تهران-ایسکانیوز: نظام جامع تأمین اجتماعی نقش بارز و مؤثری در تأمین امنیت اجتماعی و اقتصادی جامعه و رفع دغدغه های آینده مردم دارد. دغدغه‌هایی که اگر به موقع برطرف نشوند، پیامدهای نامطلوب آن می تواند امنیت مذکور را در ابعاد مختلف تهدید کند. وجود یک نظام تأمین اجتماعی فراگیر، جامع و کارآمد میتواند پشتوانه محکمی برای اصلاحات نظام اقتصادی، انعطاف بازار کار، توسعه اجتماعی و تقویت بنیان های فرهنگی جامعه باشد.

به گزارش خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز امروزه رویکرد غالب در نظام های پیشرفته تامین اجتماعی دنیا,استقرار نظام های تامین اجتماعی چندلایه است که همه گروه های جمعیتی را پوشش می دهد. در واقع با لایه بندی نظام امکان ارائه حمایت های اجتماعی در لایه اول، اجرای بیمه های اجتماعی در لایه دوم و بیمه های خصوصی مبتنی بر پس اندازهای فردی در لایه سوم هر کدام با سطوح حمایتی مشخص و منطبق با سطح توانایی و جایگاه افراد جامعه فراهم می شود.
براساس این گزارش: در اسناد و مدارک سازمان بین المللی کار نیز از تامین اجتماعی به عنوان مهم ترین حقوق اساسی انسان ها یاد می شود. تامین اجتماعی جزء جداناپذیر سیاست های اجتماعی دولت ها و ابزاری موثر در پیشگیری و کاهش بروز فقر در جامعه است و می تواند با زمینه سازی ایجاد همبستگی اجتماعی و تامین مزیت های برابر برای آحاد جامعه، در تثبیت شأن انسانی، برابری و عدالت اجتماعی نقش قابل توجهی ایفا کند.
تا پیش از وقوع انقلاب صنعتی خانواده و نهادهای محلی مبتنی بر اصول حمایت های همجواری و محلی، مهمترین ساز و کارهای حمایت از افراد به شمار می آمدند اما از این زمان این ابزارها به ویژه در حوزه های صنعتی کارایی خود را از دست دادند. گسترش مهاجرت از روستاها به شهرها و توسعه شهرها، گسترش آزادی های فردی، پیشرفت تکنولوژی و رشد سرمایه داری با منطق های درونی مربوط به آن در قرن ۱۸، پدیده هایی بودند که سبب تحولات بزرگ در تاریخ بشر شدند.
منطق سرمایه داری تولید انبوه را الزامی می دانست و بنابراین تولید کارگاهی جای خود را به تولید کارخانه ای داد. همه چیز باید دگرگون می شد و در جهت کسب سودهای کلان برای نظام سرمایه داری قرار می گرفت. آنچه مسلم بود نظام سرمایه داری باید حفظ می شد. در این فرآیند دو طبقه غنی و فقیر شکل گرفت که یک سوی آن کارگران فقیر و کم درآمد و در سوی دیگر صاحبان سرمایه و ابزار قرار داشتند.
تشدید فقر و بیچارگی در طبقه کارگر استثمار شده و همچنین ظهور اندیشه های جامعه گرا که معتقد به مداخله دولت برای تامین عدالت اقتصادی بود نظام سرمایه داری را در برابر چالشی جدی قرار داد به طوری که برای حفظ نظام خود باید به نوعی گروه های فاقد رفاه و فقیر را راضی می کردند.اواخر قرن ۱۸ ایده سیاست اجتماعی توسط بیسمارک صدراعظم آلمان شکل گرفت و این نخستین تلاش های گسترده در حمایت از طبقه کارگر بود. در نیمه دوم قرن ۱۹ برنامه هایی در برابر برخی از ریسک های اجتماعی وجود داشتند اما در اکثر موارد ثروتمندان و اعضای انجمن های صنفی از آنها بهره مند می شدند و در عمل طبقه کارگر توان پرداخت هزینه های بیمه های خصوصی و اختصاصی را نداشت. براین اساس و به دلیل کمبود منابع عمومی در این دوره صنعتگران به بیمه های اجتماعی با مشارکت کارگر و کارفرما روی آوردند.
