تربیت 1247 روزنامه نگار در 11 دانشگاه سراسری در سال/ بیکاری همچنان سد راه

اغلب روزنامه نگاران را با پزشکان مقایسه می‌کنند و دفتر تحریریه را به یک اتاق عمل تشبیه می‌کنند. می‌گویند: هیچ دانشجوی پزشکی، بعد از گرفتن مدرک دکترا یکراست به اتاق عمل نمی رود؛ درست به همین دلیل هیچ دانشجوی روزنامه نگاری هم «مدرک به دست» نمی تواند وارد تحریریه شود. این جملات گرچه بر اهمیت این رشته تاکید می‌کند اما از سوی دیگر حکایت ازبی‌توجهی به لزوم آموزش عملی خبرنگاران و روزنامه نگاران دارد.

زهرا داستانی: شاید امروز بعد از 60 سال سابقه رسمی آموزش روزنامه نگاری در کشور این سوال جای تامل دارد که خروجی شصت ساله دانشکده‌های خبر در ایران در کجای بازار کار این حرفه پر طمطراق قرار دارند؟

روزنامه نگاری در ایران شغلی خوش نام و پر آوازه اما بدون امنیت، رفاه، درآمد و مثل بسیاری از شغل های دیگر دومین شغل سخت بعد از کار در معدن است اما با این حال پر جاذبه و پر مخاطب است. از آخرین باری که آماری رسمی از شمار فارغ التحصیلان و بیکاران رشته روزنامه نگاری منتشر شده تا کنون 5 سال می‌گذرد اما با این حال آمار سال 90 نشان می‌دهد که رشته روزنامه نگاری در راس رشته‌هایی قرار دارد که بیکارترین دانش آموختگان را دارد. براساس این آمار رشته روزنامه نگاری در سال 90، 36 هزار و 967 فارغ التحصیل داشته است که از این میان 25 هزار و 766 نفر شاغل و 11 هزار و 200 نفر از آنها بیکار بوده اند. این آمار یعنی نرخ بیکاری در بین فارغ التحصیلان روزنامه نگاری برابر با 3/30 درصد بوده است. اما چه عواملی سبب بیکار ماندن فارغ التحصیلان این رشته شده است؟ فارغ التحصیلان بیکار روزنامه نگاری و علوم ارتباطات می گویند رسانه‌ها بی تجربه بودن آنها را برای عدم پذیرش آنها بیان می کنند و فارغ التحصیلان هم در واکنش به آنها می‌گویند: تجربه را از کجا بیاوریم؟

دکتر محسنیان راد، یکی از استادان برجسته علوم ارتباطات در تحقیق خود دلایل عدم جذب فارغ التحصیلان رشته ارتباطات را در نبود دانشکده مستقل آموزش روزنامه نگاری، وجود نظام کنکور ورودی و احتمال قبولی افراد غیر علاقه مند، فراهم نبودن امکانات کارگاه روزنامه نگاری در دانشکده، عدم انطباق نسبی محتوای دروس با شرایط کشور و فقدان همکاری فعال با مطبوعات، عنوان کرده است.

او در این تحقیق تاکید کرده است که مراکز آموزشی (دانشگاهی و غیر دانشگاهی) به جای تربیت روزنامه نگار تنها خبرنگار پرورش می‌دهند. تاکنون برای عضویت در انجمن های صنفی و حرفه‌ای روزنامه نگاری، هیچ شرطی برای داشتن تحصیلات مرتبط با این رشته وجود نداشته است اما به گفته دکتر معتمدنژاد، مسئول تدوین پیش نویس «قانون استقلال حرفه‌ای روزنامه نگاران»، در این طرح برای روزنامه نگارانی که تحصیلات مرتبط با این حرفه را دارند، مکانیسم‌های تشویقی طراحی می‌شود.

او می گوید: «در فرانسه تمام کسانی که می خواهند روزنامه نگار شوند باید دو سال کارآموزی کنند اما فارغ التحصیلان روزنامه نگاری این امتیاز را دارند که فقط یک سال دوره کارآموزی می گذرانند.» در عین حال نامناسب بودن محتوای آموزشی کلاس های روزنامه نگاری، از جمله مشکلاتی است که بهره وری این دوره ها را پایین آورده است. دکتر محسنیان راد از تحلیل محتوای کتاب ها و متون آموزشی روزنامه نگاری نتیجه می گیرد که سهم تفسیر و تحلیل در مقابل خبرنویسی بسیار پایین و در حدود 7/0 درصد است. نقد نویسی و مقاله نویسی نیز به ترتیب 4/0 و 4/1 درصد از متون آموزشی روزنامه نگاری را دربر می گیرند.

بیکاری همچنان سد راه

گرچه امروز نبود دانشکده مستقل آموزش روزنامه نگاری و کنکور محور بودن از سد راه روزنامه نگاری برداشته شده اما بیکاری دانش آموختگان رشته ارتباطات اجتماعی همچنان به قوت خود باقی است. براساس اطلاعات دفترچه انتخاب رشته کنکور سراسری و آزاد در سال گذشته می توان گفت که در سال گذشته دانشگاه های سراسر کشور به غیر از دانشگاه علمی کاربردی و موسسات آزاد یک هزار و 247 نفر تنها در رشته روزنامه نگاری وارد شده اند که این آمار بدون اطلاع از جذب فارغ التحصیلان این رشته است.

