نشست بررسی «روند ترجمه ادبیات فرانسه در سال های اخیر» با حضور و سخنرانی اصغر نوری و راحله فاضلی در سرای اهل قلم خانه کتاب برگزار شد.

به گزارش ایسکانیوز در این نشست که همراه با معرفی دو کتاب ترجمه شده از ادبیات فرانسه به نام «سال غریب»؛ ترجمه راحله فاضلی و «تاجران»؛ ترجمه ساناز فلاح فرد بود، اصغر نوری گفت:«ترجمه در ایران با زبان فرانسه شروع شده است. این موضوع به دوره ای بازمی گردد که ایرانی ها برای تحصیل به اروپا و به ویژه به فرانسه می رفتند. اولین کتاب هایی هم که از فرانسه به فارسی ترجمه شد، نمایشنامه های مولیر بود. این نمایشنامه ها اقتباس می شد و گاهی حتی نام های شخصیت های آن ها هم تغییر می کرد.»
نوری از «مردم گریز» به عنوان اولین نمایشنامه ای که از مولیر به فارسی ترجمه شد، نام برد و بیان کرد: «دوره طلایی ترجمه، دهه 1340 است که یک سری بنگاه چاپ و نشر در ایران به وجود آمد. در این دوره سوادآموزی، تحصیل در دانشگاه و روشنفکری در ایران جدی شد. بین چپ های آن دوره ایران هم کتاب خواندن و ترجمه خیلی جدی بود که این اتفاق به راه اندازی بنگاه های چاپ و نشر منجر شد. در آن زمان بیشتر آثار فرانسه ترجمه می شد چون آن موقع فرانسه، زبان بین المللی بود.»
این مترجم، از فرانسه و انگلستان به عنوان کشورهایی که پس از جنگ جهانی دوم سلطه خود را از دست دادند نام برد و درباره تغییر زبان بین المللی چنین توضیح داد:«پس از جنگ جهانی دوم، آمریکا پیروز جنگ بود و کم کم زبان بین المللی از فرانسه به انگلیسی تغییر یافت. کم کم زبان انگلیسی و ایالات متحده آمریکا بر هنر و ادبیات دنیا احاطه پیدا کرد.»
مترجم رمان «دیروز» آگوتا کریستوف درباره تفاوت های ادبیات فرانسه با ادبیات آمریکا نیز چنین توضیح داد:«ادبیات فرانسه معمولا با اندیشه و فلسفه گره خورده، ادبیات پیش از جنگ دنبال این بود که از طریق مدیومی به نام رمان یک اندیشه فلسفی را ادامه بدهد، اما ذائقه ادبیات پس از جنگ جهانی دوم عوض شد، ادبیات مدل آمریکایی، شبیه فیلم است و بیشتر به حادثه می پردازد تا درون آدم ها.»
نوری ادامه داد:«جنایت و مکافات، به عنوان رمان بزرگ تاریخ ادبیات شناخته می شود. اگر حادثه های آن را کنار هم بگذارید، این رمان بیشتر از 50 صفحه نمی شود. این رمان از درون آدم ها حرف می زند. آثار «ژید»، «کامو»، «سارتر»، یا «پروست» هم چنین حالتی دارند. مثلا رمان «در جست و جوی زمان از دست رفته» پروست، دَوَرانی از خاطراتی است که در ذهن است.»

