نیوشا یعقوبی: 28 خرداد ماه بود که حادثه انفجار لوله گاز در شهران به وقوع پیوست و باعث مرگ 2 نفر و خسارات زیادی به بار آورد و باعث شد برخی عملکرد سازمان های مختلف را زیر سوال ببرند. پس از این حادثه سوالهای مختلفی در ذهن بسیاری از مردم شکل گرفت که در صورت وقوع حوادث و بلایای طبیعی مدیریت بحران چگونه عمل خواهد کرد. به همین منظور به بررسی عملکرد مدیریت بحران ایران و چندین کشور حادثه خیز پرداخته ایم.
اگر در تهران زلزله رخ دهد با چه بحرانی مواجه خواهیم شد؟
مهندس علیرضا سعیدی، دبیر جمعیت کاهش خطرات زلزله ایران تجربه بحران از جمله زلزله مرگبار کاتماندوی نپال را داشته است. او درباره وقوع بحران های احتمالی و بزرگتر از حادثه شهران به زلزله کاتماندوی نپال اشاره کرد و به خبر آنلاین گفت: برای بازدید محل زلزله گرخا به نپال رفتیم . مکان زلزله 80 کیلومتر تا پایتخت فاصله داشت. مانند فاصله هشتگرد تا تهران، اما با موقعیت جغرافیایی مشابه. آنجا وقتی گسل فعال شد، در سطح کاتماندو، مناطق مختلف بنا به جنس خاکی که داشتند و در جایی که قرار گرفته بودند مانند شیب، کنار رودخانه ها، جنس خاک، ماسه ای یا رس بودن آنها و بنا به آنچه که وجود داشت در آنجا تخریب شدند. در تهران هم اگر بنا باشد گسلی فعال شود قرار نیست یک گوشه ای از آن تخریب شود احتمال دارد این پراکندگی در کل سطح شهر اتفاق بیفتد. اما نکته ای که وجود دارد این است که قرار نیست تیمی که در این پوزیشن وارد شد و کار را مدیریت کرد در صورتی که زلزله تهران هم اتفاق بیفتد آنها حادثه را مدیریت کنند . قرار نیست مدیریت بحران کشورمان را زیر سوال ببریم که آیا زلزله تهران اتفاق می افتد با چه بحرانی مواجه خواهیم شد. یا بگوییم این مسئله که انقدر کوچک بود نتوانستند از آن بربیایند اگر زلزله بیاید چه اتفاقی خواهد افتاد.
او ادامه داد: باید با این دید به مسئله نگاه کرد که در یک دریاچه ای قایق کوچک تفریحی وجود دارد که روی دریاچه بچرخد اما اگر قرار باشد با قایق به دریا برویم قطعا قایق باید طرح دیگری داشته باشد و ابعاد بزرگتر و جنس و کیفیت بهتری داشته باشد. همچنین اگر برای اقیانوس هم باید این قایق بزرگتر و بهتر از اینها باشد.
سعیدی با اشاره به حادثه شهران به توضیح مثال خود پرداخت و گفت: با این مثال می خواهم بگویم سطح بندی حادثه شهران در سطحی بود که قرار بود در حد کارگروه مدیریت بحران و شریان های حیاتی به آنجا ورود کنند و مدیریت و مسئولیت را برعهده بگیرند. همانطور که تمرین کرده بودیم. این تیم جز تیم اولی بود وارد آنجا شد و از همه بهتر هم سیستم آبفا عمل کرد. اصلا منتظر نشدن گودال پرشود؛ از کنار گودال خط را عوض کردند و بایپس دادند و آب منطقه را برگرداندند. اما همانجا آقای پرورش گفتند خاک نریزید و پر نکنید اما کسی حرفشان را گوش نکرد. بخاطر اینکه مدیریت انجا متاسفانه برخلاف آنچه که تمرین می کردیم، نظر مدیران کارگروه برنتابید. خصوصا شهرداری که مستقل عمل کرد. انتظار این نیست که اگر زلزله ای در تهران رخ دهد این گروه وارد عمل شود انتظار این است همان اقیانوس پیما ورود کند.
