به گزارش ایسکانیوز به مناسبت هفته احسان و نیکوکاری «آرمان» در گزارشی به بررسی وضعیت خیریه‌ها در ایران پرداخته است تا علاوه بر مزایا و فعالیت‌های سازنده‌ای که این خیریه‌ها داشتند و بعضا باعث جهانی شدن آنها شده است، بتواند از مشکلات آنها هم سخن به میان آورد. بی متولی بودن خیریه‌ها در کشور ما یکی از مشکلات مهم آنهاست که از یک سو راه را برای خیریه‌های غیرقانونی بازکرده است و از سوی دیگر باعث شده خیریه‌ها کارآمدی خود را از دست دهند و اعتماد خیرین هم به بعضی از آنها کار سختی شود.
دو هفته مانده به پایان سال، نشانی روزی است که ۲۵سال است به روز احسان و نیکوکاری شهرت یافته است. ۱۴اسفند هر ساله آغاز هفته‌ای به نام نیکوکاری است که در آن کمک‌ها و هدایای مردم برای افراد نیازمند و محروم جمع‌آوری می‌شود. این اتفاق نیکو نه تنها باعث می‌شود که دل نیازمندان با کمک‌های مردم شاد شود و بخشی از نیازهای آنها برآورده شود، بلکه در گسترش روحیه نیکوکاری و نوعدوستی در جامعه تأثیر زیادی دارد. با توجه به اینکه نزدیک شدن ایام عید یکی از زمان‌های مهم برای خانواده‌های ایرانی است تا طرحی نو در زندگی شان براندازند، اینکه آنها بتوانند در این مقطع به یاد دیگرانی باشند که نمی‌توانند از پس ابتدائی‌ترین نیازهای خود برآیند تأثیر زیادی در گسترش روحیه نیکوکاری در جامعه دارد و می‌تواند به هر دو سوی ماجرا نفع برساند. «آرمان» در این نوشتار قصد دارد به بهانه هفته نیکوکاری فعالیت خیریه‌ها را در کشور مورد واکاوی قرار دهد و نگاهی گذرا به مزایا و مشکلات این حوزه بیندازد.
موازی‌کاری در مجوز دادن به خیریه‌ها
سندوس محمدی در این گزارش می نویسد: شاید برای بسیاری از ایرانی‌ها کلمه صدقه، خیر و بخشش صندوق‌های صدقات آبی‌رنگ را تداعی کند، اما خیریه در کشور ما گستردگی چند برابر این صندوق‌ها دارد و این روزها سمن‌های فعال در این حوزه حتی از صندوق‌های صدقات هم پیشی گرفته‌اند و به حوزه‌هایی قدم گذاشته‌اند که فعالیت‌هایی فراتر از یک کمک مالی را در بر می‌گیرند. موسسه‌های خیریه در کشور ما ماجرایی متفاوت دارند که گاهی به موسسه‌های قانونی سرشناسی چون محک می‌رسد و گاهی به موسسه‌های غیرقانونی بدون مجوزی که گاهی حتی کارشان کلاهبرداری از مردم است. نخستین سوالی که به ذهن می‌رسد این است که متولی خیریه‌ها کدام نهاد است و باید مجوزشان را از کجا بگیرند؟ در آیین‌نامه سازمان بهزیستی تعریفی که از سازمان خیریه ارائه شده است به این صورت است: «منظور از موسسه خیریه، موسسات و انجمن‌هایی غیرانتفاعی، عام‌المنفعه و غیرسیاسی هستند که به وسیله افراد حقیقی یا حقوقی تاسیس شده و در زمینه ارائه خدمات اجتماعی به افراد، خانواده‌های نیازمند و زنان سرپرست، کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست، آسیب‌دیدگان اجتماعی و... فعالیت نموده و مجوز لازم را از بهزیستی دریافت نموده باشند.» با این حساب سازمان بهزیستی متولی مجوز دادن به خیریه‌ها می‌شود. اما با نگاهی به وضعیت مجوزدهی به خیریه‌ها در کشور ما متوجه می‌شویم که خیریه‌ها در کشور ما چندان متولی مشخصی نداشته‌اند و سازمان‌های مختلفی در این زمینه دست به دادن مجوز می‌زنند.
