محمدجواد آخوندی: اولین تکنولوژی شبکه های اجتماعی با اینترنت دیال آپ و سرعت پایین و صدای عجیب خود، خیلی ها را به خاطرات نه چندان دور می برد.

در آن روز ها که نهایت تکنولوژی شبکه های اجتماعی در کشور ما به همین یاهو مسنجر ختم می شد و خیلی ها از آن استفاده می کرد.

شبکه اجتماعی از کجا آمد؟

شبکه های اجتماعی متشکل از افراد (یا سازمان ها) هستند که توسط یک یا چند نوع علاقه خاص به هم گره خورده اند.وابستگی هایی مثل دوستی ، خویشاوندی ، منافع مشترک ، تبادل مالی ، علاقه خاص به یک موضوع باورهای مشترک ، دانش و هنرو…

تجزیه و تحلیل شبکه های اجتماعی و تحلیل تئوریهای موجود نشان می دهد که اصلی ترین نکته در هر شبکه ای، روابط است. و از آنجا که درک و فهم این روابط در سطح و گستره یک شبکه بسیار مشکل و غیرممکن است ، تحلیل شبکه های اجتماعی نیز کاری بسیار دشوار می نمایاند. شبکه های اجتماعی در بسیاری از سطوح فعالیت می کنند ، از خانواده تا سطح کشورها و بین الملل، و نقش مهمی در تعیین راه حل مشکلات یا ایجاد آن ها دارند.

جامعه مجازی در ساده ترین شکل آن ، بستری است برای ایجاد روابط ، مشخص مانند دوستی ، بین گره های، گروه هایی که به افرد متصل هستند است در نتیجه ارتباطات اجتماعی از آن فرد به شبکه و از شبکه به کل افراد سرایت می کند.

تاریخچه شبکه های اجتماعی

نخستین بار مفهومی با عنوان شبکه‌های اجتماعی اینترنتی با قالب امروزی در سال ۱۹۶۰ اولین بار در دانشگاه ایلی نویز در ایالت متحده امریکا مطرح شد.

پس از آن در ۱۹۹۷ نخستین سایت شبکه اجتماعی اینترنتی به آدرس SixDegrees.com راه‌اندازی شد. این سایت به کاربرانش اجازه ایجاد پروفایل داد تا آنها بتوانند لیستی از دوستانشان ایجاد کنند. البته این سایت در آن موفق نشد و بعد از سه سال متوقف شد.

بعد از آن، انفجار تجارت در وب سایت‌های اجتماعی در سال ۲۰۰۲ باعث به وجود آمدن شبکه‌های اجتماعی فرنداستر (Friendster)، اورکات (Orkut) و لینکداین (LinkedIn)) شد و باعث شکوفایی قارچ گونه وب سایت‌های شبکه‌های اجتماعی در اینترنت شد.

در سال ۲۰۰۴، سایت های شبکه اجتماعی فرنداستر با ۷ میلیون کاربر و مای اسپیس با ۲ میلیون کاربر صاحب بیشترین کاربران در این حوزه بودند. در همین سال سایت شبکه اجتماعی فیس بوک توسط مارک زوکربرگ در خوابگاه دانشگاه هارواد راه اندازی شد.

سال ۲۰۰۶، سال گسترش روز افزون کاربران و بازدیدکنندگان وب سایت‌های شبکه‌های اجتماعی بود. در این سال دسترسی عمومی مردم به فیس بوک آزاد شد. زیرا در دو سال قبل، این سایت تنها به صورت پایلوت در دانشگاه هارواد استفاده می‌شد، همچنین توییتر نیز در این سال پا به عرصه وب سایت های اجتماعی گذاشت.

تاکنون تعاریف گوناگونی از شبکه‌های اجتماعی اینترنتی یا مجازی ارایه شده است. آخرین تعریفی که دقیق‌تر به نظر می‌رسد می‌گوید، شبکه‌های اجتماعی اینترنتی عموما سرویس‌های مبتنی بر وب هستند. سرویس آنلاین، پلتفرم یا سایتی محسوب می‌شوند که مردم در آنها می توانند، نظرات، علاقه‌مندی‌ها و در یک کلام محتوا ایجاد و با دوستان و سایرین به اشتراک بگذارند.

