در مراسم چهلم دکتر ستوده مطرح شد:صادق هدایت از اولین کسانی بود که ستوده را تشویق کرد

مراسم چهلمین روز درگذشت «منوچهر ستوده» با حضور مهدی محقق، احمد اقتداری، سید محمود دعایی، احمد مسجد جامعی، محمدتقی رهنمایی، علی دهباشی، سامان توفیق و علی امیری در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.

به گزارش ایسکانیوز در ابتدای این مراسم، علی دهباشی سردبیر مجله بخارا، با یادداشتی از مرحوم ایرج افشار سخنان خود را آغاز کرد و گفت: ایرج افشار در یادداشتی نوشته است«در 60 سالی که در خدمت ستوده بودم چند صفت او برجسته بود، یکی بیابانی و ساده بودن که به تعیّن و تجمل اعتقادی نداشت و دیگری بی اعتنایی به فلک و افلاک است،‌ وی هیچ دبدبه‌ای نداشت.»

در ادامه مهدی محقق با بیان اینکه 63 سال مرحوم ستوده را می‌شناخته است و با او ارتباط دوستی داشته، اظهار کرد: «در سال 1332 که در دبیرستان البرز ادبیات عرب درس می‌دادم، منوچهر ستوده ادبیات انگلیسی تدریس می‌کرد. وی کتابچه‌ای در آن زمان نوشت که روش تدریس انگلیسی را آموزش می‌داد. در سال 1340 که برای تدریس زبان فارسی به دانشگاه لندن دعوت شدم، این کتاب راهنمای من برای تدریس بود.»

او با اشاره به اینکه ستوده جنبه‌های مختلفی داشت که یک جنبه آن علاقه‌مندی به سیر و سیاحت و گردش و کشف گوشه و کنار این مملکت بود، ادامه داد:‌ «ما در انجمن مفاخر فرهنگی 12 جلد از آثار مرحوم ستوده «از آستارا تا استرآباد» منتشر کردیم که این آثار نشان دهنده کنجکاوی ستوده از سلسله جبال البرز بود که وی با پای پیاده طی کرده بود.»

محقق به آیه‌ای از قرآن کریم اشاره و تصریح کرد: «‌به تعبیر قرآن کریم که دستور به گردش و سیر و تفحص در سرزمین‌های دیگر را به مؤمنان می‌دهد، مرحوم ستوده اهل گردشگری بود و علم سفرنامه نویسی در فرهنگ اسلامی را رواج داد. سفرنامه ناصرخسرو تا سفرنامه عربی ابن بطوطه، نشان از توجه وی به فرهنگ اسلامی و سیر و گردش در آفاق و انفس است. دانشمندان اسلامی هر جا که می‌رفتند کوشش می‌کردند نکات برجسته آن سفر را کشف و ضبط کنند.»

محقق، به یکی دیگر از ویژگی‌های مرحوم ستوده اشاره کرد و توضیح داد: «یکی دیگر از ویژگی‌های او این بود که هیچ‌گاه خود را مسن نشان نمی‌داد. او عضو شورای دایره المعارف بزرگ اسلامی بود و در طبقه پنجم این مرکز اتاق داشت. روزی که همراه با او وارد ساختمان شدیم، ما منتظر ماندیم تا آسانسور بیاید اما او با پله‌ها رفت و این نشان می‌داد که هر چند پیری بر او غلبه کرده است اما او خود را پیر نشان نمی‌دهد و خود را جوان می‌دانست.».

سخنران بعدی این مراسم، حجت‌الاسلام سید محمود دعایی مدیر مسئول روزنامه اطلاعات بود. او طی سخنانی عنوان کرد: چه باید گفت درباره دانشور دانشمندی که برای تحقیق، در ایران عزیز، آبرو به آرمغان آورد و با گام‌هایی خستگی ناپذیر، وجب به وجب این سرزمین کهنسال را پیمود تا از ناگفته‌های تاریخ برای دوستداران ایران، پیام روشنی بیاورد.

او ادامه داد: شما بهتر از هر کسی می دانید که فقید عزیز ما، راهب خستگی ناپذیر دیر ایرانشناسی بود و توانست با پایداری و پایمردی، این رشته را در چندین مرحله ارتقا بخشد.

دعایی به زنده یاد ایرج افشار اشاره کرد و گفت: دکتر منوچهر ستوده، به همراهی بزرگمرد دیگر عرصه ایرانشناسی،‌ زنده یاد ایرج افشار، از مفاخر ملی معاصر محسوب می‌شود که نامش همچون نگینی درخشان، موجب عزت و احترام تحقیق و پژوهش شده است.

