به گزارش خبرگزاری ایسکانیوز، درنشست نقد و بررسی رمان "سفر به شهریور" هادی خورشاهیان نویسنده کتاب، فهیمه جعفری و محمدرضا گودرزی از منتقدین ادبیات داستانی و جمعی از علاقمندان به ادبیات حضور داشتند.
در ابتدای این نشست هادی خورشاهیان ق سطرهایی از رمان "سفر به شهریور" را طبق رسم معمول این جلسات قرائت کرد و در ادامه فهیمه جعفری نقد و بررسی این اثر را آغاز کرد.
جعفری در ابتدای سخنانش با اشاره به اینکه رمان "سفر به شهریور" را از سه زاویه برخورد رمان با ادبیات، موضوع داستان و زبان مورد بررسی قرار خواهد داد، گفت: این رمان برای نوجوانان نوشته شده اما در بعضی آثار می بینیم که مرزبندی مخاطبین به آسانی محقق نمی شود. برای مثال کتاب "شازده کوچولو" را برای هر رده سنی مخاطب که بخوانید به راحتی می تواند با آن ارتباط برقرار کند و وارد جهان داستان شود. در واقع مسئله مهم این است که متن ادبی بتواند ارتباط برقرار کند و با شما وارد تعامل شود. این شاخصه مهمی در ادبیات است و چه بسا یک اثر ادبی در همین خوانش ها است که می تواند تبدیل به یک شاهکار شود.
او در ادامه افزود: نویسنده در رمان "سفر به شهریور" از آنجا که به کتاب و کتابخوانی می پردازد در واقع مشخصا درباره ادبیات حرف می زند. آیدین و آقا مصطفی به عنوان کاراکترهای شاخص هردو کتابخوان اند اما اینجا با دو نوع تعامل سروکار داریم که از سوی هر یک از شخصیت ها در رابطه با ادبیات می بینیم. آیدین با شخصیت های کتاب ها زندگی می کند و و این امر آن قدر او را به هیجان می آورد که دوست دارد مثل قهرمان های داستان دست به ماجراجویی بزند. از طرف دیگر آقا مصطفی دیگر شخصیت رمان از موضع نقد با ادبیات برخورد می کند و در واقع گفت و گویی بیرونی با ادبیات برقرار می کند.
این منتقد ادبیات داستانی در خصوص موضوع و زبان این رمان نیز اظهار کرد: "سفر به شهریور" داستان یک خانواده با موقعیت متوسط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است که تناقض های فکری خاص این طبقه و زندگی آرام و یکنواختی دارند. نکته جالب داستان این است که تقریبا همه شخصیت ها از جمله بنیامین و حتی مادر آقا صادق که در مشهد زندگی می کند در حال و هوای بازی های زبانی هستند و همین موجب شده تا "سفر به شهریور" از زبان زنده و سرخوشانه ای برخوردار باشد و در واقع زبان داستان برای مخاطب برجسته می شود. نکته مثبت دیگر رمان "سفر به شهریور" زبانی که نویسنده برای شخصیت های مختلف داستانش انتخاب می کند که متناسب با حیطه فکری آن ها است.
جعفری در بخش پایانی سخنانش بیان کرد: زمانی که در داستان جریان دارد زبانی تقویمی است و از جایی شروع می شود و آرام آرام پیش می رو تا اینکه در انتهای ماه شهریور داستان به پایان می رسد ولی گذشته ای در داستان حضور دارد که خودش را به رخ می کشد. از آن دست خاطرات گذشته که مثل ترکش هایی که در بدن مصطفی است، همیشه در وجود ما هست و آن را حس می کنیم. اگر سه شخصیت صادق، مصطفی و اسماعیل را در نظر بگیرید که گذشته ای مشترک دارند، در مقایسه با پدر بنیامین که به کارهای روزمره و تکراری اش مشغول است، متوجه متفاوت بودن آن ها خواهید شد. این سه شخصیت مثل خط یا شیاری می مانند که بر زمان حال حاضر نوجوان های داستان تاثیر گذار و به یاد ماندنی باشد.