از سال ۲۰۰۱ به بعد شبکه های اجتماعی متفاوتی با کاربری های متنوع ایجاد شد و در واقع موج جدیدی از شبکه های اجتماعی شکل گرفت. به عنوان مثال شبکه Ryaz که با هدف تجاری و کسب و کار شکل گرفت و به بزرگترین شبکه خدمات کسب و کار تبدیل شد. از سال ۲۰۰۲ شبکه های اجتماعی FriendSter، Orkut و LinkedIn راه اندازی شدند. شبکه FriendSter به عنوان مکمل سایت Ryaz شکل گرفت. این سایت از آنجا که یک امکان جدید را در اختیار کابران قرار داده بود، کاربران بسیاری را جذب خود کرد و بعد از یک سال، سه میلیون کاربر را از آن خود کرد. این امکان جدید که با استقبال مردم رو به رو شده بود، امکان دوست شدن فرد با چهار نسبت آن طرف تر یعنی دوست دوست دوست دوست هایش بود. یک امکان جذاب دیگر این سایت، آیکونی به نام “معروف ترین ها” بود. بعد از مدتی بعضی افراد اقدام به ایجاد پروفایل های جعلی شخصیت های معروف کردند و مشکلات ایجاد شده، کمپانی را مجبور به حذف این آیکون کرد. مشکل دیگر، حجم زیاد کاربران سایت بود که باعث ایجاد مشکلات فنی در سایت شد. در نتیجه محبوبیت این سایت در آمریکا کمرنگ شد اما در همین زمان در کشورهای دیگر به شهرت و محبوبیت بسیاری دست یافت.

از سال ۲۰۰۳ تعداد زیادی شبکه اجتماعی با کاربری های مختلف به وجود آمد که می خواستند به موفقیت های FriendSter دست پیدا کنند. این سایت ها گاهی کاربران و مخاطبان خاص خود را داشتند. مثل LinkedIn، VisiblePath،Xing که کاربری تجاری و کسب و کار داشتند. شبکه Dogester که کمک می کرد افراد غریبه که علایق مشترک داشتند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. شبکه MyChurch که اعضای کلیساهای مسیحی را با هم آشنا می کرد. و MySpace که مهم ترین این شبکه ها بود و هدف ایجاد آن جذب کاربران FriendSter بود که دیگر به آن علاقه ای نداشتند. بنابراین با تبلیغات زیاد از راه های گوناگون دست به جذب کاربران FriendSter زد. نوجوانان، هنرمندان و اهالی موسیقی بیشترین کاربران MySpace بودند. این سایت دارای محبوبیت جهانی شد (گرچه بعضی کشورها مثل هلند و سوئد و لهستان همزمان با این تحولات، شبکه های اجتماعی اختصاصی برای مردم کشور خود ایجاد کردند). MySpace ویژگی ها و امکانات خاص و جذاب و مورد توجهی را ایجاد کرد که در جذب کاربران نقش بسیار مهمی داشت. مهمترین ویژگی MySpace دو آیکون “چه کسی را مایلم ملاقات کنم؟” و “درباره من” است. پروفایل هر فرد هم از دو بخش “علایق” و “جزئیات در مورد فرد” تشکیل شده و امکان آپلود عکس هم در این سایت وجود دارد.

در سال ۲۰۰۴ FriendSter با ۷ میلیون کاربر و MySpace با ۲ میلیون کاربر صاحب بیشترین کاربران در حوزه شبکه های اجتماعی بودند.

اکنون MySpace جای خود را به Facebook با بیش از ۴۰۰ میلیون کاربر داده است که امکانات و ویژگی های آن از تمام شبکه های اجتماعی دیگر بیشتر و به روزتر است. Facebook در سال ۲۰۰۴ توسط یکی از دانشجویان دانشگاه هاروارد به نام مارک زوکربرگ در خوابگاه دانشگاه راه اندازی شد. این سایت در سال ۲۰۰۶ در دسترس عموم قرار گرفت و قبل از آن به دانشجویان دانشگاه هاروارد اختصاص داشت. در این سال Twitter هم راه اندازی شد.

