تهران- ایسکانیوز: ظهور داعش در سوریه و پس از آن در عراق و گسترده شدن بحران تروریسم در منطقه، می رفت که دامنگیر عربستان سعودی شود. علی رغم گمانه زنی‌هایی که گاه و بیگاه پیرامون حمایت بخش‌هایی از دولت سعودی از داعش می‌شود؛ احتمال رسیدن بحران به این کشور منتفی نبوده و نیست. کما اینکه در گرماگرم بحران عراق اخبار جسته گریخته ای نیز از ورود گروه هایی از داعش به شبه جزیره عربستان منتشر می‌شد.

اکنون با تغیر تدریجی نگاه راهبردی آمریکا و بریتانیا به تحولات منطقه و جایگاه کشورها، و نیز احساس خطر مقامات سعودی در رابطه با بحران کنونی منطقه، زمزمه هایی برای گسترش روابط عربستان با ایران و همکاری منطقه ای برای حل کامل بحران عراق آغاز شده است. در غرب نیز برخی از تحلیل‌گران به این نتیجه رسیده‌اند که حل اختلافات سعودی با ایران باید به عنوان راهبردی دراز مدت مطرح شود. به موازات روند بهبود روابط ایران با غرب،فشارها از جانب غرب، به خصوص آمریکا و بریتانیا بر دولت سعودی آغاز شده و در تحولات سیاسی اخیر عراق رد پای این فشارها مشهود است.

در عین حال ایران به حق همواره خود را ملزم به حمایت معنوی از شیعیان در منطقه و تأکید بر حقوق آنان می داند. همانگونه که تا کنون این الزام را در رابطه با مسلمانان سراسر جهان، کردها و یا سایر وابستگان مذهبی، قومی و فرهنگی خود داشته است. نیز پرهیز دولت ایران از دخالت در امور داخلی سایر کشورها حقانیت این دیدگاه را در پیش چشم ناظران منصف بین المللی دوچندان کرده و فضای مناسبی برای بهره‌مند شدن شیعیان و سایر گروه‌های فوق در منطقه از حمایت های ایران فراهم کرده است. شیعیان همواره یکی از پیشروترین گروه‌های اجتماعی در کشورهای محل زندگی خود هستند. بدیهی ترین خواسته آنان داشتن سهم متناسب در مناسبات قدرت بر اساس اصول دموکراتیک است.

یکی از مناطق مورد غفلت واقع شده در این خصوص بحرین است. اکثریت حدود 60 درصدی شیعیان و در بحرین از زمان استقلال این کشور نتوانسته اند سهم متناسبی در قدرت سیاسی داشته باشند. خاندان حاکم از اقلیت عرب سنی مذهب است و و به دلیل عدم ساز و کار دموکراتیک، شیعیان در این کشور زیر انواع و اقسام فشارهای سیاسی و اجتماعی قرار دارند. تلاش دولتمردان بحرین برای تغییر بافت جمعیتی، در راستای زیر سوال بردن حقوق جمعی شیعیان بحرینی است. اما نکته اینجاست که شیعیان بحرین نه فقط برای دستیابی به حقوق جمعی خود، بلکه برای حقوق فردی و دموکراتیک کلیه اقشار اجتماع بحرین، اعم از شیعه و سنی، زن و مرد و عرب و غیر عرب مبارزه می کنند. این امر حاکمان این کشور و نیز سعودی ها را نگران‌تر می کند.

کشور بحرین متشکل از مجمع‌الجزایری است در حاشیه جنوبی خلیج فارس که با فاصله ای 195کیلومتری از ایران و 25 کیلومتری از شبه جزیره عربستان قرار دارد. بحرین از منظر اشتراکات تباری، فرهنگی، مذهبی و تاریخی نزدیک به ایران و به لحاظ جغرافیایی نزدیک به عربستان سعودی است. اکنون نیز بحرین و عربستان سعودی از طریق پل 25کیلومتری ملک فهد به هم متصل شده اند. از روی همین پل بود که نیروهای امنیتی سعودی برای سرکوب اعتراضات بحرینی‌ها عبور کردند. مقامات سعودی سعی می کنند مجمع الجزایر بحرین را ادامه طبیعی حضور خود در منطقه از ادوار دور جلوه دهند. امری که درستی تاریخی آن محل تردید بسیار است. در مقابل اما حضور و نفوذ معنوی و فرهنگی ایران چشمگیر است و این علی رغم بکار گیری سیاست ایران زدایی از خلیج فارس از سوی قدرتهای استعماری از حدود 2 سده پیش است. هم آل خلیفه و هم آل سعود نگران همین نفوذ ایران در منطقه اند. آنها چاره کار را در سرکوب شیعیان یافته‌اند. سیاستی که پایداری و توفیق آن در بلند مدت تردیدآمیز است.

از آغاز جنبش 14 فوریه در بحرین، آل خلیفه همواره ایران را به دخالت و تحریک شیعیان این کشور متهم کرده است. ادعایی که تاکنون مستند به هیچ مدرکی نشده و در حد همان ادعا باقی مانده است. اما در طرف مقابل اتفاقاً دولتمردان ایران تحت فشار افکار عمومی هستند که چرا آنچنان که باید و شاید به بحرین نمی پردازند؛ چراکه خاطره بحرین هنوز در ذهن ایرانیان پر رنگ است و حساسیت ویژه ای نسبت به آن وجود دارد.

بدیهی است در طرف مقابل نیز حساسیت ها بالاست. نزدیکی جغرافیایی بحرین به عربستان سعودی حوزه نفوذ فرهنگی و معنوی ایران در خلیج فارس را نیز تا همسایگی سعودی ها گسترش داده است. اما چه می توان کرد و چاره کار کجاست؟

راه حلی که دولت ایران و مقامات جمهوری اسلامی ایران، به خصوص رهبری، همواره بر آن تأکید می‌کنند و به واقع اصولی‌ترین راهی است که می تواند در پیش گرفته شود، برگزاری انتخابات آزاد و مشارکت تمام اقشار و گروه ها در آن کشور در قدرت سیاسی است. «آزادی» همواره راه حلی «مفید» است. این همان شعار دولت در سیاست منطقه ای خود است؛ تاکید بر «منطقه قدرتمند». منطقه قدرتمند از دل رعایت اصل احترام متقابل در روابط کشورهای منطقه متولد می شود و نیز رعایت حقوق مردم .

عربستان سعودی گرچه از منظر رعایت معیارهای دموکراسی و احترام به حقوق مردم و آزادی های مدنی و سیاسی، یکی از پایین‌ترین رده‌ها را در میان سایر کشورهای جهان دارد، و حرکت به سمت مطلوب نیز تا آینده‌ای نامعلوم برای آن کشور قابل تصور نیست، اما عقلانیت حکم می کند دست کم در خصوص بحرین و برای بازکردن یکی از گره‌های بهبود روابطش با ایران، تن به معیارهای دموکراسی دهد و از همکاری با آل خلیفه برای سرکوب مردم و شیعیان در آن کشور سر‌ باز زند. این امر می تواند گره‌گشای بسیاری از مسائل باشد و حسن نیت آن کشور را در برخورد با بحران های منطقه ای و گسترش صلح و ثبات در خاورمیانه، نشان دهد.

 شاهین زینعلی