او درباره محل قرار گیری اقیانوس پیما در زلزله گفت: در این صورت مدیریت به دست وزارت کشور و دولت می افتد. نیروی نظامی مشخص شده، امنیت را برقرار می کنند. امداد و نجات و هلال احمر از سراسر ایران نیرو می آورد و کار در رده مدیریت ملی برگزار می شود. اطلاعاتی از سرپایی اقیانوس پیما و محیا بودن همه چیز در دست نیست. انتظار نداشته باشید که یک قایق در اقیانوس خدمات خوبی ارایه دهد.
او با اشاره به حادثه شهران ادامه داد: البته باید توجه داشت در این اتفاق تمام گروه ها عالی کار کردند شک نکنید. اداره گاز زحمت بسیاری کشید خدا رحم کرد در لحظه شکستن لوله آتش سوزی شد اگر قرار بود آتش سوزی نیم ساعت بعد اتفاق بیفتد در آن زمان نیم ساعت گاز خارج می شد و تبدیل به بمب عظیم هیدروژنی می شد که آتش سوزی عظیم تر صورت می گرفت و کل آن منطقه منفجر می شد. شانس آوردیم که همان لحظه آتش سوزی اتفاق افتاد. نکته دوم این است که شرکت برق فوق العاده خوب کار کردند، چادر زدند و ترانس آوردند و ترانس ها و شبکه برق را عوض کردند و کارشان عالی بود. حتی اداره آب هم خیلی عالی عمل کردند. خط لوله را عوض کردند و به سرعت کار را پیش بردند. گروه مخابرات کمی دیرتر رسیدند ولی سیستم خطوط همراه اول را حمایت کردند که سریع تر راه بیفتد اما اینها همه با هم منسجم نبودند. یک مدیر یا فرمانده عملیات نقطه ای وجود نداشت که بالای سر کار باشد و هماهنگی ها را انجام دهد.
سعیدی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا واقعا آنقدر آمادگی را داریم که بتوان حادثه را به سرعت جمع کرد گفت:یک سری مسئول لازم داریم که در این اتفاقات در صحنه حضور داشته باشند و سینه سپر کنند. مسئولیت قبول کنند، تصمیم بگیرند و دستور دهند که ما این مسئول را نداریم. در این حادثه در لایه پایینی که قسمت مدیریت بحران شهر تهران یا شورای مدیریت بحران یا آقای قالیباف تا این رده ها نبود. این را اگر در هرجا داشته باشیم بعدش اوضاع درست خواهد شد. انتظار این است که در حد قواره های کشور قرار بگیرد بالاخره مدیرهایی که جرات و جسارت را داشته باشد را خواهیم داشت که بتوانند این مسئولیت ها را برعهده بگیرند. ما امکانات و تجهیزات و توانمندی کم نداریم. اصلا انتظار ندارم اگه تهران زلزله بیاید احتیاج داشته باشیم از خارج از کشور کسی بیاید. کشور خیلی توانمندتر از این است که حتی اگر تهران هم نابود شود، بخواهد از کشورهای دیگر کمک بگیرد. همه استان ها این توانایی را دارند که کمک کنند و نجات دهند. یعنی مثلا اصفهان به تنهایی می تواند در این زمینه کمک زیادی کند. ولی موضوع وجود آن فردی است که بتواند سینه سپر کند و مدیریت کند و از او حرف شنوی وجود داشته باشد. اما مشکلی که داریم بحث اعتبار است که وقتی آسیب می بیند اعتماد هم از بین می رود. زمانیکه مردم احساس کنند این اتفاق نمی افتد و اگر حادثه ای اتفاق بیفتد کسی نمی تواند مدیریت کند، یک سری افراد هم شایعه سازی می کنند و به اعتماد عمومی آسیب می زنند، نتیجه این می شود که اعتماد را از دست داده ایم و برای هر مسئله ای هم وارد تنش فکری، اضطراب و ناامیدی می شوند.