در سال ۲۰۰۸ Facebook با ایجاد صفحات اصلی وب سایت خود به زبان های مختلف، موجب رشد چشم گیر کاربران و کاربری سایت خود شد.

بعد از راه اندازی Facebook، ابتدا اکثر دانشجویان هاروارد و بعد از آن بسیاری از دانشگاهیان ایالات متحده و حالا تمام دانشگاه های معتبر و بزرگترین شرکت های دنیا و بزرگ ترین چهره های جهانی و جمعیت بسیار زیادی از مردم سرتاسر جهان عضو این شبکه اجتماعی هستند.

نکات تکمیلی که در مورد تاریخچه شبکه های اجتماعی باید به آن ها توجه نمود، عبارتند از:

– سال ۲۰۰۵ سال ظهور قوانین برای شبکه های اجتماعی بود. چرا که بسیاری از اطلاعات شخصی کاربران در این سایت ها قرار می گرفت و در نتیجه باید قوانینی برای حفظ و ایجاد امنیت برای این اطلاعات ایجاد می شد.

– در ایران مفهوم شبکه های اجتماعی به طور گسترده با Orkut رواج پیدا کرد. و آنقدر سریع رشد کرد که بعد از برزیل و آمریکا، ایران سومین کشور حاضر در Orkut شد.

اپ های پیام رسان یا همان شبکه های اجتماعی

با پیشرفت روزافزون تکنولوژی ارتباط افراد نیز هر روز بیشتر به سمت مجازی‌شدن پیش می‌رود. حالا دیگر کمتر کسی را می‌توان یافت که در شبکه‌های اجتماعی عضو نشده باشد و با دوستان و اطرافیانش از طریق این شبکه‌ها در ارتباط نباشد. موضوعی که در این سال‌ها به‌مرور زمان اهمیت بیشتری پیدا کرده شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر چت است. پیش از این، چت به‌عنوان بخشی از سرویس‌ها بود به‌طوری که برخی سرویس‌ها قابلیت چت را نیز در زمره خدمات خود قرار می‌دادند، ولی حالا موضوع چت به حدی از سمت کاربران با استقبال روبه‌رو شده که انواع اپلیکیشن‌های ویژه چت عرضه شده است. در واقع شبکه‌های اجتماعی این روزها ویژگی جدیدی به خود گرفته و با چت تعریف می‌شوند.

به همین ترتیب این رشد اپلیکیشن‌های اجتماعی و پیام‌رسان باعث رشد صنعت موبایل شده‌اند. در واقع می‌توان گفت یکی از پرکاربردترین اپلیکیشن‌های موبایل‌ها همین شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر چت هستند. این استقبال کاربران از اپلیکیشن‌های مبتنی بر چت اغلب شرکت‌های فعال در این حوزه را بر آن داشته است که تمرکز خود را روی این امر بگذارند و بالطبع رقابت سختی هم در بین آنها ایجاد شده است و هریک به نوبه خود در تلاشند مخاطبان بیشتری را جذب کنند و از دیگری جلو بزنند. در این بین کاربران با انتخاب اپلیکیشن مورد علاقه خود برای چت با دوستانشان به این شرکت‌ها می‌گویند که چه می‌خواهند و چه ویژگی‌هایی برایشان اهمیت دارد. یکی از اتفاق‌های جالبی که یکی، دو سال گذشته رخ داد کوچ تاریخی کاربران وایبر و واتس‌اپ به تلگرام بود.

انواع شبکه های اجتماعی

انواع شبکه های اجتماعی کدام هستند و کدامیک برای تجارت شما مفید ترند؟ تا به حال به این فکر کرده اید و یا اینکه فقط در حال پست کردن مطالب در فیس بوک هستید؟

۱ توئیتر
بعضی می گویند استفاده از تویتر به زمان زیادی نیاز ندارد. البته من با این مسئله موفق نیستم. مخصوصا در زمانی که شما از تویتر استفاده تجاری می کنید، باید مسایل زیادی را در نظر بگیرید. برای این کار شما باید سعی کنید توجه افراد را به خود جلب کرده و سپس برند و محتوای خود را ارتقا دهید. پاسخ های شما به مشتریان باید به روز و بسیار مفید باشند. یعنی که شما باید هر روز هفته در حال ارتباط گرفتن با مشتریان خود باشید. اگر قصد دارید از تویتر برای تجارت خود استفاده کنید، پیشنهاد می کنم از ابزارهای کمکی برای بهبود بازده خود استفاده کنید.

