده و در اختیار مخاطبان قرار گیرد.

یکی از مواردی که شاید بعضا در بررسی ها قرار گرفته و در برخی برهه ها به فراموشی سپرده شده است. مزاج شناسی رسانه ای مردم است. با توجه به رشد سریع و توسعه تکنولوژی در حوزه رسانه ها به راحتی می توان به این نتیجه رسید که باید نوع نگاه مردم به اخبار و بستر های رسانه ای مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.

همه گیری ویروس کرونا در سطح جهان توانست سلایق مردم در بسیاری از مراحل عادی زندگی تغییر دهد. این تغییر سلیقه طبیعتاً باعث به وجود آمدن سبک زندگی متفاوتی برای نوع بشر خواهد شد. در همین راستا رسانه های مختلف در جهان نیز از این تغییر و تحولات مصون نمانده و دچار دگرگونی هایی شدند. همین دگرگونی ها باعث تغییر مزاج مردم نسبت به اخبار و رسانه ها شده و در آینده ای بسیار نزدیک باعث تغییرات عمده ای در بسترهای رسانه ای می شود.

در برهه کنونی مهمترین بسترهای رسانه ای مبتنی بر روزنامه ها، فضای مجازی و وب است. هر چند اکنون نیز بسیاری از این بسترها دچار تحول شده اند؛ اما بررسی وضعیت آنها که یک جهش عظیم در وضعیت رسانه ها پس از شیوع ویروس کرونا است، خالی از لطف نیست.

معاونت آموزش و پژوهش باشگاه خبرنگاران دانشجویی ایران پس از شیوع ویروس کرونا با طرح پرسشنامه ای بر آن شد تا وضعیت بسترهای رسانه ای مختلف را به صورت علمی مورد تحلیل و بررسی قرار داده و بر اساس داده های جمع آوری شده وضعیت و مقبولیت این بسترها را در قالب یک پژوهش علمی منتشر کرده و در اختیار عموم قرار دهد.

ماحصل از این پژوهش علمی بررسی جایگاه بسترهای رسانه ای مختلف در مزاج رسانه ای مردم پس از شیوع ویروس کرونا است. عمده متن این پژوهش علمی بر محوریت موردی وضعیت روزنامه ها در ایام شیوع ویروس کرونا است با توجه به این که با شیوع این ویروس منحوس مقرر شد تا روزنامه های به صورت الکترونیکی منتشر شده و در اختیار مردم قرار گیرد این بستر به صورت تفصیلی مورد بررسی قرار گرفته است. هر چند در متن پرسشنامه در رابطه با سایر بسترهای رسانه ای همچون صدا و سیما، شبکه های ماهواره ای، فضای مجازی و رسانه های مبتنی بر وب نیز پرسش هایی مطرح شده و نتایج جالبی را نیز حاصل کرده است. با این حال عمده نتایج حاصل از این پژوهش بر مبنای وضعیت روزنامه ها بوده و به این سوال پاسخ می دهد که آیا روزنامه ها با وجود فضای مجازی و پس از شیوع ویروس کرونا توانسته اند جایگاهی در بین مزاج رسانه ای مردم داشته باشند؟

پرطرفدارترین بستر رسانه ای در شرایط عادی جامعه (بدون کرونا) از نظر مخاطبان پژوهش

بر اساس آمار به دست آمده از این پژوهش 43.6 درصد از شرکت کنندگان در نظر سنجی در شرایط عادی جامعه (بدون کرونا) برای دریافت اخبار و اطلاعات به فضای مجازی مراجعه می کنند که پس از آن صدا وسیما، خبرگزاری ها و ماهواره ها به ترتیب در رده دوم تا چهارم آرا قرار دارند. نکته جالب توجه اینجاست که روزنامه ها با 0.6 درصد آرا در رده پنجم از نظر شرکت کنندگان در نظر سنجی قرار دارند.

با این حال در بخشی دیگر به وضعیت مراجعه مردم به بسترهای رسانه ای در شرایط عادی جامعه (بدون کرونا) برای دریافت تحلیل های دقیق پرداخته شده است. نتایج حاصل از نظرات شرکت کنندگان نشان می دهد که 30.8 درصد به خبرگزاری ها و سایت های تحلیلی، 27.9 درصد به فضای مجازی، 20.9 درصد به صداو سیما، 18.6 درصد به شبکه های ماهواره ای و تنها 1.8 درصد به روزنامه ها جهت دریافت تحلیل های رسانه ای مختلف مراجعه می کنند.