عملکرد مدیریت بحران آمریکا
سازمان مدیریت بحران فدرال یکی از سازمانهای دولتی تابعه وزارت امنیت داخلی ایالات متحده آمریکا است که به دستور رئیس جمهور وقت آمریکا جیمی کارتر در ۱ آوریل ۱۹۷۹ تاسیس شد. سایت لایو سینس ایالات متحده آمریکا را جزو 10 کشور اول بلا خیز دنیا دانسته است.او در یکی از مقالات خود به بررسی حوادث طبیعی ایالت متحده و عملکرد مدیریت بحران در آنها پرداخته است. آمریکا در طول 200 سال گذشته تلاش کرده است تا با وضع قوانین و مقررات، ایجاد و تغییر سازمانهای مختلف خطرپذیری ناشی از بالایای طبیعی را به حداقل ممکن رسانده و نیز در زمان وقوع بحران به نحو مطلوب عمل کند.
صلاح الدین خسروی کارشناس مدیریت بحران و مدیریت ریسک در مقاله ای درباره عملکرد مدیریت بحران آمریکا می نویسد: از زمان تاسیس تا حملات ۱۱ سپتامبر این سازمان مسئولیت اجرای دفاع غیر نظامی در کشور آمریکا را بر عهده داشت. در سال ۲۰۰۳ و به دستور جورج دبلیو بوش به یکی از سازمانهای زیرمجموعه وزارت امنیت داخلی ایالات متحده آمریکا تبدیل شد. این سازمان در سال ۲۰۰۵ و در واکنش به طوفان کاترینا عملکرد ضعیفی از خود نشان داد و منتقدان زیادی خواستار استقلال عملکرد آن در آینده شدند. طوفان کاترینا یکی از فاجعهبارترین بلایای طبیعی در ایالات متحده آمریکا بوده است. این توفان بخشی از کرانههای آمریکایی خلیج مکزیک از نیواورلئان در ایالت لوئیزیانا تا موبیل در ایالت آلاباما را ویران کرد و باعث مرگ ۱٬۸۳۶ نفر شد و یک میلیون نفر را آواره کرد. سرعت این طوفان ۲۸۰ کیلومتر گزارش شده است.
او ادامه می دهد : اگر به بررسی تاریخچه تحولات ساختار مدیریت بحران ایالات متحده بپردازیم در می یابیم مدیریت بحران در ایالات متحده نوسانات زیادی به همراه داشته و وقوع بلایا و بحرانهای فاجعهبار در این امر تاثیرگذار بودهاند. واگذاری مسوولیت ها و اختیارات اصلی به ایالتها و تمرکز زدایی باعث شد تا در هنگام وقوع بحرانهایی با ابعاد بزرگ، ایالتها نتوانند با آن مقابله کنند و همچنین هزینههای مضاعفی به دلیل انجام فعالیتهای مشابه در ایالتها و سازمانهای مختلف، بر جامعه آمریکا تحمیل شد. بنابراین متمرکز کردن فعالیتها در آژانس مدیریت بحران فدرال و ایجاد وحدت فرماندهی و هماهنگی، گام مهمی در این زمینه به شمار میرود.
این کارشناس مدیریت بحران و مدیریت ریسک می افزاید: از سوی دیگر با انتقال آژانس مدیریت بحران به وزارت امنیت داخلی و قطع ارتباط مستقیم آژانس با شخص رییس جمهور، جایگاه مدیریت بحران در آمریکا نسبت به قبل ضعیف تر شد.از اثرات تغییرات این سازمان می توان به عملکرد ضعیف این سازمان در طوفان کاترینا اشاره کرد. همچنین فضای مقابله با تروریسم نیز مدیریت بحران را تحت تاثیر خود قرار داده و از جمله دلایل تضعیف آن در شرایط کنونی ایالات متحده است.