.پس از جنگ جهانی دوم در بریتانیا مدل جدیدی ارائه شد. سر ویلیام بوریج ایده تامین اجتماعی عمومی را مطرح و اعمال کرد. مطابق با این مدل کل جامعه زیر پوشش طرح بودند و طرح از محل مالیات عمومی تامین مالی می شد. سطح مزایای تامین اجتماعی نیز باید حداقل استاندارد معیشتی را تضمین می کرد و این سطح بیشتر بر عهده افراد بود.
بنابراین در این مدل سیاست اجتماعی، سطح مزایا بسیار پایین بود و متضمن رفاه افراد نبود.در دهه ۵۰ و ۶۰ ایده دولت رفاه غالباً در کشورهای اسکاندیناوی شکل گرفت. براین اساس بالاترین سطح حمایت ها و خدمات اجتماعی در طول تاریخ اروپا ارائه شد و بیشتر شهروندان اروپایی زیر پوشش تامین اجتماعی قرار گرفتند.
این گزارش می افزاید:در ایران نیزطراحی و استقرار نظام تامین اجتماعی چند لایه یکی از وظایفی است که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای خود درنظر گرفته است. برای عمل‌کردن به این وظیفه آیین‌نامه‌ای با همین نام در کمیسیون اجتماعی دولت در دست تدوین است که به زودی از سوی وزارتخانه به دولت فرستاده می‌شود تا در هیأت دولت بررسی و برای اجرا آماده شود. نظام تأمین اجتماعی چندلایه به این معناست که حمایت‌های اجتماعی در یک لایه (لایه نخست)، بیمه‌های اجتماعی در لایه‌ای جداگانه (لایه دوم) و سرانجام استفاده از بیمه‌های مکمل بازنشستگی (لایه سوم) قرار می‌گیرد. منظور طراحان بحث نظام تأمین اجتماعی چند لایه در کشور ما ضمن ساماندهی، یکسویی و ایجاد هماهنگی بین لایه‌های مختلف، این است که راه‌هایی برای استفاده از بیمه‌های تکمیلی (لایه سوم) را فراهم کنند. لایه تکمیلی در نظام تأمین اجتماعی چند لایه، علاوه بر تأمین نیازهای رفاهی و انتخابی بخشی از جامعه، نقش جذب و هدایت بخشی از پرداخت‌های رفاهی مردم را نیز ایفا می‌کند. در نبود لایه تکمیلی، این پرداخت‌ها می‌تواند برای بیمه‌های پایه نقش مخرب یا حداقل مزاحم داشته باشد.
در همین راستا وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی، طراحی و استقرار نظام تامین اجتماعی چند لایه موضوع ماده 27 قانون برنامه پنجم توسعه را پیگیری می‌کند به طوری که پیش نویس آیین نامه این نظام را تهیه کرده و در کمیسیون اجتماعی دولت در حال بررسی و تدوین است. بر این اساس، به منظور اجرای اصل بیست و نهم ( 29) قانون اساسی و با هدف گسترش پوشش بیمه‌های اجتماعی به کلیه افرادی که مشمول بیمه اجتماعی اجباری نباشند، صندوق بیمه اجتماعی فراگیر وابسته به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی طراحی شده است.
