ایسکانیوز - دین و اندیشه: بخت و اقبال یک کالا در بازار تابعی است از پیشفرضهای ریز و درشت. گستره این پیشفرضها اغلب محدود و محلی است. نقش عینک آفتابی در حفظ ظاهر در آبادان از مسلمات است (یا بوده)، اما در تهران از تجملات غیر ضروری به حساب میآید. بازار کتاب هم از این امر مستثنی نیست.
خواننده ایرانی این نگاه را پذیرفته که دروازه ورود به اندیشه غربی آگاهی از سیر تاریخی آن است. به همین سبب، نوشتههایی که تاریخی از اندیشه غرب ارائه میکنند، مانند سیر حکمت در اروپا یا تاریخ فلسفه کاپلستون، علی رغم همه ضعفها، رونق خود را همچنان حفظ کردهاند. در مقابل آن دست نوشتههایی که برای مثال رویکرد موضوع-محور به فلسفه غرب دارند به سر سال نرسیده از سکه میافتند.
رویکردهای متفاوت به تاریخ تفکر در غرب طیف وسیعی را تشکیل میدهند. در یک سوی طیف، گزارشهایی از اندیشه متفکران یافت میشود که عمدتا آنها را گسسته از زمینه تاریخی تحلیل و بررسی میکند. در انتهای دیگر طیف، رویکردهای جامعهشناسانه وجود دارند که اندیشه متفکران را به زمینه تاریخی آنها فرومیکاهد. پیروان رویکرد نخست، به بیتوجهی به زمینه تاریخی اندیشهها متهم میشوند. در مقابل تحقیقات جامعهشناسانه درباره متفکران نیز اهمیت و ارزش اندیشهها را تماما به نقش تاریخی آنها فرومیکاهد. در جهان انگلیسی زبان، آیزایا برلین نخستین فردی است که تلاش کرد میان این دو رویکرد آشتی ایجاد کند.
پیوند زدن فلسفه و تاریخ، به عنوان دو رشته مستقل دانشگاهی، پروژه اصلی برلین در طول حیات فکری خود بود. علاقه برلین به تحلیل و توضیح دوران روشنگری محرک اصلی این پروژه بوده است. دوران روشنگری یکی از معدود دورانهایی است که در آن ایدههای فلسفی نقشی بلافصل در تاریخ بازی میکنند. مضاف براینکه بسیاری از آنها در واکنش به وقایع تاریخی دوران شکل میگیرند. پرداختن به چنین ایدههایی متفاوت از پرداختن به اندیشههای فلسفی برای مثال ابنسینا است که نه در واکنش به وقایع اجتماعی دوران شکل گرفته و نه در تحولات سیاسی زمان خود موثر بوده است. فهم تاریخ روشنگری بدون فهم ایدههای فلاسفه پرنفوذش و متقابلا درک این ایدهها بدون درک تاریخ آن دوران ناممکن است. بنابراین پرداختن به این دوره تاریخی نیازمند مشارکت و گفتگوی تاریخ و فلسفه است.
کتاب انقلابی در تفکر با عنوان فرعی روشنگری رادیکال و ریشههای نظری دموکراسی مدرن، رویکردی متاثر از برلین به تاریخ ایدهها را نمایندگی میکند. کتاب یکی از آخرین تلاشهای فکری برای توضیح دوران روشنگری است. نویسنده، جاناتان اسرائیل، یکی از برجستهترین تاریخنگران روشنگری است و پیش از این نیز اثری پراهمیت در توضیح تاریخ این دوران در سه جلد منتشر کرده است.
درآمد: روشنگری رادیکال چیست؟
در قرن هفدهم، جو غالب زمانه صورتی از روشنگری معتدل بود که از نگاه مسلط در قرون وسطی فاصله گرفته بود اما هنوز با ارزشهای انقلابی دوران مدرن فاصله داشت. به تدریج در اواخر این قرن مجموعهای از ایدهها در تعارض با روشنگری معتدل شکل گرفتند. توجه به این ایدهها در ابتدا تنها محدود به نخبگان بود. اما با شکلگیری و ظهور اندیشه انقلابی در قرن هجدهم این ایدهها پا به عرصه عمومی گذاشتند و در قرون بعدی هسته اصلی ارزشها مسلط در جهان مدرن یعنی برابری و آزادی را شکل دادند.
روشنگری رادیکال بیش از هر چیز مجموعهای از اصول پایه است. دموکراسی، برابری جنسیتی و نژادی، استقلال آموزش و قانونگذاری از نفوذ کلیسا بعضی از این اصول را شامل میشوند. پیش از استقلال آمریکا از انگلستان، این اصول هرگز پیادهسازی نشده بودند. بعد از استقلال نیز با توجه به بردهداری رایج و محرومیت بومیان آمریکا و سیاهان از حق رای، فاصله زیادی میان واقعیت جامعه و این اصول وجود داشت. تنها پس از جنگ جهانی و افول استعمار بود که سیاستهای رسمی کشورها تا حدی در جهت هماهنگی با این اصول پیش رفتند.
اهمیت پایدار روشنگری رادیکال در کلیت و جهانگستر بودن ایدههای آن است. ایدههای روشنگری همگان را فارق از اختلاف و تمایز در عقیده، نگاه و جنسیت در بر میگیرد. این جهانگستری هنوز هم با مقاومتهای محلی چه در غرب و چه در بیرون آن روبرو است. مقاومتی که سالهای اخیر در حیطه نظر با عنوان تکثرگرایی فرهنگی صورتبندی شده و در پی نفی کلیت ارزشهای مورد دفاع روشنگری است.
این کتاب با بررسی تاریخی اصول و ارزشها روشنگری رادیکال به دنبال کشف ریشههای اجتماعی و چگونگی شکلگیری آنها است.
کد خبر: 120067