گری سیک، تحلیلگر امور منطقه و ایران در مقاله ای در فارن پالیسی نوشت: در صورتی که تا 24 نوامبر(3آذر) توافق هسته ای به دست نیاید، ممکن است به یکباره همه چیز به هم بریزد.

به گزارش ایسکانیوز، سیک در این مقاله نوشت: در حالی که ضرب الاجل 24 نوامبر برای توافق هسته ای خودنمایی می کند، برخی صداها در واشینگتن- شامل دنیس راس، مشاور سابق اوباما در امور ایران- از به تعویق انداختن توافق به جای شتاب برای امضاء توافقی که تمام عیار نباشد، سخن می گویند. اما مبنای این تفکر که می گوید هنوز زمان باقی است و می توان در آینده به توافق بهتری دست یافت، اشتباه است. آنها این موضوع را درک نمی کنند که واکنش های ایران و دیگر کشورها به عدم توافق می تواند به گونه ای باشد که خارج از قدرت کنترل سیاستمداران آمریکایی است. موضع ایران بدون توافق هسته ای از انعطاف کمتری برخوردار خواهد شد و در عین حال اهرم های غرب از طریق تحریم ها نیز به طور ملموسی تضعیف می شود.

در واقع باید گفت شکست در دستیابی به توافق می تواند اوضاع را سوی تنش و درگیری بازگرداند.

برای درک این شرایط باید دستاوردهای مذاکرات یک سال گذشته و پیامدهای حذف پیشنهاد مصالحه هسته ای آمریکا از روی میز را به یادآورد.

توافق موقت 24 نوامبر سال گذشته فضای بحرانی پیرامون برنامه های هسته ای ایران را تعدیل کرد. این توافق برنامه های غنی سازی 20 درصدی ایران را متوقف کرد و موجب کاهش ذخایر اورانیوم غنی شده ایران و موافقیت با بازرسی های گسترده تر از تاسیسات هسته ای ایران شد. در مقابل تهران مشوق تعدیل تحریم ها را دریافت کرد. همچنین دیپلمات های ایرانی و آمریکایی برای نخستین بار در سه دهه اخیر یک کانال دایمی برای روابط پایدار ایجاد کردند.

اما شکست در دستیابی به یک توافق پایدار می تواند به آسانی تمامی دستاوردها و پیشرفت های انجام شده را هیچ تبدیل کند. این همان سناریویی است که یک بار در سال 2005 اجرا شد و توافق هسته ای ایران و سه کشور اروپایی را نقش برآب کرد. باید به خاطرداشت که دو چهره کلیدی که هدایت مذاکرات هسته ای ایران را بر عهده گرفته اند یعنی حسن روحانی، رئیس جمهور و محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در گذشته نیز مذاکرات شکست خورده بر سر برنامه های هسته ای را تجربه کرده اند. آنها از سال 2003 تا 2005 و در زمان ریاست جمهوری محمد خاتمی تلاش های مشابهی را برای توافق هسته ای انجام دادند. در آن زمان روحانی ریاست شورای عالی امنیت ملی را بر عهده داشت و ظریف نیز نماینده ایران در سازمان ملل بود. آنها تلاش کردند از طریق محدود کردن برنامه های هسته ای ایران، روابط تهران با جامعه بین المللی را عادی سازی کنند. اما دولت جورج بوش که در آن زمان بر سر کار بود با تاکید بر اینکه حتی یک سانتریفوژ هم نباید در ایران فعال باشد، توافق ایران با انگلیس، فرانسه و آلمان را به شکست کشاند. در آن زمان پیشنهاد ایران حفظ 500 سانتریفوژ برای عملیات تحقیقات و توسعه هسته ای با در اختیار داشتن گزینه افزایش تعداد سانتریفوژها به 3 هزار دستگاه بود. در آن زمان ایران تعداد اندکی سانتریفوژ فعال در اختیار داشت که از برچیدن آنها خودداری می کرد.

ایران هم اکنون 20 هزار سانتریفوژ نصب شده دارد که نمی از آنها فعال هستند.

پس از شکست آن مذاکرات، روحانی و ظریف از سوی تندروها به واگذاری حقوق ایران و کوتاه آمدن در برابر غرب متهم شدند. محمود احمدی نژاد نیز بر موج این مخالفت ها سوار شد و در انتخابات ریاست جمهوری ایران به پیروزی رسید و پس از آن محمد جواد ظریف از انظار عمومی ناپدید شد. بسیاری از همکاران ظریف نیز به دادگاه کشیده شدند و برخی از آنها کشور را ترک کردند. از آن پس تهران برنامه های هسته ای خود را با سرعت بیشتری ادامه داد.

