به اعتقاد رییس شورای ملی سالمندان کشوریک نگاه اجمالی به آمارجمعیت سالمندان بالای 60 سال نشان میدهد در سال 1370 (5/8) درصد بود و 5 سال بعد در سال 1375 به (6/6) درصد رسید و درسال 1390 این رقم به(19/8) افزایش یافت. با این رشد در سال 1420- یعنی کمی بعد از برنامه چشم انداز- بیش از12 میلیون و 50 هزار نفر سالمند خواهیم داشت.
گفتگوی ایسکانیوز با دکترفرید براتی سده رییس شورای ملی سالمندان کشوردرمورد وضعیت سالمندان درکشور، نیازها، اولویتها و روند رو به رشد سالمندی درایران است.
دراین گزارش رد پایی از مراکز و آسایشگاه ها نگهداری از سالمندان نمیبینید
انگارهمیشه همینطور بوده كه برخی از واژه ها با نام مراكز گره بخورد مانند همین كه با شنیدن نام سالمند ذهنمان برود به سمت آسایشگاهها ومراکزنگهداری ازسالمندان یا پیرمردانی یادمان بیاید که روی نیمکت پارکها نشستهاند و ازهر دری با هم گپ میزنند و یا پیرزنانی كه به توصیه پزشکشان مجبور به پیاده روی شده اند واگر پای درد دلشان بنشینی از ترس زمین گیر شدن و خشک شدن دست وپایشان مجبور به راه رفتن شده اند وگرنه ترجیح شان این است که درخانه بمانند وهر وقت دلشان گرفت صندلیشان را در کوچه بگذارند و به رفت وآمد مردم و اتومبیل ها خیره شوند. اما دراین گزارش رد پایی از مراکز و آسایشگاه ها نگهداری از سالمندان نیست.
وضعیت سالمندی در ایران
در منابع علمی کشورهای مختلف و براساس تقسیم بندی صندوق ملی سازمان ملل متحد شروع سالمندی از 60 سالگی وسن بازنشستگی است براساس این تقسیم بندی افراد 60 تا 75 سال سالمند، از76 تا 90 سال سالمند پیر و از 90 سال به بالا سالمندان خیلی پیر هستند. براین اساس اگرسالمندی را با توجه به سن حساب کنیم جمعیت کشور ما به سرعت رو به سالمندی میرود.
دکتربراتی با بیان این مطلب میگوید: پس از انقلاب و به ویژه در دو دهه گذشته نرخ زادآوری بسیار کم بود اما از دو سال گذشته با توجه به سیاستگذاریهای جمعیتی، کمی افزایش داشته است و ازآن طرف با توجه به گسترده شدن بهداشت و امید به زندگی عمرافراد بیشتر شده و به تعداد سالمندان اضافه شده است .
رییس شورای ملی سالمندان با اشاره به اینکه سالمندان نیازهای ویژه ای دارند و نیازمند خدمات بیشتری هستند میگوید: برخی از خانوادهها به دلیل تغییر در سبک زندگی تنها تر شده اند وخانواده ترجیح میدهد که آنها را به مراکز نگهداری ازسالمندان بسپارد که نگهداری درمراکز هم مشکلات خاص خود را دارد.
سالمندی زنانه شده است
واقعیت این است که زنان درکشور بیشتراز مردان به سن سالمندی میرسند و این نشان از امید به زندگی و رعایت بهداشت و سلامت است .
دکتر براتی با بیان این مطلب می گوید: بر اساس آماردر سال 90مردان سالمند 97/7 درصد بودند و تعداد زنان سالمند 42/8 درصد بوده است.
این دکترروانشناس تاکید میکند :در بررسیهای اخیر مشاهده می شود که سن سالمندی در زنان دو سال کاهش پیدا کرده و زنان در 58 سالگی به سالمندی میرسند که از عوامل این سالمندی زود رس بیماری ها، افسردگی ها و مشكلاتی است كه بیشتر زنان را درگیر می كند و در زندگی زنان وجود دارد.
براتی می گوید:« البته این موضوع هم وجود دارد كه نگهداری زنان سالمند در خانه سخت تر از مردان است زیرا نیازهای زنان بیشتر از مردان است و از طرفی بیشتر روحیه ناسازگاری دارند و دیر با شرایط موجود كنار می آیند و به همین دلیل است خانواده هایی بیشتر مایل هستند زنان را به مراكز نگهداری از سالمندان بفرستند.
او تاكید میكند : موضوع دیگری كه در مورد زنان سالمند مطرح می شود این است كه زنان سالمند بیشتراز مردان احساس تنهایی میكنند و معمولا زنان تنها ترند. زنی كه همسرش فوت كرده و هر كدام از فرزندان به زندگی خود مشغول است احساس تنهایی بیشتری میكند و خانواده تمایل بیشتری برای سپردن او به آسایشگاهها دارند.
همه سالمندان بیمار و ناتوان نیستند
در قانون به کارگیری سالمندان ممنوع است اما بسیاری ازسالمندان توانایی کار کردن را دارند ومیتوان ازپتانسیل آنها برای انجام برنامهها استفاده کرد فقط باید به نیازهای خاص و توانایی های مثبت سالمندان باید توجه کرد و برایشان برنامه ریزی کرد.
براتی با اشاره به اینكه نمیشود به طور كامل به آمارهایی كه ارائه میشود تكیه كرد میگوید: همیشه نمیشود به آمارها استناد كرد و رای كلی داد چرا كه همه مسائل و نیازهای سالمندان به سلامت یا از كار افتادگی آنها خلاصه نمیشود و همه سالمندان بیمار و ناتوان و رنجورنیستند و در جامعه میتوان سالمندان قوی ، ورزشكارو با روحیه شاد و سر زنده را مشاهده كرد اما در مواردی به دلیل پایین بودن سرانه مطالعه كه كاهش قوای شناختی را در مردم به ویژه در سالمندان را به دنبال دارد این كاهش قوای شناختی منجر به دمانس و آلزایمرمیشود كه به آن مشكلات شناختی سالمندان میگویند و ممكن است این دمانس حتی قبل از شروع سالمندی خودش را نشان دهد.