محمدرضا گودرزی، دیگر منتقد ادبی حاضر در این نشست نیز در آغاز سخنانش گفت: نظریه پردازان معتقدند که ما با متن ها وارد گفت و گو می شویم ولی چطور می شود با متنی که ساکت است وارد گفت و گو شد. وقتی متنی را می خوانیم و تغییر می کنیم یعنی گفته های متن را شنیده ایم و زمانی که با خواندنمان متن را دگرگون می کنیم در حقیقت وارد گفت و گو با متن شده ایم. به همین دلیل هیچ منتقد یا خواننده ای قادر نیست یک متن را کامل و دقیق خوانش کند. ما همیشه با ذهنیت ها، تفکرات، جهان بینی و ایدئولوژی یا گرایش های روانشناسی خودمان متن ها را می خوانیم و بخش هایی را پررنگ تر و بخش های دیگری را کم رنگ تر می بینیم. در واقع ما متن ها را وارد بافت ذهنی خود می کنیم به همین دلیل وقتی وارد روابط زبانی می شوید، هر کلمه می تواند معناهای متفاوتی داشته باشد.
وی در ادامه با اشاره به اینکه نویسنده رمان "سفر به شهریور" تلاش کرده تا نوعی طنز کلامی را در متن جاری کند، گفت: اگر یک نویسنده قادر باشد که طنز را از حیطه کلام به عرصه کنش و موقعیت بکشاند و از شخصیت های به اصطلاح ابله استفاده کند، متن از شدت قدرت حالت انفجاری پیدا خواهد کرد. یعنی اگر یک شخصیت نادان را به نحو مناسب در بافت داستان بگنجانیم، زبان او با مخاطب متفاوت خواهد بود. در این رمان جای چنین شخصیتی خالی است و همه شخصیت ها یکدست و در یک اندازه اند که موجب شده داستان تخت شود.
این منتقد ادبیات داستانی همچنین در خصوص ساختار رمان "سفر به شهریور" اظهار کرد: این رمان در 28 فصل کوتاه روایت می شود و کوتاه بودن فصل ها موجب سرعت در خواندن شده که با رده سنی مخاطبش همخوانی دارد. ساختار "سفر به شهریور" از نظر من بیشتر به داستان بلند نزدیک است تا رمان اما در تقسیم بندی های ژانری می توانیم این اثر را در رده داستان-خاطره ها قرار دهیم چرا که اتفاق نامتعارفی در این متن نمی افتد و از تعلیق تهی است. در حقیقت نویسنده این اثر خواسته جذابیت های داستانی را در عناصر دیگری به جز تعلیق و برای مثال در بازی های زبانی پیدا کند.
گودرزی در خصوص دیگر ویژگی های این رمان نیز بیان کرد:یکی از وجوه جذاب متن "سفر به شهریور" لحن بازیگوشانه و طنزآلود شخصیت ها است به همین دلیل می بینیم که حجم گفت و گو در این داستان خیلی زیاد است. در واقع منطق روایت همین است که طنز کلامی و گفت و گو در متن بیشتر باشد و نه موقعیت. البته اگر بخواهم کمی نقادانه تر برخورد کنم باید بگویم در این جهت تا حدی افراط شده است. از دیگر نقاط قوت داستان دادن اطلاعات لازم به خواننده در اسرع وقت است و تعلیق کاذبی را در متن شاهد نیستیم.
او در ادامه با اشاره به تاکید نویسنده رمان بر تاثیر رسانه بر کنش واقعی زندگی گفت: افشای شگردهای داستانی در بخشی از رمان "سفر به شهریور" جنبه فراداستانی پیدا کرده که البته در مجموع نمی شود این اثر را فراداستانی به حساب آورد. در این بخش تاکید می شود که ما برای نقل یک موقعیت حتما باید تجربه آن موقعیت را از سرگذرانده باشیم؟ این کتاب می خواهد بگوید لزوما اینطور نیست و داشتن اطلاعات و تحقیق کفایت می کند.
گودرزی در بخش پایانی نشست نقد و بررسی رمان "سفر به شهریور" اظهار کرد: اگر بخواهم ارزش ادبی این اثر را در مجموع بیان کنم باید بگویم عنصر شخصیت پردازی این متن باشد اما حرکت عمودی در این رمان خیلی محدود است و توصیف ها را به ندرت در آن می بینیم که به نظر من نکته مثبتی نیست.
