تهران- ایسکانیوز: در حالی در آستانه سی امین جشنواره موسیقی فجر هستیم که نسبت به آینده پویا و بالنده این چنگ خوش صدای موسیقی بشدت نگرانیم. کافی ست نگاهی گذرا به سه دهه عمر پر فراز و نشیب مهم ترین رویداد موسیقی کشور داشته باشیم.
به گزارش خبرنگار موسیقی ایسکانیوز، در گزارش زیر تمام نکات برجسته 30 دوره گذشته را بررسی کرده ایم:
بهار در زمستان
جشنواره موسیقی فجر در سال 1364 و با نام اولیه «جشنواره سراسری سرود و آهنگ های انقلابی» شکل گرفت؛ اولین دوره این جشنواره با شرکت 20 گروه در تهران برگزار شد تا آغازی بر مهمترین رویداد موسیقی کشورمان در سال های آینده باشد.
پس از گذشت چهار سال برگزاری تحت نام «سرود و آهنگ های انقلابی»، در دوره پنجم، این جشنواره عنوان« جشنواره موسیقی فجر» به خود گرفت. این اتفاق در سال 1368 همزمان با رونمایی از آرم و نشانه و نماد رسمی برای این جشنواره نیز برای جشنواره موسیقی فجر صورت گرفت.
صدای سیمرغ جهانی شد
این جشنواره در سال 1370 و در هفتمین دوره خود برای اولین بار شکل بین المللی به خود گرفت و بخش «معرفی موسیقی ملل مسلمان» به آن اضافه شد که اجرای یک گروه موسیقی از تاجیکستان(گروه استاد آدینه هاشم اف و گروه دولتمند خلف)، هنرنمایی گروه استاد بسم الله خان (نوازنده مشهور شهنای) و اجرای خاطره انگیز استاد هابیل علی اف از جمهوری آذزبایجان با آواز نصرالله ناصح پور ثمره آن بود.
بانوان هم آمدند
از این پس بود که هر ساله جشنواره موسیقی فجر میزبان گروه های موسیقی از کشورهای مختلف دنیا بود و این روند ادامه داشت تا اینکه در سال 1376 جشنواره سیزدهم موسیقی فجر برای اولین بار بخشی تحت عنوان«ویژه بانوان» به آن اضافه شد که پس از انقلاب 57 در نوع خود بی نظیر بود
در سالهای بعد هم در ادوار مختلف جشنواره موسیقی فجر شاهد ایجاد بخش هایی بعضا جالب توجه بودیم. اما به هر روی این روند نوید بخش پویایی و بالندگی این جشنواره در سالهای آتی بود. بخش های ساز سازی و پایان نامه های موسیقی از جمله این اتفاقات خوشایند بود.
در دوره بيستم نگاه جشنواره به طور خاص و ويژه به بحث پژوهش در موسيقي بوده و در دوره بيست و سوم بخش رقابتي در جشنواره موسيقي فجر راه اندازي شد و در دوره هاي بعدي نيز موضوع جوانگرايي در جشنواره مطرح شد
در اين دوره 70 گروه داخلي و خارجي در تالارهاي شهر به روي صحنه رفتند به طوري كه در بخش جنبي 59 گروه در ژانرهاي كلاسيك، سنتي، اركسترال، كودك و بانوان و 11 گروه در بخش بين الملل به اجرا پرداختند.
ستاره ها ماه مجلس شدند
در جشنواره بيستم هنرمندان برجسته اي چون جلال ذوالفنون، حسام الدين سراج، محمدعلي كياني نژاد، داريوش پيرنياكان، حميدرضا نوربخش، كيوان ساكت، دلبر حكيم آوا، پري زنگنه،فريبا جواهري، شهلا ميلاني، نسرين ناصحي و ... در قالب گروههايي اجراهايي را برگزار كردند همچنين فرهنگ شريف و هوشنگ ظريف هم در قالب گروههاي خود و هم به صورت تكنوازي به روي صحنه رفتند. بزرگان موسيقي نواحي ايران نيز در طول جشنواره در بخشي كه با عنوان شب سازها نامگذاري شده بود و به نوعي هم پژوهش در موسيقي نواحي و هم اجرا بود موسيقي منطقه خود را ارائه كردند.