همچنین نتایج این تحقیق نشان می دهد که اکثر مردم (37.8 درصد از شرکت کنندگان در پژوهش) در شرایط عادی جامعه (پیش از کرونا) کمتر از 25 درصد از زمان مطالعاتی خود را صرف بررسی اخبار کرده اند که این میزان در شرایط کرونایی جامعه افزایش یافته و 44.2 درصد از شرکت کنندگان بیش از 50 درصد از زمان مطالعاتی خود را صرف بررسی اخبار کرده اند.

مراجعات به روزنامه ها در روزهای پیش و پسا کرونایی

همین سوال نسبت به وضعیت روزنامه ها در شرایط پیش و پساکرونایی از شرکت کنندگان انجام گرفت. پاسخ هایی که در رابطه با این مسئله دریافت شد جالب بوده و نیازمند بررسی مجدانه متخصصان حوزه رسانه است. 50.6 از شرکت کنندگان اعلام کرده اند که در شرایط عادی جامعه (بدون کرونا) روزنامه مطالعه نمی کنند و 37.2 درصد از آنها کمتر از 25 درصد از زمان مطالعاتی خود را به بررسی روزنامه های اختصاص می دهند. 12.2 درصد از شرکت کنندگان نیز اعلام کرده اند بیش از 25 درصد از زمان مطالعاتی خود را صرف بررسی روزنامه ها می کنند.

نکته قابل توجه اینجاست که این آمار در رابطه با روزنامه های در ایام کرونایی جامعه نیز به همین منوال بوده است. به این ترتیب که 50 درصد از شرکت کنندگان اعلام کردند که در ایام کرونایی هم روزنامه مطالعه نکرده و 39 درصد از آنها تنها کمتر از 25 درصد زمان مطالعاتی خود را صرف بررسی اخبار روزنامه ها می کنند. 11 درصد از شرکت کنندگان نیز اعلام کرده اند که بیش از 25 درصد از زمان مطالعاتی خود را در ایام کرونایی صرف بررسی روزنامه ها می کنند.

بررسی صحت اخبار منتشر شده در بسترهای رسانه ای

در ادامه این پژوهش نسبت به صحت اخبار منتشر شده در بستر های رسانه ای از شرکت کنندگان سوال شد. 30.2 درصد از شرکت کنندگان معتقدند که خبرگزاری ها و سایت های تحلیلی اخبار درست و صحیحی را در اختیار مخاطبان قرار می دهند. با این حال 26.7 درصد از شرکت کنندگان این پژوهش صحت اخبار صدا و سیما را تایید کرده و 26.2 درصد اعتقاد دارند که اخبار منتشر شده در فضای مجازی درست و قابل قبول است. با این همه 14.5 درصد از شرکت کنندگان اخبار منتشر شده توسط شبکه های ماهواره ای را صحیح می دانند. این نکته نشان می دهد که علی‌رغم تبلیغات شبکه های بیگاه علیه کشور فقط قشر کمی به اخبار شبکه های ماهواره ای و صحت آنها صحه گذاشته اند که به نظر می رسد با تولید برنامه های دقیق و ارائه اخبار متنوع و به روز این میزان، قابلیت انتقال به رسانه های داخلی را دارد. اما نکته جالب توجه اینجاست که فقط 2.3 درصد از شرکت کنندگان به صحت اخبار منتشر شده در روزنامه ها اعتقاد دارند. این مسئله زنگ خطری جدی برای روزنامه ها به شمار می رود به همین دلیل متخصصان و پژوهشگران حوزه رسانه باید دقیق تر این موضوع را بررسی کرده و راه تحولی برای احیای روزنامه ها پیشنهاد دهند.