لازم به ذکر است: بیمۀ اجتماعی فراگیر بیمه‌ای است که به منظور پوشش همگانی بیمه‌های اجتماعی برای آن بخش از جمعیت که مشمول بیمه اجتماعی اجباری نیستند و یا شرایط بیمه‌شدن در چارچوب مقررات بیمه‌های یادشده را ندارند، سطح درآمد مبنای حق بیمه و تعهدات بیمه اجتماعی فراگیر نسبت به حداقل مزایای بیمه اجتماعی اجباری کمتر و نسبت به کمک‌های معیشتی لایه مساعدت اجتماعی بیشتر خواهد بود. افراد جامعه هم که مشمول بیمه های اجباری نباشند می‌توانند عضو این صندوق شوند و حداقل سن افراد برای شروع عضویت در این طرح 18 سال تمام و حداکثر 50 سال تمام است. در صورتی که شخص متقاضی عضویت، دارای سابقه بیمه قابل انتقال به صندوق باشد معادل سنوات آن به حداکثر سن اضافه می شود .
در این طرح با اولویت مشاغل غیررسمی و فصلی، غیرمزد و حقوق بگیران ازجمله خویش فرمایان (شاغلان آزاد فاقد کارفرما)، شاغلان در مشاغل خانگی، زنان خانه دار، بیکاران جویای کار، دانشجویان و سربازان وظیفه، سایر گروههای فاقد پوشش بیمه اجتماعی از جمله هنرمندان و ورزشکاران، مددجویان بازتوان شده نهادهای حمایتی منجمله زنان سرپرست خانوار، خودسرپرست و بدسرپرست و افراد سرپرست خانوار فاقد پوشش بیمه‌ای‌، تحت پوشش قرار خواهند گرفت.
علی ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این باره می گوید: برقراری عدالت اجتماعی و زدودن فقر و محرومیت از چهره جامعه اسلامی جزء اهداف والای نظام جمهوری اسلامی ایران است و صندوق های بیمه اجتماعی عهده دار تامین سلامت و تضمین معیشیت آینده مردم هستند؛ لذا در شرایطی که ترکیب جمعیتی کشور رو به سالمندی می‌رود ، تقویت صندوق های بیمه اجتماعی مناسب ترین روش برای تامین هزینه های زندگی و سلامت بازنشستگان و سالمندان خواهد بود .
وی ادامه می‌دهد: تجربه نشان داده است که در شرایط بحران اقتصادی یا نابسامانی‌های اجتماعی هر کشور، صندوق‌های بیمه اجتماعی بیشترین تاثیرگذاری را در جهت تامین حداقل معیشت مردم و جلوگیری از گسترش فقر دارند.همچینین سطح بندی بیمه اجتماعی پایه حداقل در دو سطح بیمه اجتماعی پایه اجباری و بیمه اجتماعی فراگیر در راستای اجرای ماده 27 قانون برنامه پنجم توسعه کشور می‌باشد که نشان از توجه دولت تدبیر و امید به حوزه رفاه و تامین اجتماعی دارد.
ربیعی در ادامه گفت : طرح بیمه اجتماعی فراگیر با ویژگی های متفاوت نسبت به بیمه اجتماعی مزد و حقوق بگیران و متناسب با شرایط شغلی و درآمدی اقشار «غیر حقوق بگیر» در جامعه طراحی شده که انتظار می‌رود بتواند دامنه پوشش نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی را توسعه دهد و با برقراری «تور ایمنی اجتماعی» زمینه را برای اجرای برنامه های اقتصادی ، رفع موانع کسب و کار و توسعه اشتغال پایدار فراهم کند.
گفتنی است :تامین اجتماعی چند لایه الگوی روز جهان محسوب می شود ودر قانون اساسی (اصل ۲۹)، تامین اجتماعی یک حق همگانی دانسته شده که دولت مکلف است آن را، هم از طریق به کارگیری درآمدهای عمومی و هم با استفاده از منابع حاصل از مشارکت مردم، برای یک یک افراد جامعه تامین کند. بدین ترتیب می توان امیدوار بود در جامعه عدالت اجتماعی و برخورداری از رفاه متناسب با ظرفیت ها و قابلیت افراد ممکن شده و قدرت انتخاب افراد در جامعه افزایش یابد.