يكي از نكات جشنواره بيستم موسيقي فجر اجراي برگزيدگان 19 دوره جشنواره ، سخنراني همايون خرم، احمد پژمان، عليرضا مشايخي، ژان دورينگ، شاهين فرهت و ... در بخش پژوهش بود. در جشنواره بيستم اركستر سمفونيك تهران به رهبري طالب خان شهيدي رهبر ميهمان تاجيكي و اركستر موسيقي ملي ايران به رهبري فرهاد فخرالديني و خوانندگي عليرضا قرباني و سالار عقيلي به روي صحنه رفتند
در اين دوره حضور گروه هاي بين الملل چشمگير بوده است به طوري كه اين گروهها در سه سالن برگزاري همچون تالار وحدت، فرهنگسراي نياوران و فرهنگسراي بهمن به اجرا پرداخته اند.
اما در جشنواره بيست و يكم حضور چهره هاي برجسته موسيقي ايران چون فرهنگ شريف با گروه فرهنگ، حسين دهلوي با اركستر مضرابي ايران در جايگاه رهبر،احمد ابراهيمي به عنوان سخنران در بخش پژوهش موسيقي رديف دستگاهي ايران، داريوش طلايي به عنوان نوازنده تار در بخش پژوهش موسيقي رديف دستگاهي ايران، جلال ذوالفنون با گروه ذوالفنون این دوره از جشنواره را از تمام ادوار قبل و بعد خود متمایز ساخت.
نقش پررنگ پژوهش در جشنواره های قبل
شكل گيري اركستر موسيقي سنتي به رهبري محمدجليل عندليبي و حضور 20 گروه جديد، همچنین حضور پررنگ هنرمندان موسیقی نواحی، حضور "استيون بلام" اتنوموزيكولوگ برجسته آمريكايي و سخنراني اش در بخش پژوهش موسيقي نواحي ايران درباره منظومه هاي خراساني و نيز حضور و اجراي راميز قلي اف نوازنده برجسته تار آذري به عنوان نوازنده مهمان اركستر موسيقي ملي و به عنوان نوازنده گروه موسیقی کشور آذربایجان، از ديگر رخدادهاي مهم اين دوره از جشنواره بود.
در اين دوره از جشنواره بخش ويژه اي با عنوان يادمان مرحوم استاد رحيم موذن زاده اردبيلي به جشنواره اضافه شد كه در آن نشستهاي پژوهشي همراه با اجراهايي از استادان موسيقي اين حوزه برگزار شد. در جشنواره بيست و يكم اركستر سمفونيك تهران به رهبري لوريس چكناواريان و اركستر موسيقي ملي ايران به رهبري فرهاد فخرالديني به اجرا پرداختند.
درخشش اساتید و ترنم موسیقی مقامی
اما در جشنواره بیست و دوم موسیقی فجر شاهد رویدادهایی بودیم که به احاظ اهمیت و تاثیر گذاری فرهنگی بسیار پر اهمیت بود.
اين جشنواره به صورت غيررقابتي برگزار شد و86 گروه در بخش داخلي و 8 گروه در بخش بين الملل به اجرا پرداختند. يكي از شاخصه هاي جشنواره بيست و دوم بخش تكنوازي اساتيد موسيقي بود كه در خانه هنرمندان ايران برگزار شد .
همچنين در اين دوره بخش مجزايي با عنوان موسيقي اقوام در كنار اجراهاي بخش جنبي قرار گرفت كه طي آن بزرگان موسيقي نواحي به اجراي موسيقي منطقه خود پرداختند
در كنار اين بخش ، نمايش فيلم هاي مجموعه استادان موسيقي مقامي ايران نيز در خانه هنرمندان ايران به نمايش در آمد
يكي از نكات بارز بيست و دومين جشنواره موسيقي فجر اجراي گروه شمس به سرپرستي كيخسرو پورناظري با اركستر فيلارمونيك اكراين بود كه در تالار بزرگ كشور برگزار شد درواقع در اين تالار تنها اين گروه به روي صحنه رفت
در اين دوره اركستر سمفونيك تهران به رهبري نادر مشايخي و اركستر موسيقي ملي ايران به رهبري فرهاد فخرالديني و خوانندگي عليرضا قرباني اجرا رفت.همچنين همزمان با نامگذاري سال 85 با نام «پيامبر اعظم» سمفوني رسول عشق و اميد به آهنگسازي لوريس چكناواريان با اركستر فيلارمونيك اكراين و به رهبري اين هنرمند اجرا شد.