مدیر مسئول روزنامه اطلاعات بیان کرد: «ویژگی استاد فقید این بود که فرش عافیت را کنار زد و روی گلیم سخت کوشی نشست و با سرانگشتانی که چیزی جز تفحص و کاوش نمی‌شناخت، آثاری را پدید آورد که افتخار نکردن به آنها ناسپاسی است. نسل جدید و به طور خاص استادان جوان امروز ما، قدردان تلاش‌های ماندگار دکتر ستوده هستند و نیک می‌دانند که حاصل تلاش‌های او، حاصل خون دل خوردن ستوده مردی بود که دلش برای ایران می‌تپید و به تعبیر خودش، خون است دلم برای ایران.»

او افزود: «او با اینکه استاد دانشگاه بود و با اینکه والاترین مراتب علمی را طی کرده بود، اما خودش را شاگرد مدرسه علم می‌دانست و به تکلیفی که داشت به نیکی و زیبایی عمل کرد تا امروز در برابر تلاش‌های او، سر تعظیم فرود بیاوریم. ما در اینجا جمع شده ایم تا به پاس د‌ه‌ها سال زحمت و تلاش بی‌وقفه و بی‌امان مردی که ستوده بود، از او تجلیل کنیم. این تجلیل‌ها کمترین ادای حقی است که ما امروز بر عهده داریم اما به قول مولانا، مادح خورشید مداح خود است. امثال ستوده نیز بی‌نیازتر از ان هستند که به تمجیدها و تجلیل‌های ما احتیاج داشته باشند.»

مدیر مسئول روزنامه اطلاعات، اضافه کرد: «احتیاج از آن ما است تا از آن بزرگواران بشنویم و بیاموزیم. احتیاج از آن نسلی است که از دانشمند ستوده خود بیاموزد، پشتکار فرا بگیرد و سخت کوشی‌اش را وجهه همت کند و با گام‌هایی استوار، راهی را بپیماید که آن انسان حقیقت‌جو پیموده است.»

او با تاکید بر آیه قل سیرو فی‌الارض... اظهار کرد: «با قاطعیت می‌توانیم فعل و عمل علمی دکتر ستوده را در طول سالیان زندگی‌اش، عمل او به آن دسته از آیات قرآنی بدانیم که از انسان می‌خواهد روی زمین سیر کنند و به آفاق وانفس نظر کنند و عاقبت‌ها را بنگرند.»

دعایی ادامه داد: «این پیام روشن خداوند خالق آسمان‌ها و زمین است که از بندگانش می‌خواهد چشم بر هستی بگشایند و آیات روشن الهی را در سراسر هستی، ببیند و مورد مداقه قرار دهند. ستوده با گام زدن در پهنه زمین و با راه سپردن در سینه کوه‌ها، دشت‌ها و جنگل‌ها، در دفتر و کاغذی که در دست داشت، رسم عاقبت را نقش می‌زد و این عمل مصداق عامل بودن او به آیات بیّن قرآن کریم است که در بیش از ده‌ها آیه، اهل ایمان را به شناخت و کشف، فراخوانده است.»

احمد اقتداری دوست دیرین منوچهر ستوده نیز در سخنانی با بیان این بیت که «همی گفتم که خاقانی دریغا گوی من باشد/ دریغا من شدم آخر دریغا گوی خاقانی» اظهار کرد: «او مانند بهار بود که با بهار هم رفت. ستوده حقیقت‌بین و حقیقت‌طلب بود هرچند آنچه می‌دید را می‌گفت و به مصلحت کاری نداشت.»

پس از قرائت پیام آیت‌الله محقق داماد که به دلیل شرکت در همایش متفکران اسلامی در جلسه حضور نداشت، محمدتقی رهنمایی استاد بازنشسته جغرافیای دانشگاه تهران برای سخنرانی به جایگاه آمد و در سخنانی گفت:‌ «من سه خاطره جالب از دکتر ستوده دارم که نخستین خاطره‌ام به دوره ابتدایی تحصیلم برمی‌گردد؛ زمانی که من در تالش زندگی می‌کردم و پدرم از معتمدین محلی بود و فرماندار و استاندارها به دیدن پدرم می‌آمدند. یک روز مرد بلندبالایی را دیدم که به دیدن پدرم آمد و پدرم بسیار به او احترام گذاشت. او برای تحقیق درباره فرهنگ و اماکن تاریخی گیلان آمده بود و از پدرم خواست که یک راهنما به او معرفی کند. احترامی که پدرم به مرحوم ستوده گذاشت، نخستین مشوق من بود تا راهی را انتخاب کنم که دکتر ستوده انتخاب کرده بود؛ چرا که دیدم پدرم فارغ از احترامات معمول مسئولان اداری، به او احترام گذاشت.»