«محک» نمونه یک خیریه موفق است
حدود یک سال قبل، مدیرعامل خانه خیرین ایران با اشاره به اینکه خیریه‌ها و موسسات زیادی در کشور در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کند تصریح کرد: «بیش از سه هزار موسسه خیریه عضو خانه خیران هستند اما بدون شک بیش از ۱۴هزار تشکل و انجمن خیریه در حوزه‌های مختلف در کشور فعال هستند که به صورت علمی و منسجم کار نمی‌کنند و خانه خیرین ایران مصمم است که این تشکل‌های کوچک را ساماندهی و زیر یک چتر واحد قرار دهد.» نبی‌ا... عشقی‌ثانی اضافه کرد: «بدون شک خیریه‌ها با هدف کمک به اقشار آسیب‌پذیر جامعه تشکیل شده و خانه خیران می‌خواهد با روش علمی و با توجه به آموزه‌های دینی زمینه‌های مشارکت را فراهم کند.» به نظر می‌رسد آمار خیریه‌های قانونی و غیرقانونی چندین برابر رقمی است که مسئولان مدعی می‌شوند، زیرا یکی از رسانه‌ها چند سال قبل از وجود ۷۰ هزار موسسه قانونی و غیرقانونی در کشور ما خبر داده بود. شش سازمان وزارت علوم، وزارت کشور، سازمان بهزیستی، وزارت ارشاد، سازمان ملی جوانان و نیروی انتظامی متولی صدور مجوز سازمان‌های مردم‌نهاد در کشور هستند که هر کدام بر اساس اهداف خود وظایف مشخصی را برای سمن‌های ایجاد شده خود تعریف می‌کنند که بیشتر آنها را موسسات خیریه تشکیل می‌دهند. با این حساب می‌توان گفت که موازی‌کاری در زمینه خیریه‌ها در کشور ما نه تنها پیگیری خیریه‌های غیرقانونی را کار سختی کرده و نظارت را پایین آورده است، بلکه باعث شده خیران هم سر در گم شوند و نتوانند به این سادگی‌ها اعتماد کافی را به این نهادها داشته باشند. این در حالی است که یک نظارت اصولی و درست در این زمینه می‌تواند باعث شود خیریه‌ها نه تنها فعالیت‌های مفیدی را برای کمک به افراد نیازمند انجام دهند، بلکه حتی اسم و رسم آنها جهانی شود. اواخر بهمن ماه امسال بود که خبری با این محتوا منتشر شد: «موسسه خیریه محک با کسب امتیاز ۵/۹۵ درصد، در هفتمین ممیزی استاندارد بین‌المللی NGO Benchmarking حائز رتبه چهارم در بین ۲۹۹ سازمان غیردولتی در جهان شد. در هفتمین ممیزی استاندارد بین‌المللی ۱۵۸ سازمان مردمی از آمریکا و ۲۳ انجمن از اروپا قرار داشتند که با انعطاف عملکرد موسسه محک این سازمان مردم‌نهاد ایرانی رتبه چهارم جهانی را به خود اختصاص داد. رتبه چهارم ممیزی استاندارد بین‌المللی حاکی از انطباق عملکرد موسسه محک به عنوان یک سازمان ایرانی با بهترین شیوه‌های کاری تعریف‌شده در کلاس جهانی است.» موسسه محک که از سال ۱۳۷۰ فعالیت خود را در زمینه کمک به کودکان سرطانی آغاز کرد، به دلیل ساختار مشخص و مدونی که دارد به جایی می‌رسد که حتی در سطح بین‌المللی هم حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. به همین دلیل می‌توان گفت اگر در هر زمینه‌ای بتوان این ساماندهی را انجام داد و از خیریه‌های غیرضروری کاست با توجه به روحیه نیکوکاری که در کشور ما وجود دارد به‌یقین سازمان‌های خیریه در کشور ما موفق‌تر از چیزی خواهند بود که در حال حاضر هستند.
خیرانی که ناشناس می‌مانند
با یکی از خیریه‌های کشور تماس می‌گیریم. مدیر خیریه بهشت امام رضا (ع) درباره فعالیت‌های این موسسه به «آرمان» می‌گوید: مجوز این موسسه را از خود سازمان بهزیستی گرفته‌ایم و این موسسه به بچه‌های بی‌سرپرست و یتیم کمک می‌کند. ما هم از طریق هیات امنا هزینه‌های نگهداری از بچه‌ها را تأمین می‌کنیم و یک مقدار دیگری را هم از کمک‌های مردمی. او نحوه کمک مردم به موسسه را این‌گونه بیان می‌کند: مردم از طریق شماره حساب می‌توانند کمک کنند در غیر این صورت اگر بخواهند به صورت دیگری کمک کنند برخی اقلام را که به آنها اقلام کارپردازی گفته می‌شود و سازمان به آنها نیاز دارد تهیه می‌کنند و به اینجا می‌آورند. او بر این نکته که خیر نباید با بچه‌ها ارتباط داشته باشد تأکید می‌کند و می‌گوید: این عدم ارتباط به دلیل حفظ عزت نفس بچه‌هاست. یک خیر حتی اگر بخواهد کمک میلیاردی هم کند باز نمی‌تواند با بچه‌ها ارتباطی داشته باشد و باید ناشناس بماند. مدیر موسسه بهشت امام رضا با بیان اینکه به نفع بچه‌ها نیست با خیر در ارتباط باشند، می‌افزاید: این ارتباط از یک سو می‌تواند زمینه وابستگی بچه‌ها با خیران را ایجاد کند و از سوی دیگر می‌تواند به عزت نفس بچه لطمه بزند و باعث شود این بچه در سنین بالا به گدایی روی آورد.
فعالیت‌های خیریه یک خیر بزرگ
حسین ۷۵ ساله یکی از خیران فعال در کشور ماست. بعد از فوت پدرش ارث زیادی به او می‌رسد و از آن زمان تصمیم می‌گیرد قسمت زیادی از ثروتش را صرف کارهای خیر بکند. حدود ۳۷ سال است که به فعالیت‌های خیریه می‌پردازد. این استاد بازنشسته درباره فعالیت‌های خیریه به «آرمان» می‌گوید: «من خیلی دوست دارم که خودم کمک‌های نقدی و غیر نقدی‌ام را به دست افراد نیازمند برسانم ولی چون رقمی که اهدا می‌کنم مبلغ بالایی است، امکان اینکه تک تک فقرا و افراد نیازمند را شناسایی کنم برایم وجود ندارد، به همین دلیل کمک‌هایم را به نهادهای خیریه می‌دهم.» او که کمک‌ها و وقف‌های کلانی به بهزیستی و سازمان اوقاف داشته است، می‌افزاید: «تا حدودی می‌توانم کمکم را از طریق بهزیستی مستقیم به نیازمندان برسانم اما به دلیل کهولت سن نمی‌توانم این مسائل را پیگیری کنم.» کمک‌های این خیر نه تنها توانسته به زندگی تعداد قابل توجهی از نیازمندان امید را هدیه کند، بلکه در ساخت مدرسه و بیمارستان هم مفید واقع شده است.»
105105