در جشنواره بيست و دوم بخش جوان نيز در كنار ديگر بخش ها قرار گرفته بود و در آن 200 هنرمند زير 23 سال در قالب 30 گروه تك نواز و گروه نواز به صورت دونوازي، سه نوازي و گروهي به اجرا پرداختند .مسئوليت شناسايي و انتخاب اين گروهها به عهده محمدعلي كياني نژاد بود كه در شاخه هاي موسيقي ايراني، كلاسيك و محلي در رشته هاي نوازندگي و خوانندگي هنرمندان جوان را انتخاب كرده بود كه البته بخشي از جوانان شركت كننده در اين بخش از برگزيدگان جشنواره هاي دوره هاي قبل موسيقي جوان بودند.
جوانان پاپ و بزرگان موسیقی در کنار هم
در جشنواره بیست و سوم موسیقی فجر شاهد بودیم که،در جشنواره بيست و سوم بزرگاني چون هوشنگ كامكار ، جلال ذوالفنون، عليرضا مشايخي،مليحه سعيدي، فريد عمران،مسعود شعاري،پري زنگنه و ... در بخش اجراي كنسرت حضور داشتند.
در اين دوره اركستر سمفونيك تهران به رهبري هوشنگ كامكار و اركستر موسيقي ملي ايران به رهبري فرهاد فخرالديني و خوانندگي رشيد وطن دوست و سالار عقيلي به روي صحنه رفت.
شعار محوری این دوره جشنواره موسیقی فجر ، کشف استعدادهای جدید در گروه های موسیقی سراسر کشور و بویژه در شهرستان ها و حمایت از آنان برای رشد و حضور در عرصه های حرفه ای موسیقی بود
مهمانان خارجي جشنواره در بخش بين الملل نيز با تكيه بر اجراي موسيقي ملل مسلمان از كشورهاي پاكستان، لبنان، تاجيكستان و تركيه به روي صحنه رفتند و دو گروه خارجي ديگر نيز از كشورهاي شيلي و اكراين در جشنواره حضور يافتند.
اضافه شدن بخش موسیقی پاپ به جشنواره موسیقی فجر از نکات بسیار مهم جشنواره بیست و چهارم بود. استقبال بسیار خوب مردم و هنرمندان از این قسمت بیانگر این مهم بود که تا کنون جای موسیقی پاپ در جشنواره ای که مهم ترین رویداد فرهنگی موسیقی کشور است خالی بوده.
يكي از شاخصه هاي بسيار پررنگ جشنواره بيست و چهارم حضور محمدرضا لطفي نوازنده برجسته تار با گروههاي همنوازان شيدا به خوانندگي محمد معتمدي و بانوان شيدا به خوانندگي عليرضا شاه محمدي بود. اين هنرمند بعد از 25 سال دوري از كشور با حضورش در ايران براي اولين بار در جشنواره موسيقي فجر حضور پيدا كرد و آلبوم سپيده را كه با گروه همنوازان شيدا اجرا كرد. اين آهنگساز همچنين در يكي از روزهاي برگزاري جشنواره نشستي را با عنوان موسيقي و تحولات اجتماعي برگزار نمود
در اين دوره كه بين دو عيد قربان و غدير برگزار شد بزرگان موسيقي ايران همچون فرهنگ شريف،منصور نريمان، هادي منتظري،مجيد كياني، جلال ذوالفنون و محمد اسماعيلي در بخش تكنوازي به اجرا پرداختند.
بررسی ادوار مختلف در جشنواره بیست و پنجم
در جشنواره بيست و چهارم اركستر سمفونيك تهران به رهبري منوچهر صهبايي و اركستر ملي به رهبري فرهاد فخرالديني و خوانندگي سالار عقيلي و رشيد وطن دوست به روي صحنه رفت. نشستهاي پژوهشي نيز همانند دوره هاي گذشته با پرداختن به يك موضوع خاص (ارزيابي و نقد و بررسي فعاليتهاي حوزه هاي مختلف در سي سال گذشته) در خانه هنرمندان ايران برپا شد.