از جمله فعالیت های آژانس مدیریت بحران فدرالمی توان به ارسال تیم های ارزیابی خسارت اولیه و تیمهای مقابله با بحران جهت مشخص کردن ابعاد بلایا و نیازهای ضروری مناطق آسیب دیده ، برپایی و مجهز کردن دفاتر عملیاتی بحران ایالتی و فدرال،مهیا کردن کمکها و توزیع کمکهای مالی و وام، مشخص کردن شیوهها و اعتبارات مالی برای جوامع جهت کاهش ریسک بلایای آینده، تأمین اعتبارات لازم جهت تغییر مکان خانهها و مکانهای تجاری واقع در مناطق پر ریسک، پشتیبانی از مانورهای مدیریت بحران و هماهنگی برنامههای اضطراری برای نیروگاههای هستهای، فعالیت برای آموزش خانوادهها جهت آماده بودن در برابر بلایا، آموزش آتشنشانها و تدوین استانداردهای آتشنشانی از طریق اداره آتشنشانی ایالات متحده و ... اشاره کرد.
با توجه به فعالیت های این سازمان می توان دریافت آژانس مدیریت بحران فدرال در تمام بلایا و بحرانها وارد عمل نمیشود بلکه بعد از درخواست فرماندار ایالت برای اعلام بلای فدرال توسط رئیس جمهور، این سازمان وارد عمل می شود. اگر ارزیابی اولیه خسارت بیانگر آن باشد که منابع ایالت توان مقابله با بحران را ندارند، بحران فدرال اعلام میشود.
در بلایای بزرگ و فاجعهبار که خسارات و خرابیهای گسترده آن به وضوح قابل مشاهده است ، اعلان بحران فدرال در عرض چند ساعت و بدون ارزیابی اولیه خسارت صورت می گیرد. اعلان بحران فدرال تضمین می کند که مقدار مشخص از هزینههای بازسازی توسط دولت فدرال پرداخت خواهد شد و اجازه میدهد که کمکهای فدرال به صورت مستقیم به قربانیان بلایا پرداخت شود.
آژانس مدیریت بحران فدرال دارای 2 هزار و 600 کارمند تمام وقت و 4 هزار نیروی موقت و ذخیره است که در هنگام وقوع بلایای فدرال به عنوان کارکنان و یاری دهندگان در بحران از آنها استفاده می شود. کارکنان این سازمان هنگام وقوع بحران در تمام نقاط کشور حاضر و چندین هفته یا ماه را در این مناطق سپری می کنند. آنها مسؤولیت دارند وظایف متنوعی مانند انتقال اطلاعات مربوط به درخواست کمکرسانی خانه به خانه، همکاری با مقامات محلی جهت آواربرداری و ارزیابی خسارات وارد شده به زیرساختهای دولتی که به بازتوانی جامعه و منطقه کمک می کند، انجام دهند .
چگونه ژاپن زلزله و سونامی را مدیریت کرد؟
زلزله ٩ ریشتری ١١ مارس سال ٢٠١١ ژاپن شدیدترین زلزله طی ١٤٠سال اخیر این کشور و پنجمین زلزله در لیست بزرگترین زلزلههای تاریخ بوده است وعلاوه بر اینکه هزاران کشته برجا گذاشت، تمامی فعالیتهای طبیعی در شهرهای مختلف این کشور را نیز فلج کرد. این زلزله که به مدت ٥ دقیقه ادامه داشت ویرانیهای بسیاری را در تأسیسات زیربنایی، پالایشگاههای نفتی، کارخاه های مختلف، نیروگاهها و ایجاد آتشسوزی در مناطق مختلف این کشور در پی داشت. از سوی دیگر پس از این زمینلرزه شدید در سواحل شمال ژاپن امواج سونامی وارد این مناطق شد. تسونامی موجب مهاجرت ٣٠٠هزار نفر در منطقه توهوکو ژاپن ، کمبود آب و غذا و دارو، سوخت و پناهگاه برای نجاتیافتگان شد. در این میان ١٥هزار و ٨٩١ مرگ تأیید شد. در واکنش به بحران، درحالیکه بسیاری از کشورها، تیمهای جستوجو و نجات خود را برای پیداکردن بازماندگان فرستاده بودند، دولت ژاپن، نیروهای دفاعی خود را بسیج کرد. سازمانهای کمکرسانی در ژاپن و سراسر جهان نیز برای کمک به صلیبسرخ ژاپن، با اهدای یکمیلیارد دلار، واکنش نشان دادند. مشکلات و تبعات اقتصادی به وجود آمده، شامل اثرات کوتاهمدت، مثل تعلیق و تعطیلی کارخانههای صنعتی و مشکلات بلندمدت، شامل هزینه ساختوساز که ١٢٢میلیارد دلار تخمین زده شد، بود. مشکل دیگری که به تبع تسونامی ایجاد شد، آسیب جدی به نیروگاه اتمی فوکوشیما بود که سبب انتشار شدید تشعشعات رادیواکتیو و خطرات طولانیمدت زیستمحیطی شد و نیاز به پاکسازی گسترده داشت.