unnamed (27)
مترجم کتاب هایی مانند «برهوت عشق» و «همسر اول» درباره کتابخوان بودن مردم فرانسه گفت:«روندی در اروپا طی شد که در آن کتاب به زندگی مردم راه یافت. ما در ایران پیش از چاپخانه، سینما داشتیم. در کشورهای اروپایی مردم با سرگرمی هایی مانند کتاب و تئاتر آشنا بودند. آن ها 2 قرن با کتاب عجین بودند و بعد با سینما آشنا شدند، به همین دلیل هم در اروپا کتاب و تئاتر، جزو فرهنگ مردم است، اما در ایران مردم ابتدا با سینما و کافه رفتن آشنا شدند و بعد با کتاب خواندن.»
نوری ادامه داد:«از دهه 20 که چاپخانه ها فعال شدند تا امروز همین روند ادامه دارد. کتاب هایی که چاپ می شود، برای اهل اندیشه است و مردم عادی با کتاب خواندن به عنوان کاری که جزو زندگی به شمار می رود، سر و کار ندارند، اما در اروپا مردم بجز این که در اتوبوس و مترو کتاب می خوانند، در خانه هم کتابخانه هایی کوچک دارند.»
باید توقعمان را از ادبیات پایین بیاوریم
نوری که از سال 1376 در زمینه ادبیات فرانسه، معرفی نویسندگان جدید فرانسه و برنامه ریزی برای ترجمه آثاری که می توانند از فرانسه به فارسی ترجمه شوند، فعالیت می کند، از «محمد قاضی»، «رضا سیدحسینی» و «مهدی سحابی» به عنوان افرادی که گنجینه ای از ادبیات فرانسه را به فارسی ترجمه کرده اند، نام برد و گفت:«برخی از این افراد اعتقاد داشتند که ادبیات معاصر فرانسه، نویسنده بزرگی ندارد. آن ها با این طرز فکر، کلاسیک های ترجمه نشده و جا مانده را ترجمه کردند.»
وی افزود:«من در هر سفر به فرانسه تعداد زیادی کتاب با خودم می آورم. نظر من این است که ادبیات معاصر فرانسه، نویسنده هایی هم تراز و هم قواره نویسنده های معاصر زبان های دیگر دارد، اما چون آثار آن ها به فارسی ترجمه نشده، خیال می کنیم ادبیات امروز فرانسه نویسنده بزرگ ندارد. البته ادبیات امروز دیگر نویسنده بزرگ ندارد.»
وی همچنین گفت:«قبلا گاهی رمان، آگاهی می داد، اما حالا با رسانه های مجازی اطلاعات سریع منتقل می شود و دنیا منتظر نمی ماند که رمان به او آگاهی بدهد. پس دنیا اجازه بروز نویسنده هایی مثل پروست، داستایووسکی و شیلر را نمی دهد. باید توقعمان را از ادبیات پایین بیاوریم. اگر در فرانسه نویسنده بزرگ نداریم، در زبان های دیگر هم نداریم.»
مترجم کتاب «محله گم شده»، افزود:«اخیرا با تعدادی از نویسندگان جوان گروهی که تشکیل داده ایم تا ادبیات معاصر فرانسه را معرفی کنیم. در این زمینه هم کتاب هایی ترجمه و منتشر شده و کتاب هایی هم در دست انتشار است که اگر این روند ادامه یابد، ادبیات معاصر فرانسوی زبان به مخاطب معرفی می شود.»

unnamed (28)

