تهران-ایسکانیوز: از زمان اعلام ابلاغ دستورالعمل جدید رسیدگی به شکایات در وزارت آموزش و پرورش از سوی سید رحیم میرشاه‌ولد، مدیرکل ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات آموزش و پرورش حدود دو ماه می گذرد. دستور العملی که به قول او برای ایجاد یک فهم مشترک در سراسر کشور از شکایات و پاسخگویی به شکایات تدوین شده و جنبه‌های حقوقی آن نیز دیده شده است. شکایاتی از جنس تبیه بدنی دانش آموزان تا شهریه های غیر قانونی برخی از مدارس که نقل خبرهای یک سال اخیر وزارت آموزش و پرورش بوده و آن را به چالش کشیده است.دانش آموزان به دلیل شرایط سنی و روحی حساسی که دارند نیازمند حمایت قانون هستند؛ زمانی که مسئولان مدارس به هر دلیلی به آنها ظلم می‌کنند این قانون است که باید راه را برای بررسی و رسیدگی به شکایات باز گذاشته باشد. در بسیاری از جوامع قانون همه جوره طرفدار دانش آموزان است و این راه را برای تخلف معلمان می‌بندد اما متاسفانه در کشور ما هنوز برای شکایت از یک تنبیه بدنی باید هزارتوی قانونی طی شود و در نهایت هم مشخص نیست چه کسی باید جواب دانش آموز را بدهد. 

از این رو برای آگاهی بیشتر از این دستور العمل وزارت آموزش و پرورش برای سامان دهی این این شکایات به سراغ رفیعی معاون دفتر ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات وزارت آموزش و پرورش رفتیم تا در خصوص جزئیات این بخشنامه اطلاعات بیشتری را کسب کنیم و از نحوه شکایت در رابطه با معلمان خاطی بیشتر بدانیم. 

 دستور العملجدید رسیدگی به شکایات در وزارت آموزش و پرورش از چه چیز جدیدی حرف می زند؟ 

این دستور العمل در جای خود یک دستور العمل جدید و بدیعی در آموزش و پرورش است که همه بخش های آموزش و پرورش اعم از بخش های ستادی، استانی و منطقه ای از یک  الگو و روش سازمان یافته و منظمی تبعیت می کنند. این دستور العمل جدید به منظور رسیدگی به شکایات و درخواست های مردم، طی فرایند دقیق قانونی و اعلام نتیجه براساس همین دستور تدوین شده است.

دلیل صدور این دستور العمل چه بود؟

دلیل صدور این بخشنامه به خاطر این بود که ممکن بود در برخی مناطق و استان ها سلیقه ای عمل شود و ممکن بود جنس بسیاری از درخواست هایی که به آموزش و پرورش می رسد از نوع شکایت نباشد و ما در مقابل آن مسئولیت نداشته باشیم . فرض کنید فردی از یکی از پرسنل آموزش و پرورش به دلیل یک طلب شخصی شکایت داشته باشد طبیعی است که دستگاه آموزش و پرورش مکلف به رسیدگی به آن نیست. بنابراین بخشنامه تمامی این موارد را یک دست کرده تا همه براساس این الگو عمل کنند.



این دستورالعمل چه مزیتی دارد؟ 

این الگو عمل می کند که کار موازی و تکراری انجام نشود و کمک می کند که ما صاحبان حق و شاکیان واقعی را از کسانی که شکایتشان وارد نیست و حقی ندارند تمیز دهیم و کمک می کند تا دستگاه نیز فرصت ها و زمان خود  را از دست ندهد. ضمن این که حقوق دستگاه آموزش و پرورش حفظ شود و برای ایجاد هماهنگی جهت توسعه و گسترش عدالت و رسیدن ذی حقان به حقشان است.