روزنامه های الکترونیکی؛ آری یا خیر؟

در بررسی وضعیت رسانه ها در پساکرونا با محوریت روزنامه ها نسبت به الکترونیکی شدن روزنامه و هزینه هایی که برای خرید دو نوع چاپی و الکترونیکی روزنامه ها صرف می شود از شرکت کنندگان سوال شد. پرسش اول در رابطه با الکترونیکی شدن روزنامه ها بود؛ 66.9 درصد از شرکت کنندگان معتقدند که روزنامه ها باید حیات خود را به صورت الکترونیکی ادامه بدهند. با این حال 15.1 درصد از شکت کنندگان نیز در کل روزنامه ها را در جامعه امروزی مفید نمی دانند. گذشته از این 72.7 درصد از همین شرکت کنندگان اذعان داشته اند که برای خرید روزنامه های به صورت چاپی هزینه صرف نمی کنند و 66.9 درصد نیز اعتقادی به صرف هزینه برای روزنامه های الکترونیکی ندارند. در ایام کرونایی، بسیاری از روزنامه ها اقدام به فروش الکترونیکی نسخه های خود کردند که 63.4 درصد از شرکت کنندگان در این پژوهش علمی اذعان کردند از این روزنامه ها تهیه و مطالعه نکرده اند.

کدام یک از بسترهای رسانه ای موثرترند؟

در ادامه این پژوهش نسبت به تاثیر گذاری بسترهای مختلف رسانه ای نیز از شرکت کنندگان سوال شد. 65.1 درصد از شرکت کنندگان معتقدند که فضای مجازی بیشترین تاثیر را بر جامعه و مردم دارد. 19.8 درصد رادیو و تلویزیون صدا و سیما را در جامعه موثر دانسته و 11 درصد نیز شبکه های ماهواره ای را تاثیر گذار دانسته اند. 4.1 درصد از شرکت کنندگان نیز معتقدند سایت های تحلیلی و خبرگزاری ها مبتنی بر وب در جامعه موثرتر هستند. نکته قابل توجه اینجاست که هیچ یک از شرکت کنندگان در این پژوهش، روزنامه ها را در جامعه موثر نمی دانند و جامعه آماری صفر درصد به این گزینه تعلق گرفته است. این مسئله نشان می دهد که روزنامه ها نتوانسته اند خود را با شرایط اطلاع رسانی مورد نیاز جامعه وفق دهند و همین عامل باعث شده مردم رغبتی به انتخاب روزنامه ها به عنوان یک بستر خبری نداشته باشند.

هدف از انتشار روزنامه ها

این تحقیق در پرسشی دیگر از شرکت کنندگان خواسته است تا علت اصلی انتشار روزنامه ها را اعلام کنند. 5.8 درصد از شرکت کنندگان بر این مسئله اعتقاد داشته اند که هدف از انتشار روزنامه ها عدم لغو مجوز آن ها توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. با این حال 23.3 درصد نیز معتقدند روزنامه ها اخبار و تحلیل های خود را در این بستر منتشر می کنند. 31.4 درصد آرا نیز به جریان سازی رسانه ای توسط روزنامه ها تعلق گرفته است. اما نکته جالب توجه اینجاست که 39.5 درصد از شرکت کنندگان اعتقاد دارند که علت اصلی انتشار روزنامه ها درآمدزایی از چاپ آگهی و یارانه کاغذ است. بررسی ضمنی این پرسش نشان می دهد که روزنامه ها از هدف اصلی خود دور شده و نتوانسته اند با مزاج رسانه ای جدید جامعه خود را به روز رسانی کنند از همین رو همین مسئله باعث شده تا در کل، افت قابل توجهی از دید مخاطبان داشته باشند.

در پژوهش بررسی وضعیت رسانه ها در پسا کرونا با محوریت موضوعی روزنامه ها در رابطه با مطالعه بخش های مختلف یک روزنامه سوالاتی از شرکت کنندگان انجام گرفت. در یکی از این پرسش ها از شرکت کنندگان سوال شده که اگر شرکت کنندگان در این پژوهش، روزنامه مطالعه کنند کدامیک از آن ها را بر اساس موضوع انتخاب و مطالعه خواهند کرد. 40.1 درصد از شرکت کنندگان روزنامه های سیاسی (مانند کیهان، شرق و ...) را انتخاب کرده و 34.9 درصد نیز روزنامه های اجتماعی (مانند: جام جم و... ) را ترجیح داده اند. با این حال 13.4 درصد نیز روزنامه های ورزشی (مانند گل و ...) و 11.6 درصد نیز روزنامه های اقتصادی را در اولویت های خود قرار می دهند. نتایج این پرسش نشان می دهد که روزنامه های سیاسی و اجتماعی طرفداران عام داشته و روزنامه هایی مانند روزنامه های ورزشی و اقتصادی مخاطبان خاص را به خود اختصاص می دهند. از این لحاظ روزنامه های باید برنامه ریزی های خود را بر اساس موضوعات مدنظر و مزاج رسانه ای مردم بروزرسانی کرده و در اختیار مخاطبان قرار دهند. در پرسش دیگری که در رابطه با مطالعه بخش های مختلف یک روزنامه انجام گرفت این سوال مطرح شد که اگر شرکت کنندگان در این پژوهش علمی روزنامه مطالعه کنند به کدامیک از صفحات روزنامه مراجعه خواهند کرد؛ 57 درصد از شرکت کنندگان اذعان داشتند که فقط یه صفحه اول (تیتر یک) روزنامه مراجعه خواهند کرد. همچنین 23.8 درصد صفحه سیاسی-اقتصادی، 10.5 درصد صفحه اجتماعی و حوادث و 8.7 درصد نیز صفحه ورزشی را در اولویت مطالعه قرار داده اند.