مثال های مناسب بافر و هوت سویت (Buffer و ( Hootsuite هستند. این ابزار به شما کمک می کنند چندین اکانت و چندین یوزر داشته باشید و همین طور به شما اجازه می دهند تویت های خود را برنامه ریزی کنید( بدین وسیله می توانید محتوای خود را به طور منظم ، مثلا روزانه به صورت خودکار منتشر کنید). بعضی افراد فکر می کنند این نوع روش کار کردن مناسب نیست اما وقتی شما بسیار سرتان شلوغ است(همان طور که تمام تجارت های خوب این طور هستند) استفاده کردن از این روش ها اصلا ایرادی نخواهد داشت. همین طور بهتر است جست و جوی زنده تویتر خود را در جست و جو گر باز بگزارید. با این کار می توانید هر زمانی که خواستید به بحث های متفاوت این سایت وارد شوید.

۲ فیس بوک
فیس بوک می تواند رسانه ای بسیار عالی باشد اما احتمال بروز ضررهای فجیع نیز در آن زیاد است. برای موفق شدن می توانید از روش زیر پیروی کنید:
a. بسیار فعال باشید: اکانتی که فعال نباشد و مدام به روز نشود باعث می شود افراد انگیزه کمتری پیدا کرده و دیگر از صفحه شما دیدن نکنند.
b. از فیس بوک برای جنبه های مناسب برند خود استفاده کنید: هر شبکه اجتماعی باید برای رسیدن به هدف درونی خودش استفاده شود. تویتر جای مناسبی برای منتشر کردن محتوای بازاریابی درونی(پست های بلاگ و غیره) است، در حالی که فیس بوک بیشتر برای ایجاد محیط هایی جذاب و مفرح و ارتقای فضای جامعه مجازی مشتریان تجارت شما مناسب است.
نکته: عکس های خنده دار از کارمندان خود گذاشته و به صورت منظم از کاربران سوال بپرسید تا سطح فعالیت آنها بالا باقی بماند. درک این مسئله که پرسیدن کدام سوالات می تواند فواید بیشتری به همراه داشته باشد، اهمیت ویژه ای دارد.

۳ لینکداین
لینکداین یکی از بهترین شبکه های اجتماعی برای تجارت، مخصوصا تجارت های B2B محسوب می شود. دسته بندی و هدفمندی این شبکه بسیار عالی است و به شما اجازه می دهد دقیقا افرادی را مخاطب خود قرار دهید که مشخصات بازار هدف شما را دارند.
نکته اضافی: برای اینکه بتوانید از دیگران متمایز باشید در بخش “پاسخ ها” به سوالات افراد پاسخ دهید(و خودتان نیز چندین سوال بپرسید). این کار باعث می شود افراد بفهمند شما در چه رابطه ای صحبت می کنید. در واقع شما به نوعی بازاریابی درونی انجام داده یا مشتریان بلقوه می سازید. همین طور گروه های تجاری در این سایت وجود دارد که می توانید در آنها عضو شده و محتویات و بحث های تجارت خود را در آنها منتشر کنید. البته زمانی که در این گروه عضو شده یا فعالیت می کنید باید مراقب باشید. همیشه به دنبال فروختن محصول یا خدمات خود نباشید. هیچ کس حاضر نیست با افرادی دوست شود که تنها به دنبال محصولات خود هستند و هیچ فایده دیگری ندارند. اگر به دیگران کمک کرده و حضوری مفید در این سایت داشته باشید، افراد نیز به شما احترام می گذارند و بیشتر به سمت خدمات یا محصولات شما جذب می شوند.