آیا این دستورالعمل حکایت از بروکراسی اداری و گردش کار ندارد؟

البته سیستم و مدل مسئولین در این دستورالعمل به نحوی نیست که بروکراسی و گردش کار را زیاد کرده باشد. همین الان قبل از این که این دستور العمل صادر شود طبیعتا باید مراحلی را برای پیگیری آن پرونده طی می کردیم این دستورالعمل آمده است تا مراحل را در نهایت دقت، صحت و سلامت و به درستی انجام دهیم. کار به همین ترتیب است که ما اصلا جنس شکایت با غیر شکایت را در این دستور العمل را دسته بندی کردیم که چه چیزی شکایت طلقی می شود.بعد از مرحله ورود تا مرحله ای که این شکایت باید در سیستم طی کند و نهایتا مرحله خروج و نتیجه گیری را تعیین تکلیف کرده ایم که هر کسی که شکایتش پذیرفته شد و ثبت شد نهایتا باید دستگاه پاسخگوی فرد در مقابل شکایتش باشد.

مشمولان این بخشنامه چه نهادها و بخش هایی هستند؟ 

وقتی وزیر این بخشنامه را امضا کرده است یعنی که کلیه بخش های زیر مجموعه وزیر از وزارت خانه تا منطقه موظف به رعایت این بخشنامه هستند.

چه کسانی می توانند شکایت کنند؟

همه کسانی که ذی نفع از آموزش و پرورش هستند. اعم از دانش آموزان، اولیای دانش آموزان و افراد مختلفی که در آموزش و پرورش به نفعی سهیم هستند و ممکن است در صورت عدم اجرای صحیح مقرارت و ضوابط، حقی از آنها تضییع شده باشد. این بستگی دارد به این که این فرد چه سهمی دارد. ما چهار ویژگی را تعریف کردیم. اولا فردی که شکایت می کند باید خود ذی نفع باشد. یعنی فردی نمی تواند از طرف همسرش یا برادرش از آموزش و پرورش شکایت کند. دوم این که این شکایت باید متوجه یک بخش یا فردی شود. سوم این که در محتوای شکایت باید موضوع مربوط به تخلف را کاملا و صحیح بیان کرده باشد. به عبارت دیگر فرد شاکی باید در شکایت نامه خود اعلام کند که از فرد یا بخش مورد نظر از چه نظر و به خاطر چه انحراف و تخلفی از چه ضابطه و قانونی صورت گرفته است و همچنین باید موضوع شکایت ورود  داشته باشد. به انضمام این که اگر سند و مدرک و عدله وجود داشته باشد باید پیوست به شکایت شود.

شکایتی که تمام این خصوصیات و مراحل را رعایت کرده باشد چه زمان طول می کشد تا به آن رسیدگی شود؟

همزمان با این دستورالعمل سامانه ای را راه اندازی می کنیم که هم اکنون در چند استان در حال فعالیت است که در آن پیش بینی کرده ایم که هر شکایتی در هر مقطعی حداکثر حدود 15 روز فرصت رسیدگی دارد و این 15 روز بیشترین زمان برای رسیدگی به یک شکایت خواهد بود. البته ممکن است رسیدگی به شکایتی یک روز بیشتر طول نکشد. اما بازه زمانی که بار آن پیش بینی کرده ایم 15 روز است. اما ممکن است پس از سررسیدن این 15 روز و رسیدن این  شکایت به منطقه یا استان، آن فرد نتواند به شکایت رسیدگی کند  که خود به خود این شکایت باید به مقام بالاتر ارجاع داده شود و مقام بالاتر نیز تا حداکثر 15 روز باید به آن رسیدگی کند.

آموزش و پرورش هر سال با چه تعداد شکایت روبرو بوده است؟

با راه اندازی این سامانه آمار دقیق تری به دست ما خواهد رسید. اما برآورد ما این است دستگاه آموزش و پرورش به طور میانگین غریب به 30 هزار شکایت را در سالرسیدگی می کند. چیزی حدود 50درصد از این شکایت ها، وارد نیستند و 50 درصدی هم که وارد هستند ذی حق نیستند. ورود با ذی حق بودن متفاوت است و ممکن فردی علیه فردی دیگر شکایت کند و به استناد دستور العمل این شکایت وارد است اما ته کار متوجه می شویم که مدیر مدرسه تخلف نکرده است و این شکایت از نظر ما وارد بوده اما پذیرفته نشده چرا که یا این فردی که شکایت کرده اطلاع دقیقی از جوانب کار نداشته و رد شده است.