وضعیت روزنامه ها در آینده بسترهای رسانه ای

در پرسش پایانی از شرکت کنندگان سوال شد که آینده رسانه ها در اختیار کدام یک از بستر های رسانه ای است. در پاسخ به این سوال 75.6 درصد از شرکت کنندگان معتقدند که آینده بسترهای رسانه ای در اختیار فضای مجازی بوده و 12.2 نیز بر این باورند که بستر خبرگزاری ها و سایت های تحلیلی مبتنی بر وب، آینده رسانه ها را در اختیار دارند. 11.7 درصد هم معتقدند رادیو و تلویزیون بیشتر برد را در آینده خواهد داشت. نکته جالب توجه اینجاست که فقط 0.5 درصد از شرکت کنندگان بر این باورند که روزنامه های می توانند در آینده نیز بستر پر طرفدار رسانه ای باشند.

نتیجه گیری

بررسی این پژوهش علمی نشان می دهد که روزنامه ها تا حدودی در ایام پیش از کرونا هر چند به مقدار کم از جایگاه اطلاع رسانی در میان مخاطبان برخوردار بوده اند که این میزان به علت عدم توانایی در سرعت ارسال خبر و ارائه تحلیل های دقیق باعث شده تا در دیدگاه مخاطبان در مرحله پایین تری قرار گیرد.

بررسی وضعیت رسانه ها در پسا کرونا با محوریت روزنامه ها در جامعه نشان می دهد که این بستر رسانه ای نیازمند یک تحول برای احیای مجدد است چرا که این بستر رسانه ای اکنون با افت مخاطب مواجه شده و باید سازوکار ویژه ای در بسترهایی همچون فضای مجازی که پرطرفدار است، در نظر بگیرد.

کاهش اعتماد مردم به بستر روزنامه های باعث افت مخاطبین و تاثیرگذاری این بستر رسانه ای شده و منجر می شود تا روزنامه ها در آینده ای نه چندان دور با شکست عمده ای مواجه شوند از این رو به نظر می رسد متخصصان حوزه رسانه باید به فکر چاره ای برای حل بحران مخاطب گریزی روزنامه ها داشته باشند.

با این حال نتیجه کلی حاصل از پژوهش علمی مذکور این است که روزنامه های به دلیل پایین بودن سرعت انتشار، افت کیفیت اخبار و تحلیل ها و همچنین عدم توانایی رقابت با سایر بسترهای رسانه ای در پایین ترین حالت خود به خصوص در ایام پسا کرونا قرار دارند. به همین دلیل است که مخاطبان و عموم شرکت کنندگان در این پژوهش حاضر به تهیه و خرید روزنامه ها حتی به صورت الکترونیکی نیز نشدند و عمده این شرکت کنندگان علت اصلی انتشار روزنامه ها را کسب درآمد از آگهی و یارانه کاغذ می دانند.

معاونت آموزش و پژوهش باشگاه خبرنگاران دانشجویی ایران در ادامه همین پژوهش با متخصصان مختلفی جهت حل این مسئله گفتگو و نتایج آن را منتشر خواهد کرد.

لازم به ذکر است نمودار های تحلیلی این پژوهش علمی به صورت تفصیلی در یکی از مجلات علمی کشور منتشر شده و در اختیار علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت. هر گونه استفاده از آمار و داده های این تحقیق علمی با ذکر منبع مجاز است.

انتهای پیام/