اما جشنواره بیست و پنجم موسیقی فجر تقریبا به صورت یک جشنواره نه چندان پر و پیمان برگزار شد تا مهم ترین دستاورد این جشنواره همانا برپایی آن باشد. البته ناگفته نماند که جشنواره بیست و پنجم خود گویای این حقیقت بود که پشت هر جشنواره موفقی، دبیری اهل فن و کاربلد می بایست حضور داشته باشد.
تكنوازي استادان موسيقي چون فرهنگ شريف، مجيد ناظم پور، جواد بطحايي، هادي منتظري، بهرام ساعد، مسعود حبيبي، حسن ناهيد، فربد يداللهي،دلبر حكيم آوا، عليرضا تفقدي، فرزين طهرانيان،مهرداد پاكباز در این جشنواره را باید به عنوان جذاب ترین بخش از تمام ادوار جشنواره های موسیقی فجر دانست.
در اين دوره كارگاههاي آموزشي سازهاي بادي توسط نوازندگان دو گروه خارجي «كويينتت سازهاي بادي اسلواك» از اسلواكي و «تريوي راديون» از هلند در حاشيه جشنواره برگزار شد.همچنين شهرداد روحاني رهبر بين المللي ايراني نيز در جشنواره حضور داشت به طوري كه با اركستر سمفونيك تهران به مدت 2 شب در تالار وحدت به روي صحنه رفت.
ارکستر ملی با رهبر جوانش در جشنواره بیست و ششم
اركستر موسيقي ملي ايران نيز در جشنواره بيست و ششم بعد از يك سال و اندي تعطيلي به رهبري برديا كيارس اجرا داشت و دعوت حداکثری از هنرمندان گرافیست ایران برای طراحی پوستر این جشنواره هم در نوع خود اقدامی شایسته تقدیر بود.
جشنواره سی ام و آینده ای بسیار مبهم و نا امید کننده
به هر روی جشنواره موسیقی فجر طی این سال ها فراز و فرودهای بسیاری را از سر گذرانده و تلاش داشته تا در جریان موسیقی کشورمان اثر گذار باشد.اما مهمترین رویداد موسیقی داخل ایران متاسفانه به هیچ روی شباهتی به مهم ترین رویداد فرهنگی عرصه موسیقی ایران با چنان پشتوانه و سابقه در خور توجهی ندارد.
با نگاهی به این سه دهه فعالیت جشنوار موسیقی فجر بخوبی می توان دریافت که هر سال جشنواره ای برگزار کردیم تا فقط جشنواره ای را برگزار کرده باشیم. رویدادهای قابل توجه و تحسین برانگیز در ادوار مختلف این جشنواره متاسفانه به دلیل فقدان برنامه ریزی درازمدت و مدیریت های بدون چشم انداز حکم جرقه هایی داشتند که در تاریکی خودنمایی کرده و برای همیشه خاموش شدند. به همین دلیل است که در آستانه سی امین جشنواره موسیقی فجر هم با نگاهی به جدول برنامه های موسیقی فجر آنرا بیشتر به فست فودی دم دستی شبیه میبینیم تا سفره ای گسترده با انواع غذاهای دندان گیر. تو گویی فقط در چند ماه آخر منتهی به آغاز جشنواره از هر آنچه دم دست داشتیم بهره گرفتیم تا جشنواره سی ام را هم برگزار کنیم و برود تا سال آینده.
جشنواره ای را که در دوره هایی " انور براهم" را در صحنه ها دیده ، سوز کمانچه علی اف را شنیده، با بسم الله خان هم نفس شده و بسیاری از بزرگان موسیقی ایران چون نگین هایی درخشان زینت بخش آن بودند در استانه برگزاری تازه ترین دوره خود جز نادر و علیرضا مشایخی هیچ نام بزرگ دیگری همراهی نمی کند. چرا؟
شاید پاسخ دقیق و درست به این سوال گامی باشد برای بازگشت روزهای طلایی گذشته به جشنواره موسیقی فجر یا همان مهم ترین رویداد موسیقی کشور.
در جشنواره سی ام فجر نه خبری از بزرگان ایرانی است و نه خبری از بزرگان خارجی. جشنواره ای است که جذابترین بخش آن در تالار همایش های برج میلاد برگزار خواهد شد. جشنواره ای است که هیچ آرشیو و سند مکتوب و قابل دسترسی از آن وجود ندارد. طبیعی است آنگاه که نتوانی گذشته را درست ببینی لاجرم چشم اندازی از آینده هم نخواهی داشت.