روزنامه شهروند با اشاره به بحران انسانی این تسونامی در یکی از گزارش هایش می نویسد: تسونامی و زمینلرزه ٢٠١١ توهوکو موجب جابهجایی تعداد زیادی از افراد شد. تعداد افراد مهاجر، تا ٢٦ ژانویه ٢٠١٢، ٣٤١هزار و ٤١١ نفر بود. بعضی از افرادی که نجات پیدا کرده بودند، در پناهگاهها، یا در فرآیند تخلیه ساختمانها، بهخاطر زلزله جانشان را از دست دادند. بسیاری از پناهگاهها، مواد غذایی لازم را در اختیار نداشتند و به لحاظ پزشکی، بهطور کافی مجهز نبودند.
کمبود سوخت، باعث مختل شدن عملیات نجات شد. در اولین هفته بعد از زمینلرزه، منابع غذایی، آب و دارو به دلیل کمبود سوخت و شرایط آبوهوایی، با مشکل مواجه و رساندن این منابع به نیازمندان، مختل شد.برای افرادی که خانه هایشان را تخلیه نکرده بودند غذا محدود بود و تا اواخر ماه مارس، تنها یک وعده غذایی در اختیار آنها قرار می گرفت.
در آن زمان، نیاز زیادی به اسکان موقت بود، چراکه بهخاطر شرایط بهداشتی ضعیف، دولت ژاپن مجبور بود افراد را از پناهگاههای بزرگ خارج کند. اسکان در خانههای موقت، خوب پیش رفت. در انتهای مارس، ٨٨٠٠ واحد موقت در «ایویت»، ١٠هزار در «میاگی» و ١٩هزار در «فوکوشیما» طراحی شده بود.
در انتهای ماه جولای ٢٠١١، تعداد افرادی که خانههایشان را تخلیه کرده بودند، به بیش از ٨٧هزار نفر رسیده بود. گرچه از میان آنها، ١٢هزار نفر در پناهگاههای عمومی و حدود ٢٠هزار نفر در مسافرخانهها و هتلها اسکان داشتند. بیش از ٤٦هزار واحد اسکان موقت ساخته شد و افراد را در آنجا اسکان دادند، یعنی حدود ٨٨درصد از آنچه پیشبینی شده بود.
حوادث هستهای
حادثه و بحران اتمی نیروگاه دایچی فوکوشیما در سال ٢٠١١، بدترین اتفاق اتمی در ٢٥سال گذشته بود که موجب جابهجایی و آوارگی ٥٠هزار خانواده بعد از انتشار مواد رادیواکتیو به هوا، خاک و دریا شد.
پس از زلزله ٩ ریشتری، نیروگاه فوکوشیما دایچی از شبکه برق جدا شد و با ژنراتورهای دیزلی که مدار خنککننده آب اطراف مخزن رآکتورها را تغذیه میکند به کار خود ادامه داد. در ساعت ٢٧: ١٥ به وقت محلی، ژنراتورهای دیزلی فوکوشیما از اثر ٧ سونامی که ارتفاع امواج آنها حداکثر به ١٥ متر میرسید خارج از استفاده شدند. عصر همان روز، دولت ژاپن با اعلام حالت فوقالعاده هزاران نفر از مردمی را که در شعاع سه کیلومتری از نیروگاه زندگی میکردند از منطقه بیرون برد. در ١٢ مارس ٢٠١١، دولت ژاپن دستور تخلیه مناطق مسکونی تا شعاع ١٠ کیلومتری از نیروگاه هستهای فوکوشیما دایچی و فوکوشیما داینی را صادر کرد.