4 پین ترست
پین ترست سایتی عالی برای نشان دادن عکس ها و ایجاد محیطی جذاب برای بازدیدکنندگان است. با استفاده از این سایت می توانید به راحتی تجارت خود را به دیگران معرفی کنید.
نکته اضافی: اگر عکس های خوبی در صفحه خود دارید(مثلا اینفوگرافیک های آموزنده) بخش add the Pin It button را در بالا و پایین عکس اضافه کنیدو مطمئن شوید RSS بلاگ شما غیرفعال است. اگر RSS باز باشد می تواند مشکلاتی در برنامه اوت لوک ایجاد کنید. مطمئن شوید که این مسئله باعث عصبانیت مشتریانتان نشود.

۵ یوتیوب و یا آپارات
یوتیوب موتور جست جوی عظیم و بسیار خوبی است که شما می توانید فیلم های خود را در آن آپلود کنید. آیا این سایت برای تجارت خوب است؟ در حال حاضر یوتیوب نسبت به سایت های هاستینگ فیلم دیگر مانند ویمئو(Vimeo) مزیت های بیشتر دارد. البته هر رسانه اجتماعی مزیت ها و ضررهای خود را دارد. در تحقیقات انجام شده توسط socialbakers آپلود فیلم در فیس بوک و یوتیوب با هم مقایسه شده اند. اگرچه هر دو روش آپلود فیلم تعداد لایک ها و اشتراک های مشابهی داشتند اما فیس بوک تعداد بیشتری کامنت داشت. البته شایان ذکر است که اکثر افراد ترجیح می دهند از یوتیوب برای هاست کردن فیلم های خود استفاده کنند.

۶ گوگل پلاس(Google+)
گوگل پلاس احتمالا در آینده یکی از بهترین شبکه های اجتماعی مناسب برای تجارت تبدیل می شود. این شبکه محل هایی به نام Hangout دارد که می توانید فیلم های خود را در آن آپلود کرده و با افراد متفاوت(مشتریان فعلی یا احتمالی) در مورد آنها بحث کنید. همین طور جوامعی متفاوتی در این سایت طراحی شده اند که شما می توانید با تشکیل و بکار گرفتن آنها سطح تعامل افراد را بالا ببرید. این سایت مزیت های بسیاری دارد و می تواند به یکی از قوی ترین رسانه های اجتماعی تبدیل شود.

۷ اینستاگرام
اینستاگرام یکی از شبکه های اجتماعی بسیار بزرگ است که اخیرا توسط فیس بوک به قیمت ۱ بیلیون دلار خریداری شده است. افراد زیادی از برنامه موبایلی جذاب اینستاگرام برای عکس گرفتن و اشتراک گذاشتن عکس ها استفاده می کنند. از آن غافل نشوید.

۸ تامبلر
تامبلر یکی از محبوب ترین پلتفورم های بلاگ نویسی محسوب می شود. اگر شما چندین کانال برندینگ جدا از بلاگ اصلی خود داشته باشید می توانید با استفاده از این سایت سریعا تمامی آنها را آپدیت کنید.

9 فور اسکوئر
فوراسکوئر شبکه ای عالی برای متعهد کردن مشتریان و ایجاد رقابت بین آنها محسوب می شود. در این برنامه هر وقت مشتریان از تجارت شما دیدن می کنند یا از خدمات شما خریداری می کنند، امتیازی به آنها تعلق می گیرد. ذات رقابتی این برنامه زمانی مشخص می شود که اشخاص دارای تعداد بیشتر بازدیدکننده به شهردار آن منطقه تبدیل می شود. این مسئله باعث می شوند مشتریان به دنبال ارتقای وضعیت خود باشند و سعی کنند به افتخار شهردار شدن دست پیدا کنند. این نوع پاداش جذاب باعث می شود مشتریان متعهد به شما وابستگی خود به خدمات شما را بروز دهند و تبلیغ مناسبی برای تجارت شما محسوب می شود.

۱۰-فیس نما:

فیس نما یک شبکه ی اجتماعی کاملا ایرانی و بومی است .این شبکه ی اجتماعی کارایی شبیه به فیس بوک دارد برای ایرانی هایی که دوست دارند به شبکه ی اجتماعی بروند که تعداد خیلی زیادی کاربر دارد .فیس نما را می توان به عنوان یکی از جایگزین های شبکه های اجتماعی خارجی دانست که در میهن عزیزمان بومی سازی شده و از طرفداران بیشماری بهره مند است!

