تهران- ایسکانیوز: کشور ایران در حوزه اکوتوریسم به دلیل نبود سازمان متولی و همچنین ناآشنایی مردم با این مقوله از اکوتوریسم جهانی فاصله بسیاری دارد. همین امر بیش از آن که در راستای منفعت‌رسانی به جامعه محلی و حفاظت از محیط زیست باشد، آثار سوء و مخرب به جا می‌گذارد.
کشورهای آسیای جنوب شرقی برای اکوتوریسم سازمان جداگانه‌ای دارند که فعالیت‌هایشان در این حوزه زیر نظر این سازمان انجام می‌شود.
علی حدیدی‌فرد تورلیدر درباره درباره خاستگاه آژانس‌ها و موسسات اکوتوریسم در ایران می‌گوید: «خاستگاه این موسسات از دو بخش نشات می‌گیرد که در اغلب موارد یا مدیرعامل این شرکت‌ها از کوهنوردان و یا کسانی که سابقه کوهنوردی دارند هستند یا شکارچیان سابق این موسسات را راه‌اندازی کرده‌اند.»
تصور ابتدایی مردم از طبیعت‌گردی پیک‌نیک و کوهنوردی بوده و همین امر موجب فاصله اجرای اکوتوریسم استاندارد در ایران با بسیاری از نقاط جان شده است، اما در سال‌های اخیر مردم با اکوتوریسم آشناتر شده‌اند. در این راستا نیاز به آموزش از شبکه‌ها و رسانه‌های جمعی است و از زمانیکه در این حوزه آموزش‌هایی داده شده تفریح غالب مردم طبیعت‌گردی شده است.
حدیدی‌فرد در این باره می‌گوید: «مساله‌ای که به وجود آمده این است که حجم زیادی از مردم برای فرار از محیط شهری به سمت طبیعت روی آورده‌اند بدون اینکه آموزش لازم در این زمینه را دیده باشند و اصول طبیعت‌گردی را بدانند. حتی افرادی هم که به عنوان راهنما در این کار در ابتدا استخدام می‌شدند اصول این کار را نمی‌دانستند و یا خود را ملزم به رعایت این اصول نمی‌دانستند.»
او اضافه می‌کند: «انجمن صنفی تورلیدران ایران با کمک سازمان میراث فرهنگی و کمیته ملی طبیعت‌گردی برای درست شدن این مساله مساله کنترل تورها در میادین شهر تهران و کنترل کارت تورلیدرها را اجرا کردند که بسیار هم کارساز بود.»
این تورلیدر با بیان اینکه در اوایل کار تورهای طبیعت‌گردی، تعداد تورلیدرها بسیار کمتر بود و در اغلب موارد کار دوم آنها به حساب می‌آمد اما در حال حاضر این مشکل تا حدودی حل شده و تورلیدرها به طور تخصصی در این حوزه‌ها کار می‌کنند، می‌افزاید: «در این مدت شاخه‌های جدیدی از طبیعت‌گردی هم فعال شد اما آموزش‌ها در حد اولیه باقی مانده و آموزش‌ها به روز نشده‌اند. برگزاری دوره‌های بازآموزی تورلیدری برنامه بسیار مهمی است که انجمن تورلیدرهای ایران در صدد مدون کردن آن با سازمان میراث فرهنگی است.»
اکوتوریسم، فرصت یا تهدید
طبیعت ما برای برگزاری تورهای طبیعت‌گردی باید منطقه‌بندی شوند تا مشخص شود ظرفیت پذیرش هر منطقه در سال چند نفر است. چراکه وارد شدن بیشتر از ظرفیت افراد به طبیعت به محیط زیست آسیب می‌زند.
این موضوع در مورد مناطق فرهنگی و تاریخی هم صدق می‌کند و این ظرفیت‌بندی‌ها باید بر اساس روز، ماه و سال انجام شود.
از جمله مواردی که با رعایت نکردن این نکته پیش می‌آید دور کردن حیوانات از محل زندگیشان در آن محیط با ایجاد سروصدا است و از طریق اکوتوریسم باکتری‌هایی را هم به طبیعت وارد می‌کنیم. درست کردن آتش هم به نوعی دیگر به طبیعت و محیط زیست آسیب می‌زند.
تعامل با جامعه محلی از دیگر مواردی است که باید توسط طبیعت‌گردان مورد توجه قرار گیرد که اگر به طور صحیح و با حساسیت صورت نگیرد موجب ایجاد انزجار جامعه محلی از تورهای طبیعت‌گردی می‌شود.
حدیدی‌فرد در این باره به ایسکانیوز می‌گوید: «سودرسانی در این حوزه نیز نه تنها به جامعه محلی، که به تمام جامعه باید برسد که این امر کم کم به رشد جامعه محلی می‌انجامد و سطح درآمد مردم بومی را افزایش می‌دهد.»
او ادامه می‌دهد: «برای درست شدن زیرساخت‌های صحیح در این زمینه باید تعاونی‌های گردشگری به وجود آید که به عنوان نمونه در رضاآباد خارتوران و فیروزآباد فارس این تعاونی‌ها تشکیل شده‌اند و فعالیت تاثیرگذاری هم در این مناطق دارند.»
حمایت از جامعه محلی، مهاجرت معکوس و معیشت پایدار
با حمایت از جامعه محلی در اکوتوریسم معیشت پایدار ایجاد می‌شود. این امر به ماندگاری جوامع محلی در مناطق روستایی کمک کرده و حتی در مواردی منجر به مهاجرت از شهرها به روستاها می‌شود.
علی حدیدی‌فر در این باره می‌گوید: «در مورد کشور ایران ویژگی بسیار مهم و منحصر به‌فردی که وجود دارد عشایر ایران هستند که این عشایر بر اساس یک فرهنگ دیرینه کوچ و زندگی می‌کنند. اگر گردشگری و اکوتوریسم بتواند موجب به وجود آمدن معیشت پایدار شود و جوامع با پذیرش گردشگر بتوانند به حیات خود ادامه بدهند می‌توان شاهد این بود که گردشگری جایگزینی باشد برای درآمدهایی که در میان عشایر بنا به دلیلی از میان رفته‌اند.»
این تورلیدر تاکید می‌کند: «نگهداری و محافظت از منابع طبیعی اگر تنها توسط ارگان‌ها و نهادها صورت گیرد، علاوه بر هزینه‌های بالایی که دارد، هرگز نمی‌تواند به اندازه‌ای باشد که مردم محلی می‌توانند از محیط زیست و طبیعت مراقبت کنند.»
او ادامه می‌دهد: «دلیل این امر آن است که مردم محلی دلسوزی زیادی برای زیستگاه خود دارند و حیاتشان تا حد بسیار زیادی به محیطی که در آن زندگی می‌کنند وابسته است. پس اگر به این حساسیت‌های جامعه محلی درباره محیط زیست توجه شود می‌توان انگیزه بسیاری در بومیان مناطق به وجود آورده و از ایشان برای حفاظت از محیط زیست کمک گرفت که همین امر در ماندگاری جوامع محلی در مناطق طبیعی تاثیر خواهد داشت.»
نرگس لطیف‌پور- سرویس اجتماعی