بهدنبال زمینلرزه، تسونامی و خرابی سیستمهای خنککننده نیروگاه اتمی اول فوکوشیما و مسائل مربوط به تأسیسات هستهای در ژاپن در ١١ مارس ٢٠١١، شرایط اضطراری اتمی اعلام شد. دولت با مشاهده تششعات ایزوتوپهای رادیواکتیو، تخلیه مناطق مسکونی تا شعاع ٢٠ کیلومتری را اعلام کرد. این اولین باری بود که شرایط اضطراری اتمی در ژاپن اعلام میشد و ١٤٠هزار نفر در ٢٠ کیلومتری اطراف نیروگاه، آن منطقه را تخلیه کردند. انفجار و آتشسوزی نیروگاه، نهتنها موجب انتشار تشعشعات رادیواکتیو در سطح خطرناکی شد، بلکه موجب سقوط بازار سهام و وحشت مردم از خرید مواد غذایی شد.
در واکنش به ترس گسترده نسبت به آلودگی اتمی، انگلستان، فرانسه و برخی کشورهای دیگر، به اتباع خود در توکیو توصیه کردند که این شهر را ترک کنند. این اتفاق در ژاپن، تمام توجهات را به این موضوع جلب کرد که دولتها در طراحی برنامههای اتمی و استانداردهایشان، تجدیدنظر کنند.
در آوریل ٢٠١١، آب همچنان به رآکتورهای آسیبدیده اتمی ریخته میشد تا میلههای سوخت درحال ذوبشدن خنک شوند. «جان پرایس»، عضو سابق بخش ایمنی شرکت اتمی بریتانیا، گفته بود که «ممکن است برداشتن ایمن میلههای سوختی درحال ذوب شدن نیروگاه هستهای فوکوشیما، تا ١٠٠سال نیز به طول بیانجامد.»
دولت در ١٧ مارس، ترتیبی داد تا بالگردهای نظامی آب دریا را روی یکی از واحدهای نیروگاه تخلیه کنند تا دمای آن را پایین بیاورند.
مشکلات برای ثبات نیروگاه اتمی فوکوشیما یک، نگرش افراد به نیروی اتمی را بدبین کرد. در ژوئن ٢٠١١، بیش از ٨٠درصد ژاپنیها میگویند که آنها با نیروی اتمی مخالف هستند و نسبت به اطلاعات دولت در مورد تشعشعات رادیواکتیو، بیاعتمادند. بحران فوکوشیما تا جایی پیش رفت که ممکن بود بهخاطر افزایش تعداد مخالفان و مقامات محلی، دولت اجازه راهاندازی مجدد رآکتورهایی که بررسیهای ایمنی آنها انجام شده است را هم نداشته باشد.
تبعات اقتصادی این زمین لرزه چه بود؟
بهدنبال زمینلرزه، بعضی از تحلیلگران اقتصادی، پیشبینی کردند که هزینه کل بازیابی، ممکن است به ١٢٢میلیارد دلار برسد، درحالیکه در ١٢ آوریل ٢٠١١، دولت ژاپن، تنها خسارت واردشده را ٣٠٠میلیارد دلار تخمین زد.
منطقه توهوکو شمالی، با داشتن کارخانههای خودرو و نوشیدنی، که بیش از هر منطقه دیگری آسیبدیده بود، باعث پایین آوردن تولید ناخالص داخلی به اندازه ٨درصد شد. منطقه میاگی نیز با داشتن کارخانههای تولیدی و صنعتی، شیمیایی و الکترونیک، باعث پایین آمدن ١,٧ درصدی تولید ناخالص داخلی شد.
سونامی، تقریبا به ٢٣هزار هکتار از زمینهای کشاورزی، خصوصا شالیزارهای برنج آسیب زد. نمک باقیمانده از آب دریا میتواند تا حد زیادی، محصولات برنج را برای سالها، دچار آسیب کند. از بین رفتن این زمینها و شالیزارها، موجب پایین آمدن ٣-٤درصدی تولید برنج در سراسر ژاپن شد. تقریبا ٤,٣٧ میلیون جوجه مرغ در قسمتهای شمالی ژاپن به دلیل زمینلرزه که موجب اختلال در تأمین خوراک آنها شد، از بین رفتند.