از طرفی همه سالمندان كه دچار آلزایمر و بیماری نمیشوند اما برنامه ریزی درست و منسجمی برای آنها هم وجود ندارد و میتوان از پتانسیل آنها در جاهای مختلف استفاده كرد همانطور كه در كشور ژاپن كه پدیده سالمندی را تجربه كرده است برنامه ریزی های خوبی انجام شده است و درتربیت بچه ها از آنها استفاده میكنند حتی آنها را به مهد كودك ها و مدارس میبرند تا برای بچه ها خاطره تعریف كنند كه این كار هم به نفع خود سالمندان است و هم برای بچه ها جالب است.
به شکل جدی برای سالمندان برنامه ریزی نشده است
درست یا غلط آنچه كه در همه سالهای گذشته در مطبوعات و رسانه ملی سالمندان كمابیش نشان داده شده چهرههای مغموم ،شكسته ، بیمار و رنجوری است كه در
گوشهای از اتاق و یا درمراکز نگهداری از سالمندان نشان داده شده واین دیدگاه درجامعه ازطریق نگرشهای عمومی در رسانه ها دامن زده میشود.
براتی با بیان این مطلب میگوید: البته برخی از دستگاههای دولتی و سازمان ها هم بدشان نمیآید خودشان را با برنامههای دیگرسرگرم کنند و برنامه ای برای سالمندان نداشته باشند و در صورتی كه از آنها خواسته شود به صورت خیلی سطحی به مسئله نگاه كنند و مراسمی یا كلاس آموزشی و یا تورهای یك روزهای برای آنها در نظر بگیرند اما هر چه هست به صورت عمیق به این قشر ازجامعه توجه نمیشود.
البته جای خوشبختی است كه در چند سال اخیر به محیطهای مختص سالمندان توجه شده است و شهرداریهای هر شهری محیط دوستادار سالمند را در دستور كار خود قرار داده اند و اگر شهرداری با كمك دیگر دستگاه ها بتواند در هر شهر و یا در هر منطقه از شهرهای بزرگ پاركی را مخصوص سالمندان احداث و مناسب سازی كند بسیار مفید فایده خواهد بود.
پیرترین استان كشور
بر اساس آمار سرشماری سال 91 ییرترین استان كشور استان گیلان است كه افراد بالای 60 ساله آن 55/11 (یازده ممیز پنجاه و پنج )درصد ، استان مركزی97/9 (نه ممیز نود و هفت ) درصد، استان مازندارن 81/9 (نه ممیز هشتاد و یك)درصد ،آذربایجان شرقی 78/9 (نه ممیز هفتاد و هشت )درصد ، خراسان جنوبی 52/9 (نه ممیز پنجاه و دو ) درصد بالترین درصد جمعیت سالمندی را داشته اند .و كمنترین درصد سالمندی دراستان سیستان و بلوچستان 72/4 (چهار ممیر هفتاد و دو )درصد ،هرمزگان 06/5 (پنچ ممیز شش دهم )درصد و استان بوشهر 94/5 (پنج ممیز نود و چهار )درصد است .
روند نسبت جنسی سالمندان
در سال 1335 در مقابل هر 100 زن، 111 مرد سالمند وجود داشته و این روند در 50 سال بعد یعنی در سال 85 در مقابل هر 100 زن 104 مرد و در سال 90 از هر 100 زن 96 مرد بوده است و این نشان از پیرتر شدن زنان نسبت به مردان در سال های اخیر دارد.
سند راهبردی سالمندان در آستانه تصویب
در حال حاضرشورای ملی سالمندان در مرحله تصویب سند راهبردی سالمندان است كه حاصل زحمات چند ساله متخصصان و صاحبنظران در مورد سالمندی است و درآن به همه موارد به شكل تخصصی پرداخته شده است .
در این سند كه در سطح بین المللی مورد توجه قرار گرفته همه شاخصهای سالمندی شامل شاخص سلامتی ،سالمندی خوب ،شاخص رفاهی و محیطی و ... مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است .
رییس شورای ملی سالمندان معتقد است: نهادی به نام صندوق جمعیت سازمان ملل شاخصهای مختلف را از كشورهای جهان میگیرند و مقایسه میكنند در سال 2014 گزارش دیده بان سالمندی كشور نروژ رتبه اول را در ارائه خدمات شامل سلامت ، میزان استرس پذیری و میزان كفایت و... را به دست آورد و كشور افغانستان رتبه آخر را داشت این برنامه هنوز در كشور ما اجرا نشده است و پیشنهاد صندوق جمعیت سازمان ملل این بود كه میزان شاخص ها را در ایران سنجش كنیم و ما شروع به این كار كردیم و امیدواریم كه بتوانیم با برنامه ریزیها و اعلام به صندوق رتبه ایران را در كشور در حوزه سالمندی ببینیم و تصور میكنم كه رتبه خوبی كسب كنیم چرا كه در ایران هنوز سالمندی و سالمندان در ایران از قداست و احترام خاصی برخوردار است.
مسئولان و متخصصان صندوق ملی سازمان ملل این سند را دیده اند و به لحاظ جامعیت مهر تایید بر آن زده اند و میتوان گفت این سند جامع تر از سندی است كه وزارت بهداشت به هیات دولت ارائه داده است و امیدواریم این سند راهبردی سالمندان هر چه زودتر تصویب شود.