ما سلسه مراتب داریم. اگر به شکایت فردی رسیدگی شد و گفتن که شما ذی حق نیستید و شکایتش را  رد کنند. آن فرد طبق دستورالعمل می تواند در مرجع بالاتر که استان است درخواست تجدید نظر کنند. شکایت از فردی که می شود از خود فرد نمی شود بلکه از مرجع رسیدگی به شکایت می شود.

اگر معلمی بگوید که من از این بند قانونی اطلاع نداشتم آیا آن فرد تبرئه می شود؟

اگر احیانا قابل اصلاح باشد آن را اصلاح می کند و اگر خسارتی به فرد وارد شود باید آن را جبران کند.

نوع تخلفات به این ترتیب است. بخشی از آن مربوط به حوزه اداری و مالی، مانند نقل و انتقالات و احکام ومطالبات همکاران مثل حقوق و حق الزحمه است. بخش دیگر آموزش و پرورشی است که می تواند در ارتباط با کلاس های فوق برنامه، ثبت نام دانش آموزان، اجبار در دریافت پول و عدم رعایت محدوده ثبت نام و تدریس ضعیف معلم باشد.

بخش دیگر حقوقی است. مثل اختلاف در املاک و موارد تنبیه بدنی که منجر به ضرب و جرح شده باشد و مواردی مربوط به انتصابات باشد.

بخشی اخلاقی است که می تواند ناشی از بی نذاکتی همکاری بوده باشد و دعوایی صورت گرفته باشد.

تمامی این موارد را دسته بندی کرده ایم و در سامانه اعلام کرده ایم که همه تفکیک شده است.

سامانه تا کی راه اندازی می شود؟ 

سامانه هم اکنون در چند استان فعال است اما پیش بینی ما این است که تا نیمه دوم اسفند برای تهران راه اندازی شود و کم کم در سطح ملی و برای سراسر ایران فعال شود.

در استان هایی که این سامانه فعال است از اطلاع رسانی شده است اما به دلیل این که در سطح ملی راه اندازی نشده است به طور کلی و سراسری آن را اطلاع رسانی نکرده ایم. هم در رسانه ها و به صورت بخشنامه به تمامی مدارس این سامانه اطلاع رسانی شده است تا ضعف ها و قوت این سامانه مشخص شود.

تنبیه بدنی دانش آموزان در این دستور العمل چه جایگاهی دارد؟ 

تنبیه بدنی طبق مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش در هر سطحی مجاز نیست و ممنوع است. حتی تنبیهی مانند مشق اضافه نیز ممنوع است.

اگرچنان چه معلمی دانش آموزی را تنبیه بدنی کرد دو اتفاق می افتد یکی این که شکایت در هیئت رسیدگی به تخلفات اداری رسیدگی می شود و دوم این که اگر این تنبیه بدنی منجر به ضرب و جرح دانش آموز شده باشد در مراجع قضایی پیگیری می شود.

ما مطلقا اعتقادی نداریم که در هر سطحی تنبیهی صورت گیرد و چنان چه تنبیهی صورت گیرد ما با آن برخورد خواهیم کرد.

نحوه رسیدگی به شکایت والدین در خصوص تنبیه بدنی دانش آموزان چگونه است؟ 

اگر فردی هر مدل شکایتی در دستگاه آموزش و پرورش نه برای تنبیه بلکه برای شهریه، اردو، ضعف معلم داشته باشد چهار ویژگی باید داشته باشد.

یکی این که این شکایت باید مستند به قانون باشد و وارد باشد. یعنی نمی شود از کسی شکایت کنیم چرا که در ذهنمان به این واقف باشیم که خلافی صورت گرفته است. ادعای شکایت را باید مدعی ثابت کند. فردی می گوید معلمی دانش آموز بنده را تنبیه کرده است. طبیعی است که اگر معلم یا مدیر یا سایر دانش آموزان دیگر آن را تأیید کردند یعنی که دانش آموز تنبیه شده است ولی وقتی معلم ادعا را قبول نکند باید مورد بررسی دقیق قرار گیرد و شواهد و قراین مورد مد نظر قرار گیرد. طبیعی است که ما نمی توانیم بگوییم ولی درست می گوید معلم دروغ می گوید یا معلم درست می گوید و والدین دانش آموز دروغ می گوید.