او در ادامه افزود: «زمانی رسید که در کنکور با رتبه نخست قبول شده و بورسیه آلمان شدم. پس از پایان تحصیلم برای تحقیق به ایران آمدم و به من گفتند که دکتر منوچهر ستوده به موضوع تحقیقت مرتبط است و من هم بسیار خوشحال شدم که ایشان را یافتم اما گویا بد موقعی را برای دیدار با ایشان انتخاب کردم؛ چرا که او در حال گرفتن عسل بود و به سوالات من با بی‌حوصلگی جواب داد و مرا از سر خود باز کرد.»

رهنمایی به خاطره سومش اشاره و بیان کرد: «سال‌ها گذشت و در وزارت ارشاد، جلسه‌ای برای انتخاب کتاب سال دایر شده بود. مرحوم گنجی، جزنی و چند نفر دیگر به همراه من، عضو این کمیته بودیم. آن سال فقط دو کتاب در جغرافیا کاندید بودند، یک کتاب ناقص من و کتابی دیگر. استاد ستوده نیز عضو کمیته بود و نمی‌توانست در این جایزه حضور داشته باشد. پیشنهاد کردم که ستوده به خاطر زحماتی که کشیده کتاب «از آستارا تا استرآباد»، فارغ از تاریخ چاپ، به‌عنوان کتاب سال انتخاب شود و باید از عضویت در کمیته استعفا می‌داد. این تنها سپاسی بود که می‌توانستم به‌عنوان شاگرد جوان انجام دهم.»

در ادامه علی امیری از شاگردان و همراهان منوچهر ستوده ضمن اشاره به فعالیت های مختلفی که دکتر ستوده انجام می داد گفت: روزی به گوش صادق هدایت می رسد که جوانی در حال جمع‌آوری واژه‌های فارسی است. هدایت خوشحال می‌شود چون خود علاقه مند به این کار بود. نامه ای می نویسد و از ستوده در خواست دیدار می‌کند. ستوده نیز دفتر یادداشت خود را پیش او می برد و او نیز استقبال می کند. در واقع پس از فروزانفر، اولین کسی که ستوده را تشویق کرد، صادق هدایت بود.

احمد مسجد جامعی عضو شورای اسلامی شهر تهران، نیز در سخنانی تصریح کرد: «‌یک نکته در روش کار دکتر ستوده برای من بسیار جالب است و آن این که برای شناخت یک زیست بوم یا یک شهر و روستا، باید با مشاهده مستقیم و گفت وگو با افراد محلی و دیدار از ابنیه تاریخی به شناخت بدون واسطه برسیم.»

او اضافه کرد: «روش دکتر ستوده بر پایه تاریخ شفاهی که مستند و ملموس بود و آنچه که می‌دید می‌نوشت. حتی چند گونه گیاهی نیز به نام ایشان ثبت شده است . روش او کتاب محور نبود و اطلاعات گسترده‌ای را در گفت وگو با محلی‌ها و مشاهدات کسب می‌کرد.»

مسجد جامعی بیان کرد: «این اطلاعات در کتاب‌ها پیدا نمی‌شود. اطلاعات ما معمولا کتابخانه‌ای است. او خود اطلاعات را تولید می‌کرد.»

عضو شورای اسلامی شهر تهران، با بیان اینکه من با گزارش شمیران او کار کردم و منابع آن منحصر به فرد است، تاکید کرد: «او مدتی هم در مناطق مرکزی ایران کار می‌کرد. حتی کاری که درباره «فرارود» انجام داده است، نه اینکه مبتنی بر کار کتابخانه‌ای نباشد اما خودش هم به آنجا می‌رود و کارش را انجام می‌دهد.»

او با اشاره به اینکه روش مطالعات ستوده متفاوت و متواضعانه بود، بیان کرد: «وی به دنبال فراگیر کردن علم بود اما متأسفانه در عصری که ما زندگی می‌کنیم بسیاری افراد عالم تر از آنچه هستند خود را نشان می‌دهند به همین دلیل مدرک گرایی موضوعیت دارد نه علم گرایی اما نسل ستوده به دنبال دانایی بودند.»

مسجد جامعی در پایان پیشنهاد داد: «مدرسه‌ای وجود دارد که از آن زمان باقی مانده است. این مدرسه ارزش تاریخی و معماری دارد و به نظرم می‌توان این مدرسه را به عنوان خانه موزه ستوده در نظر گرفت.»

502502

کد خبر: 647401

وب گردی

وب گردی