امروز ایران 20 هزار سانتریفوژ دارد که نیمی از آنها فعال هستند. همچنین تاسیسات زیرزمینی غنی سازی اورانیوم در ایران ایجاد شده که در مقابل حمله های هوایی در امان است. از سوی دیگر ذخایر اورانیوم غنی شده ایران نیز افزاش یافته و یک راکتور آب سنگین نیز در اراک در آستانه ورود به مدار تولید قرار دارد. این دستاوردهای شکست مذاکراتی است که 9 سال قبل انجام شد و در آن پیشنهاد خوبی مطرح شده بود. به این مجموعه باید افزایش ریسک درگیری نظامی و اعمال تحریم های گسترده را نیز اضافه کرد.

اما شرایط در سال 2013 و با انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور ایران بار دیگر تغییر کرد. او ظریف را به انظار عمومی بازگرداند و دور جدیدی از مذاکرات هسته ای را آغاز کرد. فرصت مغتنمی که در اختیار تمامی طرف ها برای پرهیز از درگیری قرار گرفته است، در صورت از دست رفتن می تواند پیامدهای به مراتب وخیم تری در مقایسه با شکست مذاکرات در سال 2005 داشته باشد.

حتی اگر همه چیز مشابه سال 2005 پیش نرود، می تواند انتظار داشت که دومین شکست دیپلماتیک موضع تندروها در ایران و آمریکا بیشتر تقویت کند.

به این ترتیب از سرگیری غنی سازی 20 درصدی و کاهش نظارت ها از جمله اقداماتی است که تحت تاثیر فشار تندروها از جانب تهران انجام می شود. به این ترتیب محافظه کاران می توانند یک بار دیگر روحانی و تیم اش را به حاشیه برانند. این سناریویی است که در آن سیاست هسته ای ایران بیش از پیش تحت نفوذ تندروها قرار می گیرد. البته یک تاثیر ثانویه نیز قابل پیش بینی است که مشکل را دوچندان می کند: تضعیف اهرم خارجی که آمریکا از طریق آن می تواند به ایران فشار وارد کند. در حال حاضر آمریکا از طریق جلب حمایت متحدان اش تحریم هایی را علیه ایران اعمال می کند که بنا بر ادعای برخی در بازگشتن ایران پای میز مذاکره تاثیرگذار بوده است. اما اگر سرانجام این مذاکرات این باشد که ایران برای توافق حسن نیت داشته اما غرب در راه دستیابی به توافق مانع تراشی کرده است، آنگاه استراتژی آمریکا برای صف آرایی دوباره علیه ایران و اعمال تحریم های بیشتر با موانع زیادی رو به رو می شود.

یکی از دستاوردهای دیپلماسی اوباما در قبال ایران تا کنون این بوده که باوجود اختلاف نظرها توانسته همه گروه ها با دیدگاه های متفاوت را پای میز مذاکره نگاهدارد و آنها موضع مشترکی در قبال ایران به نمایش بگذارند. برای مثال باوجود بحران اوکراین، روسیه از همکاری با آمریکا در مذاکرات هسته ای با ایران سخن می گوید. چین و روسیه و کشورهای اروپایی نیز نسبت به دستیابی به توافق با ایران تمایل زیادی نشان می دهند.

با این حال همه بر این نکته اجماع دارند که بدون مداخله مستقیم آمریکا توافق با ایران مسیر نیست. حال اگر آمریکا مقصر شکست مذاکرات قلمداد شود، همین متحدان از همراهی با سیاست های آتی واشینگتن در برابر ایران سر باز می زنند.

چین باوجود عضویت در گروه 1+5(آمریکا، انگلیس،فرانسه، چین،روسیه و آلمان) تا کنون اجازه نداده این جایگاه مانع حفظ روابط نزدیک پکن با تهران شود. روسیه نیز به دنبال تهاتر نفت در برابر کالا با ایران است. این دو کشور حتی پذیرفته اند از ارز محلی برای تجارت با ایران استفاده کنند که راهی برای دور زدن دلار است. تهران نیز راه هایی را برای دور زدن تحریم ها پیش رو دارد. باید گفت به رغم تحریم ها، ایران هم اکنون بیش از فرانسه و انگلیس، فولاد مصرف می کند و دو برابر ترکیه نیز خودرو تولید می کند. همچنین ایران جایگاه نخست کشورهایی را از آن خود کرده که در آن خودروها با سوخت گاز کار می کنند.