۱۱-کلوب:

سایت اینترنتی کلوب دات کام در تاریخ یکم دی ماه ۱۳۸۳ برپایه نیازهای امروزی کاربران اینترنتی ایرانی راه اندازی شد. تا به عنوان سایتی برای ارتباط ایرانیان و فارسی زبانان جهان بتواند بستری جهت تبادل اطلاعات ، نیازها ، کالا و خدمات ، آشنا شدن با همکاران ، دوستان قدیمی و … بوجود آورد.
از دیگر اهداف سایت معرفی امکانات و قابلیت های موجود و انطباق آنها با مشکلات و نیازهای مطرح ایرانیان است تا از این رهگذر با اقل هزینه ممکن خدمات و اطلاعات درخواستی در اختیار متقاضیان قرار گرفته و موجبات افزایش بهره وری و کارایی را در سطح اجتماع فراهم کند.

12 یاهو مسنجر

پس از 18 سال خدمت رسانی برای رد و بدل کردن پیام ها، اموجی ها و A/S/L پرسیدن های شما، اپلیکیشن قدیمی یاهو مسنجر در تاریخ 15 مرداد به طور کامل بسته شده و به کار خود پایان خواهد داد. یاهو مسنجر نخستین بار در سال 1998 با نام Yahoo Pager منتشر شد و تا همین سال گذشته با قدرت به کار خود ادامه می داد. اما از سال گذشته با معرفی نسخه مدرن تری از این پیام رسان برای پلتفرم های iOS و اندروید، کم کم مسیر زوال و فراموشی را در پیش گرفت.

به گفته VentureBeat، یاهو مسنجر قدیمی بیش از همه در میان مردم ناحیه آسیا-اقیانوسیه محبوبیت داشته، و آن طور که بلومبرگ گزارش می دهد هنوز هم میان تاجران نفت برای شرط بندی و شایعه پراکنی در مورد قیمت ها طرفداران سرسختی دارد. البته به نظر می رسد که این دو گروه طرفدار برای یاهو آنقدر بزرگ و بااهمیت نبوده اند که از تعطیل کردن این سرویس منصرف شود.

مسئولان یاهو علت تعطیلی سرویس مسنجر را در آخرین پست وبلاگ خود اینگونه توصیف می کنند: “در حالی که ما امروز امکان تعامل میان محصول قدیمی و مسنجر جدید را فراهم کرده ایم، در عین حال کلیه کاربران مان را تشویق می کنیم که به سوی یاهو مسنجر جدید مهاجرت کنند، چرا که پشتیبانی از مسنجر قدیمی را در تاریخ 15 مرداد ماه سال جاری به طور کامل قطع خواهیم کرد. از این پس تمرکز ما بر مسنجر جدید با هدف ارائه بهترین تجربه برای کاربران مان خواهد بود”.

پس از پانزدهم مرداد، کاربران یاهو مسنجر قدیمی با وارد کردن نام کاربری و رمز عبور خود نمی توانند وارد اپلیکیشن شده و با آن به ارسال پیام بپردازند. این موضوع در مورد کلیه اپلیکیشن های شخص ثالثی که بر پایه API یاهو طراحی شده اند هم صدق می کند. اما یاهو مسنجر جدید کماکان از طریق اپ استور و گوگل پلی برای همگان در دسترس خواهد بود.

شما می توانید قدم فراتر گذاشته و اعلام کنید که هر کس شهردار شود از امکانات ویژه برخوردار خواهد بود. این کار باعث می شود رقابت بیشتر شده و افراد بیشتری از تجارت شما دیدن کنند.).
این شبکه ها همگی در خارج از ایران بسیار فعال بوده اند ولی به علت عدم آگاهی کاربران ایرانی و نیز استفاده های نا صحیح از ایشان فیلتر شده و بی اثر شده اند. آرزو می کنم که هر روز صنعت بازاریابی ایران پیشرفت کرده و از این ابزار های عالی استفاده کنیم.

20101