کری که برای نخستینبار در مقام وزیر خارجه عازم پنج کشور آسیای مرکزی شده، ابتدا در فرودگاه بینالمللی بیشکک در پایتخت قرقیزستان فرود آمد و بعد از دیدار و رایزنی با مقامات این کشور که تا سال ٢٠٠٩ میزبان پایگاه نظامی امریکا در مناس بود، خود را به شهر زیبا و تاریخی سمرقند در ازبکستان رساند تا با مقامات این کشور که رابطه سردی با روسیه دارد، دیدار و رایزنی کند. بر اساس برنامه اعلامی وزارت خارجه امریکا، کری علاوه بر دیدار با نخستوزیر و وزیر خارجه قرقیزستان و رییسجمهور و وزیر خارجه ازبکستان در ادامه قرار است با مقامات بلندپایه قزاقستان، تاجیکستان و ترکمنستان نیز دیدار و گفتوگو کند. بر اساس برخی گزارشها یک نشست مشترک نیز میان وزیر خارجه امریکا و وزرای خارجه آسیای مرکزی برگزار خواهد شد که رسانهها از آن تعبیر مذاکرات «C٥+١» داشتهاند.
اهداف و برنامههای کری در منطقه
مقامات وزارت خارجه امریکا در اظهارات رسانهای گفتهاند، وزیر خارجه امریکا در این دیدارها در زمینه مسائل اقتصادی و نظامی مذاکره میکند. بر این اساس موضوع اصلی مذاکرات، امنیت منطقه و روابط دوجانبه اعلام شده است.
بر اساس این گزارشها، در بیشکک، جان کری ضمن افتتاح دانشگاه امریکایی در این شهر در ساختمان جدید سفارت امریکا مستقر شد و در «آستانه» پایتخت قزاقستان نیز کری چهارمین دور مذاکرات خود را تحت عنوان «استراتژی همکاریهای قزاقستان و امریکا» در دانشگاه نظربایف انجام داده و مشکلات کشورهای آسیای مرکزی را بررسی خواهد کرد. بعد نیز کری در عشقآباد و دوشنبه مهمترین مسائل منطقهای و جهانی و منافع متقابل را بررسی میکند.
به گزارش خبرگزاری فرانسه سفر جان کری، وزیر خارجه امریکا به آسیای مرکزی که مسکو آن را منطقه نفوذ خود میداند با هدف اطمینان خاطر دادن به پنج جمهوری سابق شوروی که نگران پیامدهای پایان تعهد نظامی امریکا در افغانستان و افزایش قدرتگرفتن تندروهای داعش هستند، صورت میگیرد. کشورهای آسیای مرکزی از سال ٢٠١٤ و به دنبال ظهور داعش بهشدت نگران خروج برنامهریزی شده نظامیان امریکایی از افغانستان هستند، اگر چه این برنامه به تعویق افتاده است.
در جبهه اقتصادی نیز احتمالا بستههایی به این کشورها تعلق میگیرد. کشورهای آسیای مرکزی هنوز از لحاظ بازرگانی و مهاجرت کاری وابسته به همسایههای روس و چینی خود هستند و امریکا تلاش میکند راههایی برای تقویت وابستگی اقتصادی این کشورها به غرب بیابد. البته شرایط نامناسب اقتصادی کشورهای آسیای مرکزی این فرصت را برای امریکا ایجاد کرده تا با ارایه کمکهای مختلف از جمله بستههای مالی، حضور سیاسی و اقتصادی خود را در آسیای مرکزی تقویت کند.
ارزیابی ناظران
هر چند وزارت خارجه امریکا اهداف اصلی سفر جان کری به آسیای مرکزی را برنامههای دوجانبه اعلام کرده، اما به باور ناظران با توجه به اهمیت آسیای مرکزی و نقش موثر آن در امنیت روسیه، سفر کری مسلما دارای اهداف اعلام نشدهای نیز هست که در میان تلاش برای افزایش روابط خود با کشورهای آسیای مرکزی دنبال میکند و به همجواری آسیای مرکزی با رقبای امریکا، یعنی چین و روسیه بازمیگردد. گفتنی است به روایت اسناد امنیت ملی روسیه از دیدگاه روسها حضور هر پیمان نظامی خارجی به ویژه ناتو و نیز حضور غرب به خصوص امریکا در آسیای مرکزی تهدیدی جدی برای امنیت ملی روسیه محسوب میشود. آسیای مرکزی و قفقاز با عنوان خارج نزدیک برای روسیه از اولویت بالایی برخوردارند. اخیرا نیز ولادیمیر پوتین، رییسجمهوری روسیه، همزمان با آغاز حملات هوایی در سوریه عنوان کرده که گسترش داعش از افغانستان به آسیای مرکزی یک تهدید بزرگ برای روسیه است.
افزایش توجه مسکو به آسیای مرکزی در راستای تحرکات چند سال اخیر روسیه پس از روی کار آمدن مجدد پوتین است. مسکو از زمانی که پوتین بار دیگر در کرملین قرار گرفت درصدد احیای روابط اقتصادی و نظامی دیرینه خود با آسیای مرکزی است. ایجاد اتحادیه اقتصادی اوراسیا با مشارکت اولیه قزاقستان، روسیه و بلاروس از جمله اقدامات مهم در این زمینه است که نیم نگاهی نیز به پیوستن احتمالی قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان به این اتحادیه دارد.
منبع: اعتماد
301301