«ژیرو» از قابلیت زبان استفاده می کند
در ادامه این نشست راحله فاضلی؛ مترجم رمان «سال غریب» سخنان خود را با پرداختن به رمان خود آغاز کرد و گفت: «لورا، قهرمان رمان سال غریب یک دختر 17 ساله است که من را جذب خودش کرد. من در این داستان با او به آلمان رفتم، سفر خوبی با هم داشتیم. کاملا با او ارتباط برقرار کردم. در ترجمه باید بتوانیم با داستان و شخصیت های آن ارتباط برقرار کنیم تا حس به مخاطب منتقل شود. فکر می کنم این اتفاق در داستان سال غریب رخ داده است.»
فاضلی درباره شخصیت لورا در رمان «سال غریب» بیان کرد:«در اروپا در یک مقطع رسم بر این بود که یک نوجوان تصمیم می گرفت به کشورهای دیگر سفر کند تا زبان یاد بگیرد. این افراد معمولا با خانواده ای زندگی و در نقش پرستار بچه به آن ها کمک می کردند. لورا هم چنین چیزی را تجربه می کند.»
وی ادامه داد:«لورا در اولین برخوردش با خانواده آلمانی، با چالشی مواجه است. او همچنین با چالش زبان هم درگیر است.»
مترجم رمان «سال غریب» از «زبان» به عنوان عنصری که در این کتاب اهمیت دارد نام برد و گفت:«بریژیت ژیرو به زبان آلمانی هم آشنا است. این موضوع در روایت داستان تاثیر گذاشته است. او از قابلیت زبان استفاده می کند تا داستان را نقل کند.»
فاضلی همچنین بیان کرد:«ژیرو در این کتاب از موسیقی استفاده می کند. وقتی لورا ماجراهای خود را روایت می کند برای موقعیت های مختلف، آلبوم های مختلف موسیقی را گوش می دهد که ساده انتخاب نشده اند. این موسیقی ها مربوط به دخترهایی همسن لورا است که در مرحله گذار از نوجوانی به جوانی قرار دارند.»
وی افزود:«لورا در این داستان از 2 کتاب مهم نام می برد. «نبرد من» یکی از این کتاب هاست. لورا در شرایطی این کتاب را می خواند که خواندن این کتاب در آلمان ممنوع است. این اتفاق، طغیان گری نسل لورا و مواجهه آن ها را با نسل پیش از خود روایت می کند.»
مترجم کتاب «رستم جان و آفتاب خان» درباره «بریژیت ژیرو» نیز بیان کرد:«اطلاعات درباره ژیرو کم است. او روزنامه نگار بوده. معمولا نویسندگانی که روزنامه نگار بوده اند، این روزنامه نگار بودن بر داستان های آن ها تاثیر مثبت می گذارد. همچنین آشنایی او با زبان آلمانی بر روند نگارش داستان تاثیر دارد.»
فاضلی ادامه داد:«شاید ظاهر ماجرای «سال غریب» این باشد که چون لورا برادرش را از دست داده، در حال سوگواری برای او است. حس می کنم لورا، نمادی از آدم هایی است که به واسطه جنگ، هر کدام چیزی را از دست داده اند.»
«ژیرو»، رمان هایی زنانه می نویسد
اصغر نوری نیز درباره «بریژیت ژیرو»؛ نویسنده رمان «سال غریب» چنین گفت:«در اولین برخوردم با ژیرو با نویسنده ای مواجه شدم که انگار اثرش را صیقل داده. او با زبانی خشک و جملاتی کوتاه، داستان خود را بیان می کند. این نوع نثر را قبلا در آثار «آگوتا کریستوف» دیده بودم.»
نوری افزود:«فرانسوی ها می گویند او زبانی دقیق، درست و باحیا دارد. ژیرو، نویسنده ای است که همیشه فاصله ها را حفظ می کند، ولی تصویری که او ارائه می دهد، این قدر درست و دقیق است که نمی توانیم درباره آن اشتباه کنیم.»
وی در ادامه سخنانش درباره ویژگی های ژیرو گفت:«منتقدها می گویند او انگار با هر کتابش بخشی از خود را روایت می کند. در اکثر کارهای او شخصیت اصلی، زن است که شباهت زیادی به او دارد.»
مترجم کتاب «همسر اول» درباره سایر ویژگی های این نویسنده فرانسوی توضیح داد:«زبان، وجود و تنهایی، عناصر داستان های او هستند. شخصیت های داستان های ژیرو تنها هستند و حالتی تبعیدی دارند. ورود لورا به آلمان انگار یک تبعید خودخواسته است. شخصیت های داستان های ژیرو به خاطر کارهایی که کرده اند، خود را مجازات می کنند. همه این ها باعث می شود ژیرو نویسنده مطرح فرانسه باشد. یکی دیگر از ویژگی های او زنانه بودن آثار اوست. ژیرو، رمان های زنانه ای می نویسد که در دام فمنیسم نمی افتند.»
نوری درباره نمایشنامه «تاجران» ترجمه ساناز فلاح فرد هم که در این جلسه حضور نداشت اینگونه توضیح داد:«به این دلیل خانم فلاح فرد را برای ترجمه نمایشنامه «تاجران» انتخاب کردم که او «پومرا»؛ نویسنده «تاجران» را می شناخت. «پومرا»، یکی از بهترین نمایشنامه نویس ها و کارگردان های معاصر فرانسه است که جوایز متعددی هم گرفته است.»
این مترجم درباره ویژگی های نمایشنامه «تاجران» نیز گفت:«در این اثر، یک سری دیالوگ وجود دارد بدون این که گوینده آن ها مشخص باشد. این کار، به ظاهر یک تک گویی است، اما با دقت بیشتر متوجه می شوید که تک گویی نیست.»
وی از «پومرا» به عنوان نسل تازه ای از نمایشنامه نویسان معاصر فرانسه که جزو بهترین های نسل تازه فرانسه است، نام برد و ادامه داد: «وقتی «تاجران» را بخوانید، با یک نمایشنامه عجیب و جذاب مواجه می شوید. عجیب از این نظر که با نمایشنامه هایی که تاکنون خوانده اید، متفاوت است.»

502
کد خبر: 333271

وب گردی

وب گردی