ماجرای دانش آموزان ورامینی و تنبیه بدنی آنها به کجا رسید؟ 

خبر در بی بی سی و شبکه های دیگر پخش شده بود که معلم گفته بود که فلان رفتار را دانش آموز انجام بدهد. در صورتی که از تمامی اولیا و افراد ذی نفع بررسی شد که اصلا چنین چیزی نبوده است. بر فرض مثال معلم گفته بوده است که دانش آموزان دستشویی را بشویند  و نظافت بکنند. بنابراین نظافت دستشویی معنی آن را نمی دهد که دانش آموزان باید عمل دیگر را نیز انجام دهند.

ما از کسی که ذی نفع است در این مورد تحقیق به عمل آورده ایم و این فرد گفته است که معلم گفته بوده که دانش آموزان نظافت کنند و این خیلی سطحش متفاوت است.

ما برای این مورد کارشناس فرستادیم و به این نتیجه رسیده ایم. دوستان ما گزارش گرفته اند و با والدین صحبت کردند و امضای اولیای این دانش آموزان نیز پای این نامه هست و تأیید می کند که آنچه که خبرگزاری ها و بی بی سی اعلام کرده بود نادرست است.

بخشی از موضوع را که معلم دانش آموز را مجبور به انجام رفتار غیر تربیتی کرده است را تکذیب می کنم اما این را تکذیب نمی کنیم که معلم کار اشتباهی انجام داده است که به دانش آموز گفته است باید مکانی را نظافت کند. این بخشش را تا حدی پذیرفته ایم.

یک معلمی که تخطی کرده و تخطی آن باعث لطمات روحی و روانی به دانش آموز شده است آیا این لطمات با اخراج آن قابل بازگشت است؟ مجازات این معلم بر عهده کدام نهاد است؟

مجازات معلم خاطی بر عهده آموزش و پرورش نیست. چه معلم و چه هر فرد دیگری که در سیستم آموزش و پرورش است و حقوق بگیر این دستگاه است از نظر ما اگر تخلفی کرده باشد نه در مورد تنبیه دانش آموز بلکه در رابطه با هر تخلف دیگر دو حالت بیشتر ندارد، فردی که از آن حقی تضییع شده است باید به حق اولیه خود بازگردد مثلا پول اضافی از دانش آموز گرفته ایم و ممکن است از نظر ضوابط و مقررات اجازه دریافت این پول وجود نداشته باشد بنابراین فردی که این عمل را انجام داده است باید این پول را به فرد برگرداند. ولی اگرچناچه  سطح تخلف و سطح موضوع پایین باشد و قابل تذکر باشد به فرد خاطی تذکر داده می شود که چنین کاری را تکرار نکنند و این عمل ثبت می شود و در سوابق پرونده اشان نگهداری می شود. اگرچناچه سطح تخلف بالاتر بود و اگر مصداق  رسیدگی به هیئت رسیدگی تخلفات اداری باشد آن دیگر جزو اختیارت ما نیست. این تخلف به این هیئت رسیدگی به تخلفات می رود و به آن رسیدگی می شود. ممکن است بر اثر تبنیهی پس از بررسی سطح و نوع و اختیارات تعمدی آن، ممکن است منجر به جابه جایی معلم شود و حتی تعلیق خدمت معلم و یا اخراج معلم شود. سنگین ترین مجازات اخراج و معرفی آن به دستگاه قضایی است. امااین بستگی به نوع جرمی دارد که مرتکب شده و میزان اثبات این ماجرا در مراجع قضایی.

قانونا جرم های مدنی را رسیدگی نمی کنیم و ما فقط به تخلفات اداری رسیدگی می کنیم. ما مرجع بازرسی هستیم. اگر شکایتی به دست ما برسد آن را بررسی می کنیم که آیا صحت دارد یا نه . اگر قابل اصلاح و قابل برگشت بود و سطح شکایت در حدی بود که قابل اصلاح باشد آن را اصلاح می کنیم وگرنه به هیئت رسیدگی به تخلاف اداری و آنها حکم تخلف اداری صادر می کنند و مجازات های کیفری و مدنی از حوزه کار آنها خارج است. آنها می توانند تذکر دهند، تعلیق کنند، توبیخ می کنند و قطع حقوق می کنند و یا اخراج می کنند. لذا مرجع دیگری وجود دارد که ما مرجع آن نیستیم.