وظایف مدیریت بحران ژاپن هنگام وقوع حادثه
بهطورکلی هنگام بروز فاجعه در ژاپن، دو ارگان اتاق بحران (CAO) به ریاست نخستوزیر و آتشنشانی (FDMA) مدیریت بحران را برعهده دارند. سازمانهایی نظیر پلیس مسئولیت حملونقل و ترافیک را برعهده میگیرند و وزارت بهداشت و رفاه و وزارت کشاورزی و تغذیه تحت فرمان ارگانهای اصلی فعالیت میکنند. نهاد آتشنشانی یکی از تخصصیترین نیروها برای امدادرسانی به شهروندان ژاپنی هنگام وقوع بلایای طبیعی بهشمارمیآید، اما به دلیل محدود بودن شمار نیروها و تجهیزات این نهاد، برخی دیگر از سازمانهای ژاپنی نیز اقدام به تشکیل نیروهای ویژه در این زمینه کردهاند. سازمان پلیس ژاپن یکی از این نهادهای دولتی است که با تشکیل تیم تخصصی امدادرسانی در داخل این سازمان، هنگام بروز بلایای طبیعی نقش مهمی را در عملیات امدادرسانی ایفا میکند. ارتش ژاپن نیزعلاوه بر تأمین امنیت بهخصوص مراکز و تأسیسات حساس و حیاتی، در امر عملیات جستوجو با تشکیل تیمهای تخصصی و لوازم لازم به سایر نیروهای امدادی کمک میکند. از دیگر نهادهای غیردولتی که در زمینه کمکرسانی در امدادونجات، جستوجو و... فعال بوده و دولت را یاری میکنند، گروههای داوطلب مردمی هستند که از قبل توسط نهادها و سازمانهای خصوصی تشکیل و سازماندهی شده و آموزش دیدهاند.
وظایف مدیریت بحران ژاپن پس از وقوع حادثه
از مهمترین اقدامات ضروری بعد از وقوع زلزله، بازسازی و تعمیر زیرساختها و تأسیسات اصلی و حیاتی مناطق بهخصوص آب، برق، گاز و ارتباطات است که در این زمینه اتاق بحران دولت ژاپن با تأمین بودجه و اعتبارات و ابلاغ به دستگاههای دولتی درصدد رفع این مشکلات است. شرکتهای بیمهای و همچنین دولت نسبت به برآورد خسارت و جبران آن به مردم و سازمانها و از طرفی اعطای وامهای بازسازی و زلزله مردم را در جهت ایجاد و بازسازی ساختمانهای مسکونی کمک میکنند. دولت ژاپن با استفاده از گروههای داوطلب مردمی، رسانهها و متخصصان روانشناسی در امر کاهش اثرات روحی و روانی زلزله و ایجاد شور و نشاط اجتماعی اقدامات لازم را بهعمل میآورد. دولت با استفاده از متخصصان و وزارتخانههای مرتبط با حوزه بحران، نسبت به برآورد میزان خسارات اقتصادی و مالی وارد شده و اقدام میکند و با اتخاذ تدابیر لازم از بروز مشکلات و بحرانهای اقتصادی و مالی جلوگیری میکند.
اقداماتی که دولت ژاپن انجام داد
نخستوزیر سابق ژاپن، «نائوتو کان» اعلام کرد که دولت، نیروهای دفاعی را به مناطق زلزلهزده بسیج کرده است. او از مردم ژاپن درخواست کرد که آرامش خود را حفظ کنند و برای اطلاعات بهروز، رسانهها را رصد کنند. او همچنین گزارش داد که بسیاری از نیروگاههای هستهای به صورت خودکار، از کار افتادهاند تا مانع خطرات و انتشار تشعشعات رادیواکتیو شوند. او (نخستوزیر وقت) جلسه فرماندهی را در دفتر خود تشکیل داد تا وظایف دولت را برای واکنش به بحران، هماهنگ کند.
