خشکیدن دریاچه به معنای مرگ پوشش‌های گیاهی اطراف آن نیست

دریاچه ارومیه و اطرافش، یک ساختار زیستی کامل داشته است؛ پوشش گیاهی متنوع و در موارد بسیاری منحصر بفرد اما خشکسالی، بسیاری از گونه‌های گیاهی را از بین برده‌است.

به گزارش ایسکانیوز و به نقل از وقایع اتفاقیه، دکتر حسین آخانی، عضو هیئت علمی دانشکده علوم دانشگاه تهران و دکترای گیاه‌شناسی از دانشگاه مونیخ می‌گوید؛ بخش قابل توجهی از پوشش‌های گیاهی ساحل دریاچه به دلیل عقب‌نشینی دریاچه خشک شده و بسیاری از گونه‌های شورپسند منطقه به دلیل عدم وجود رطوبت کافی در خطر نابودی قرار دارند.

پوشش گیاهی اطراف دریاچه ارومیه پیش از شرایط بحرانی سال‌های گذشته، چگونه بود؟
پوشش گیاهی اطراف دریاچه ارومیه به دو گروه عمده تقسیم‌بندی می‌شود. بخش اول پوشش گیاهی در حاشیه دریاچه است و تحت تأثیر نمک قرار می‌گیرد، بخش دیگر آن نیز تپه ماهور‌های اطراف و جزایر دریاچه با پوشش استپی است. پوشش‌های استپی که در اطراف دریاچه قرار دارد، به دلیل چرای زیاد دام طی سالیان متمادی از بین رفته و فاقد هرگونه پوشش درختی است.
پوشش‌های گیاهی جزایر دریاچه در چه وضعیتی هستند؟
پوشش گیاهی جزایر دریاچه ارومیه به دلیل اینکه از تعرض انسانی به دور بوده‌اند دارای پوشش درختی مناسب به‌خصوص بله و ارس است.
با توجه به خشکسالی‌های اخیر این منطقه چه اتفاقی برای پوشش گیاهی اطراف دریاچه ارومیه افتاده است؟
بخش قابل توجهی از پوشش‌های گیاهی ساحل دریاچه به دلیل عقب‌نشینی دریاچه خشک شده است و بسیاری از گونه‌های شورپسند منطقه به دلیل عدم وجود رطوبت کافی در خطر نابودی قرار دارند. پوشش گیاهی مناطق استپی اطراف دریاچه به دلیل ایجاد چاه‌های متعدد و کاهش آب‌های زیر زمینی، باعث خشکی بیشتر خاک می‌شود. قبل از کوچکتر شدن دریاچه نیز این منطقه با مشکل چرای بی‌رویه دام‌ها مواجه بود. بعد از کوچکتر شدن دریاچه، این مشکل مضاعف شد و باعث دسترسی دام‌های منطقه به مناطق عمیق‌تر دریاچه شد و در نتیجه فرسایش خاک و گسترش ریزگرد‌ها را به دنبال داشت.
تا چه حد احتمال بازگشت پوشش گیاهی دریاچه وجود دارد؟
بازگشت پوشش گیاهی در این منطقه دارای جنبه‌های مختلفی است؛ اگر بتوانیم اقداماتی در جهت احیای دریاچه و افزایش مساحت آن انجام دهیم، رطوبت بیشتری به مناطق حاشیه‌ای و پوشش گیاهی این مناطق خواهد رسید اما به دلیل اینکه بخش مرکزی دریاچه عمدتا از نمک تشکیل شده است، هر اقدامی که در جهت نجات دریاچه صورت گیرد، امکان ایجاد پوشش گیاهی در آنجا خواهد گرفت و سال‌های زیادی طول می‌کشد تا دریاچه به حالت قبلی خود باز گردد.
درحال‌حاضر برای حفظ پوشش گیاهی منطقه چه اقداماتی صورت گرفته است؟
در شرایط فعلی مجبوریم پوشش‌های اطراف دریاچه را با عملیات حفاظتی احیا کنیم اما باید توجه داشت خشک شدن دریاچه به معنای مرگ پوشش‌های گیاهی اطراف آن نیست زیرا مناطق اطراف دریاچه از نظر میزان بارندگی در حد قابل قبولی است. با کوچک‌شدن دریاچه در صورت حفاظت از پوشش‌های گیاهی اطراف دریاچه در مقابل چرای بی‌رویه دام‌ها، در اثر پدیده توالی این پوشش‌ها با پوشش‌های جدید و خشکی پسند جایگزین خواهد شد. در سفر اخیری که به یکی از جزایر دریاچه ارومیه داشتم به طور مشخص مشاهده کردم با توجه به تغییرات ایجاد شده در این مناطق، پوشش گیاهی جدید و انبوهی جایگزین قسمت‌های ساحلی با پوشش‌های شور پسند شده بود. این امر تأثیر بسزایی در تثبیت خاک و جلوگیری از گسترش ریزگردها دارد.
پوشش گیاهی مناسب برای این مناطق چیست؟
پوشش گیاهی مناسب را خود طبیعت تعیین می‌کند، در واقع صدها هزار سال است که پوشش گیاهی در منطقه شکل گرفته است. همیشه طبیعت با توجه به شرایط حاکم بر منطقه چه با وجود آب و چه عدم وجود آن، انتخاب می‌کند چه گیاهی به وجود بیاید. در اطرف دریاچه ارومیه با مشکل بذر مواجه نیستیم. اگر به بررسی مناطق اطراف دریاچه ارومیه بپردازید، درمی یابید بانک بذر مناسبی درآنجا وجود دارد. باید توجه داشت دریاچه ارومیه برای عبور از یک مرحله پر آبی به مرحله کم آبی، نیازمند دوره نقاهت است. دقیقا مانند بیماری که پس از جراحی باید دوران نقاهت خود را بگذراند و به آن اجازه داده شود سیستم‌های ایمنی بدنش به حالت اولیه خود باز گردد تا بتواند توانایی مقابله با مشکلات را پیدا کرده و تقویت شود، در واقع به یک‌باره نمی‌توان از او خواست پس از عمل جراحی در مسابقه دو شرکت کند.
پوشش گیاهی اطراف دریاچه ارومیه به زبان ساده به همین شکل است. دریاچه ارومیه درگذشته دارای پوشش‌های گیاهی مختص خود بود. با خشک شدن دریاچه ارومیه آب مورد نیاز این پوشش‌ها وجود ندارد، در نتیجه پوشش‌های جدیدی جایگزین آنها می‌شود. برای اینکه دریاچه بتواند این مرحله را با موفقیت پشت سر بگذارد، نیازمند حفاظت مطلق اطراف دریاچه هستیم.
اگر این فرصت را با اصلاح چرای دام و کنترل آن به دریاچه بدهیم، پوشش‌های گیاهی مناسب در اطراف دریاچه شکل می‌گیرد و این پوشش‌ها به عنوان سدی مقابل ریزگرد‌ها قرار خواهد گرفت.

20106

کد خبر: 649219

وب گردی

وب گردی