به مناسبت سالروز درگذشت تاج اصفهانی؛ زدست رفتم چون تاج اصفهانی رفت!

امروز 13آذر سالروز درگذشت استاد بی بدیل آواز سنتی ایران، جلال تاج اصفهانی است.

به گزارش خبرنگار ایسکانیوز جلال تاج اصفهانی، استاد نامدار موسیقی ایرانی در سال ۱۲۸۲در اصفهان‏ متولد شد. پدرش شیخ اسماعیل معروف به تاج‌الواعظین بود که تا حدی با دستگاه‌های‏ موسیقی سنتی ایرانی‏ آشنایی داشت. صدا و الحان خوش را از پدر به ارث برده بود و لذا در مدرسه همیشه از او برای قرائت قرآن دعوت می شد.

کودکی که پدر صدای او را کشف کرد

تا 9سالگی حتی پدر از صوت خوش پسر بی خبر است تا اینکه به طور اتفاقی صدای جلال را می شنود و از صدای خوش او مبهوت می شود و به صرافت می افتد تا پسرش درس موسیقی ببیند. مقدمات را خود به او می آموزد و سپس تاج از 10سالگی نزد استادانی چون سید عبدالرحیم اصفهانی، نایب اسدالله، میرزا حسین عندلیب، حبیب شاطر آموزش می بیند. آخرین استادی که تاج به توصیه پدر برای آموزش نزد او می رود میرزاحسین ساعت ساز معروف به خضوعی بوده و تاج زمانی که از آموزش نزد این استاد فراغت می یابد، دیگر سرآمد آواز بوده و در هر کوی و برزنی در اصفهان سخن از صوت و لحن گیرای او بوده است.

کم کم همراهی صدای او با موسیقی و نوازندگان مطرح می شود و اولین بار همراهی موسیقی را با حسین خان اسماعیل زاده استاد معروف کمانچه آغاز می کند.

استاد محمدرضا شجریان درباره هم آوازهای تاج می گوید: «تاج همیشه از آواز مرحوم آسید عبدالرحیم اصفهانی و مرحوم میرزا حسین ساعتساز (خضوعی) با تجلیل و گرامیداشت فراوان یاد می کرد و به خصوص می گفت: صوت داود نبی در حنجره و صدای استادم مرحوم آسید رحیم تجلی می کرد و ممکن نیست کسی دیگر بتواند مانند او به این خوبی بخواند... این اسامی را تاج در گفتگویی که با من در اردیبهشت ماه1358 داشت بر زبان آورد و من تا آنجا که حافظه ام یاری می کند به ذکر آنها می پردازم: آسید حسین طاهرزاده اصفهانی، سیداسماعیل خان قراب، قربانخان شاهی، تجلی، حاج محمدعلی، حبیب شاطرو...»

آنچه مسلم است فضای گرم موسیقی آن زمان در اصفهان سبب ایجاد محفل باارزشی از هنرمندان متبحری چون تاج و استاد کسایی شده بود که به همراه دیگرانی که در بالا نامشان رفت، موسیقی دستگاهی ایرانی را در اصفهان رونقی خاص می بخشیدند.

علاوه بر استاد حسن کسایی که یار غار و همیشه همراه استاد تاج اصفهانی بود، نوازندگانی چون ابوالحسن صبا، مرتضی محجوبی، حسین یاحقی، اکبرخان نوروزی و جلیل شهناز و بسیاری دیگر از هنرمندان تاثیرگذار در موسیقی سنتی با تاج همراهی و همنشینی داشتند. همچنین از شاگردان او می توان به حسین خواجه امیری (ایرج) و محمدرضا شجریان و علیرضا افتخاری اشاره کرد.

تاج اصفهانی و شاعر شیرازی!