پناهگاههایی که به منظور اسکان افراد تعبیه شده بود، با مشکل کمبود آب آشامیدنی، غذا، پتو و وسایل حمام مواجه بودند و دولت ترتیبی داد تا مایحتاج آنها را به هرجایی که نیاز است، بفرستند. بعضی از این مایحتاج از خارج از ژاپن تهیه شد. پایینآمدن دمای پناهگاهها، به دلیل اختلال در سیستمهای الکتریکی و خطوط انتقال گاز، منجر به مشکلات دیگری در پناهگاهها شد.
بهدنبال زمینلرزهای که در نیوزلند اتفاق افتاد، ژاپن، یک گروه جستوجو و نجات را به آنجا فرستاده بود که بعد از زمینلرزه ژاپن، آن تیم را فراخواندند. گرچه در ٢٧ مارس ٢٠١١، آژانس پلیس ملی ژاپن اعلام کرد که ١٤ نفر از افسرانشان، هنگام انجاموظیفه، جان خود را از دست دادهاند و بعد از آن نیز، ١٦ نفر از افسران، مفقود شدند. در ٦آوریل ٢٠١١، ترک ٢٠ سانتیمتری در واحد ٢ پس از ٤ روز تعمیر شد تا از انفجار احتمالی، جلوگیری شود. سازمان مللمتحد اعلام کرد که قادر به پیشبینی عواقبی که حادثه هستهای ژاپن برای سلامت عمومی به بار خواهد آورد، نیست.
دولت ژاپن در ١٤ آوریل ٢٠١١، هیأتی مشورتی متشکل از افراد معروف در مدیریت بحران تشکیل داد و نام این هیأت را «شورای مرکزی مدیریت بحران» نام نهاد و رئیس این شورا را آقای «ماکوتو یوکیب»، رئیس آکادمی ملی دفاع ژاپن قرار داد. وزیر مدیریت بحران بهعنوان مسئول اقدامات ویژه موضوع تعیین شد و قرار شد مدیرکل مدیریت بحران دفتر کابینه نیز با انجام برنامهریزی و هماهنگی در مورد سیاستهای پایهای کاهش ریسک و نیز مقابله با بحرانهای بزرگ با وزیر مدیریت بحران همکاری کند. وزیر مدیریت بحران هنگام رویداد بحران، مسئول جمعآوری اطلاعات و انجام اقدامات اضطراری دیگر است.
این شورا، اولین مجموعه پیشنهادات خود را برای در نظر گرفتن بودجه و اقدامات کامل، به دولت ارایه داد. این هیأت، قانون اضطراری را تصویب کرد که طی آن، دولت موظف شد طرحی را تهیه کند تا ٢,٥ میلیون تن از باقیماندهها و آوار و مخروبههای ایالت فوکوشیما را پاکسازی کند؛ چراکه تشعشعات رادیواکتیو، در آن منطقه گسترش پیدا کرده بود. بسیاری از جوامع و مناطق ساحلی در ژاپن، به سرعت شروع به تقویت و بازنگری و بازسازی سیستمهای دفاعی در مقابل تسونامی کردند و طرحهایی را برای عکسالعمل در مقابل بلایا، آماده کردند.
یکی از مهمترین اقداماتی که «شورای طراحی بازسازی در واکنش به زمینلرزه ژاپن» انجام داد، تشکیل گروههایی برای بررسی میزان تشعشعات اتمی در سراسر منطقه مشکوک به تشعشعات اتمی بود. آنها با دستگاههای تشعشعسنج، به خانههای مردم میرفتند و تا شعاع ٣٠ کیلومتری، تکتک مناطق و خانهها را بررسی میکردند.
یکسال پس از فاجعه، دولت هیأتی را تشکیل داد تا اثرات تششعات روی سلامت مردم را بررسی کنند و تا آن زمان، هیچ مرگی که با فعالیت این نیروگاه هستهای ارتباط مستقیم داشته باشد ثبت نشده بود.
در مارس ٢٠١٢، دولت محلی توکیو، فرمانی را برای کارمندان صادر کرد و از آنها خواست که مواد غذایی، آب و منابع ضروری را در محل کار خود، ذخیره کنند. فرمانی که در اول آوریل ٢٠١٣ نتایج مثبت آن را دیدند.
20106