این بخشنامه دو فاکتور اساسی دارد. یکی این که براثر سال ها تجربه کاری در این حوزه و نوع شکایت ها و فرآیند رسیدگی به شکایت ها تنظیم شده و دوم این که این بخشنامه مبتنی بر سیستم کاملا حقوقی و برمبنای مقررات رسیدگی در مراجع حقوقی است. یعنی هم هیئت رسیدگی به تخلفات اداری و هم دفاتر حقوقی را با هم هماهنگ کردیم که بخشنامه ای باشد که مردم برای احقاق حقشان به خوبی از آن استفاده کنند. این بخشنامه ویژگی هایی دارد که عمده بحث آن این است که در قسمت هایی که ما اجازه رسیدگی نداریم وارد نشویم و جایی که اجازه رسیدگی داریم کاملا قانونی مراحل را طی کنیم و هر شکایتی را منتج به نتیجه بکنیم. نتیجه چهار حالت دارد. یا اینکه فرد رضایت می دهد یا اینکه فرد شکایتش وارد است و حق با اوست و ذی حق به حقش می رسد و اگر همکار ما تخلف کرده باشد طبق قانون با تخلف با او برخورد می شود یا اینکه حق با او نیست و شکایت او رد می شود یا اینکه بخشی از شکایت او به حق و بخشی دیگر از آن به حق نیست بنابراین قسمتی از شکایت او که به حق است، حقش داده خواهد شد و قسمتی که از شکایت او که به حق نیست اعلام می شود که این بخش از شکایت شما وارد نیست.

رسیدگی به تخلف معلم در آموزش و پرورش به چه نحوی است؟ آیا معلم خاطی مجازات خواهد شد؟ 

شما نمی توانید تنبیه را به عنوان یک واژه در نظر بگیرید و بگویید که چه مجازاتی دارد؟! این ممکن از تذکر شروع شود و تا اخراج پیش رود به طور مثال اگر معلمی اشباها و بدون تعمد دستش به صورت دانش آموزی خورده باشد و یا حرفی زده باشد که دانش آموز آن را توهین تلقی کرده باشد نمی توان آنها را مصداق تنبیه بدنی قرار داد.

مجازات هیئت از تذکر تا اخراج است که این می تواند شامل هر تخلفی باشد بستگی دارد به این که موضوع در چه سطحی بوده و احیانا اگر مجازات انجام شد و تشخیص داد که تخلف در حدی است که مسائل مربوط به جرم را در مراجع قضایی بررسی کنند، هیئت همزمان با این که برای فرد حکم صادر می کند و پرونده را به دادگستری نیز ارجاع می دهد تا رسیدگی شود.

اینجا تخلف اداری است چرا که فرد شئونات شغلی و مقررات دستگاه خود را رعایت نکرده است بنابراین حکم او در وزرات خانه صادر می شود ولی در مرجع قضایی به جرمش رسیدگی می کنند.

واقعیت این است که اگر والدینی علیه مدیر یا معلمی شکایت کند که فرزند من تنبیه شده است اگر در حد تخلف اداری باشد و تنبیه نیز آثار ضرب و جرحی نداشته باشد هیئت ها رسیدگی می کننند و بسته به این که معلم چه دفاعی کند و اتهام را بپذیرد یا نپذیرد هیئت با بررسی های انجام  شده برای او حکم صادر می کنند. اما اگر کوچک ترین ضرب و جرحی صورت گرفته شده باشد و یا گواهی پزشکی صادر شده باشد یا منجر به آسیب دانش آموز شده باشد علاوه بر حکمی که در هیئت رسیدگی می شود پرونده به مراجع قضایی ارجاع داده می شود و بحث حقوق کودکان در آنجا مطرح می گردد.

ضرر و زیان روحی نیز جزئی از جرایم است آنجا قاضی تشخیص می دهد که کودک آسیب روحی نیز دیده است یا نه . بعدها هم به هر حال رفتار همکار ما منجر به آسیب روانی شده باشد علاوه بر رسیدگی به تخلف و صدور حکم تخلف، آسیب روانی در مرجع قضایی قابل پیگیری است .