ایسکانیوز – دین و اندیشه: پذیرفتن اصول دین در اسلام تقلیدی نیست. بنابراین ورود به دین مستلزم تحقیق و یقین عقلی است. ماهیت غیر تقلیدی اصول اسلام، همواره مورد ابتهاج و تاکید متفکرانی همچون شهید مطهری بوده است. ایشان در فرازهای متعددی از آثار خود بر عدم جواز تقلید در اصول دین تاکید کرده اند. از جمله میفرمایند: «قرآن در آنچه باید به آن مؤمن و معتقد بود و آن را شناخت، تعبد را كافی نمی‌داند علیهذا در اصول دین باید منطقاً تحقیق كرد، مثلاً این كه خداوند وجود دارد و یكی است مسئله‌ای است كه منطقاً باید به آن پی‌برد و همچنین این كه حضرت محمد (ص) پیامبر خدا است». بنابراین اهمیت تحقیق درباره اسلام تنها محدود به کفار و افراد خارج از دین نیست. مسلمان زادگان نیز باید در اصول این دین تحقیق کنند و تنها پس از یقین عقلی آن را بپذیرند.
بدیهی است که نتیجه هیچ تحقیقی را نمیتوان از پیش برای محقق مسلم دانست. محقق باید در پژوهش و نتیجه گیری آزاد باشد. به همین سبب تاکید بر اهمیت تحقیق و پذیرش تحقیقی دین ممکن است با حکم ارتداد متعارض به نظر برسد. چراکه بنا بر حکم ارتداد شخص مسلمان زاده در صورت برگشتن از اسلام از بسیاری حقوق فردی و اجتماعی و حتی حق حیات محروم است. در ظاهر چنین حکمی با تاکید بر تحقیق آزاد متعارض است.
به همین سبب، در مطلب فعلی، فتوای مراجع و پاسخ ایشان به استفتائات را با دقت بیشتری بررسی خواهیم کرد. مطابق فتوای مراجع، شرط اصلی ارتداد مسلمان زاده اظهار اسلام پس از بلوغ است. به عبارت دیگر اگر شخص مسلمان زاده پس از تحقیق بعد از بلوغ به اسلام ایمان نیاورد، حکم ارتداد بر او جاری نیست. برای مثال، مطابق حکم آیت الله مکارم شیرازی، شخصی که بلافاصله پس از بلوغ به مسحیت ایمان آورد مرتد نیست و تنها کافر محسوب می شود. آیت الله سیستانی نیز اظهار اسلام در سن تمییز را پیش شرط ارتداد می دانند.

آیت الله جوادی آملی در نظر خود درباب ارتداد بر اهمیت تحقیق عقلانی تاکید بیشتری دارند. مطابق نظر ایشان «ارتداد آن است كه كسی محققانه دین را بپذیرد سپس دین را كنار گذارد. در ارتداد یك نكته مهم این است كه شخص پیش از این دین را با برهان منطقی پذیرفته باشد. ... بنابراین ارتداد یعنی، كسی كه یقین معرفت شناختی دارد با این حال دین را به بازی بگیرد و از آن اعلام بیزاری كند.»

بنابراین، حکم ارتداد با تحقیق عقلانی به عنوان پیش شرط پذیرش دین در تضاد نیست. شخص میتواند به نتیجه تحقیق خود ملتزم باشد. چنین التزامی در اسلام مستلزم مجازات و محرومیت از حقوق فردی و اجتماعی نیست.