از ویژگی های منحصر به فرد تاج می توان به علاقه وافر او به سعدی اشاره کرد. معمولا خوانندگان دستگاهی ایران با شعر حافظ و سعدی و عطار انس و الفتی خاص دارند اما بنا بر روایت نزدیکان استاد تاج، ایشان در میان شعرا الفتی با شیخ الاجل سعدی داشته است. محمدرضا شجریان در این باره می نویسد: «روزی از ایشان پرسیدم: چرا شما همیشه کلام آوازتان را از سعدی انتخاب می کنید؟ ایشان گفتند: من با سعدی انس و الفتی دیگر دارم، چند سال پیش هم در شیراز عده ای همین سوال را از من کردند و قرار شد از دیوان خود خواجه تفال بزنیم، تفال زدیم این غزل آمد:

زدر درآ و شبستان ما منور کن هوای مجلس روحانیان معطر کن

تا رسید به این بیت که :

پس از ملازمت عیش و عشق مهرویان زکارها که کنی شعر حافظ از بر کن

و من در همان مجلس این بیت را به این ترتیب با آواز خواندم که:

پس از ملازمت «شیخ» و عشق مهرویان زکارها که کنی شعر حافظ از بر کن »

علاوه بر این جلال تاج در انتخاب درست اشعار نیز شهرتی داشت. به سبب الفتی که با شعرو ادبیات داشت تبحری خاص در این زمینه پیدا کرده بود و دوستان و همراهان او به وفور خاطراتی را از حضور ذهن او و انتخاب درست و به جای اشعار با توجه به فضا و موقعیت تعریف کرده اند.

پس از آن تاج کار خود را در رادیو ادامه ‌داد. در هر برنامه رادیویی، شگردی نو به کار می‌بست و هرگز آوازهای او تکراری نبود. تاج ظرافت‌ها و شیرین‌کاری‌هایی را که کاملا از نبوغ او سرچشمه می گرفت چاشنی آواز خود می‌کرد. حضور تاج در برنامه گل‌های رادیو، رنگ و رویی تازه به برنامه داد و داوود پیرنیا بنیان گذار این برنامه هم برنامه‌هایی خاص و در حد وسعت حنجره تاج، برای او درنظر می گرفت. او ضمن خوانندگی، سرپرست نوازندگان رادیو اصفهان هم بود.

برفت آن فلکی صوت بینظیر جهان...

استاد تاج اصفهانی در 13آذر 1360 دارفانی را وداع گفت. از غم انگیز ترین صحنه ها پس از درگذشت استاد تاج اصفهانی، زمانی است که همقطاران او در منزل شاطر رمضان، از دوستان 50ساله تاج اصفهانی جمع می شوند و استاد حسن کسایی نی می نوازد و هنرمندان در سوگ استاد از دست رفته مویه می کنند.

در وصف خانه شاطر رمضان که محفل انس آن زمان هنرمندان اصفهانی بوده است، منوچهر قدسی، شاعر،نویسنده و پژوهشگر همشهری تاج هم روایتی دارد که در سال 1374به مناسب سالگرد درگذشت استاد تاج تعریف می کند. او می گوید تاج مرا به اصرار به منزل شاطر رمضان برد و ...دیدیم آن طرف شهر یک شاه بی تاج و تختی به نام شاطررمضان ابوطالبی وجود دارد که هنرمندانی را که دیگران حاضرند جواهر به پایشان بریزند و آنها را درک بکنند، خودشان با تمام وجود و احساس به خانه این شاطر می رفتند. این چه سحری بود؟ این چه افسونی بود در کار این مرد من هنوز در عجبم.

همانگونه که اشاره شد استاد حسن کسایی استاد بلامنازع نی، از همراهان و دوستان همیشگی تاج اصفهانی بود و پس از درگذشت او در سوگش سوگنامه ای با این مضمون سرود:

شکست پشت من از غم چو یار جانی رفت زدست رفتم چون تاج اصفهانی رفت

برفت آن فلکی صوت بی نظیر جهان برفت آری خواننده جهانی رفت

نی کسایی زین پس غمین و محزون است نوای نی همه در سوگ و نوحه خوانی رفت...

502502

کد خبر: 561494

وب گردی

وب گردی