علی گرانمایه‌پور، استاد علوم ارتباطات در رابطه با دلایل بیکاری دانش آموختگان رشته روزنامه نگاری بیان کرد: دانشگاه ها یا گروه های روزنامه نگاری در سراسر کشور با چند چالش شبیه به هم روبرو هستند. این چالش‌ها در تمام دانشگاه ها یکی هستند. اولین چالش این است که ما نسلی از روزنامه نگاران را با مدارک فوق لیسانس روزنامه نگاری فراغ التحصیل می‌کنیم که یا تجربه کمی در این زمینه دارند یا اصلا تجربه ای ندارند.

او با بیان اینکه ما در دانشگاه ها فارغ التحصیلان رشته روزنامه نگاری را در سطوح بالاتر برای تدریس این رشته آماده می‌کنیم، گفت: فارغ التحصیلان رشته روزنامه نگاری در سطوح بالا باید در حوزه اجرایی تر این رشته فعالیت کنند. به عنوان مثال استاد روزنامه نگاری یا مدرس این رشته باشند. در حالی که فارغ التحصیلان روزنامه نگاری و حتی مدیریت رسانه از هر دانشگاهی که فارغ التحصیلی شده باشند باید فعالیت رسانه ای داشته باشند.

گرانمایه پور دومین چالش رشته روزنامه نگاری را عدم ارتباط دانشکده‌های خبر و روزنامه‌ها بیان کرد و گفت: چالش دوم این است که هنوز در کنار دانشکده های روزنامه نگاری و علوم ارتباطات ما کلاس های عملی روزنامه نگاری وجود ندارد. یعنی هنوز این رفاقت و آشتی بین حوزه‌های تجربی و علمی، بین روزنامه‌ها و دانشکده های روزنامه نگاری شکل نگرفته است که شرایطی فراه شود تا دانشجوی روزنامه نگاری از دوره لیسانس یا فوق لیسانس بتواند سری به تحریریه یک روزنامه بزند، با سبک‌های خبرنویسی و با کار خبر آشنا شود.

این استاد ارتباطات در رابطه با علل وعوامل جدایی دانشگاه از روزنامه‌ها بیان کرد: شاید دلیل اینکه رسانه‌های چاپی، دیداری و شنیداری با دانشکده‌ها رابطه خوبی ندارند این است که حوزه روزنامه نگاری در کشور ما در دست حرفه‌ای ها نیست. بنابراین زمانی که افراد غیر حرفه ای وارد روزنامه نگاری شوند، در سایه به دنبال منویات و سیاست‌ها و کارهای خودشان هستند. البته نکته ای که وجود دارد این است که تا زمانی که رسانه در کشور دولتی و شبه دولتی، حزبی و شبه حزبی است، نگاه علمی به حوزه روزنامه نگاری وجود ندارد. هیچ رابطه و آشتی بین دانشکده های روزنامه نگاری و حوزه روزنامه نگاری اجرایی ایجاد نمی شود.

گرانمایه‌پور، چالش سوم این رشته را رواج مدرک گرایی در جامعه عنوان کرد و گفت: باید دید که دانشجویان رشته روزنامه نگاری نیز همانند رشته پزشکی یا مهندسی و ... با چه هدف و انگیزه ای وارد این رشته می‌شوند. فارغ التحصیلان این رشته بازار کار دارند یا صرفا برای گرفتن مدرک به دانشگاه می‌روند؟

او لزوم توجه به نیاز جامعه برای پذیرش دانشجو در رشته روزنامه نگاری اشاره کرد و گفت: چندی پیش آماری از تعداد فارغ التحصیلان رشته مهندسی در کشور منتشر شد که حکایت از تعداد مازاد این فارغ التحصیلان در کشور داشت. گرچه وجود این تعداد فارغ التحصیل رشته مهندسی در کشور آماری خوشحال کننده است اما این سوال مطرح می‌شود که آیا ما در کشور نیازمند این تعداد مهندس برای آبادانی و ساخت و ساز هستیم؟ رشته روزنامه نگاری نیز دچار چنین مشکلی است.

گرانمایه‌پور با بیان اینکه ما در آینده دچار انباشت فارغ التحصیلان بیکار در تمام مقاطع رشته روزنامه نگاری خواهیم شد، گفت: فراغ از اینکه چه سیاست هایی در جذب دانشجو وجود دارد، مهم این است که بازار کار به چه تعداد از فارغ التحصیلان نیاز دارد. ما باید به سیاست های کلان در جذب دانشجو در کشور توجه کنیم. آیا دانشجو صرفا وارد آموزش عالی می شود تا مشغول و سرگرم باشد یا هدف دانش افزایی است؟
او با بیان اینکه تعداد کم نشریات، روزنامه‌ها و رسانه‌های مکتوب در ایران نشان می‌دهد که این رشته در کشور ما رونق ندارد، گفت: آیا در رسانه ملی یا صدا و سیما که یکی از بزرگترین رسانه ها در کشور است زمینه استخدام دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته ارتباطات فراهم است؟ آیا تا به حال در مطبوعات و روزنامه های کشور آگهی برای استخدام فارغ التحصیل روزنامه نگاری یا علوم ارتباطات منتشر شده است؟ همه این موارد به این نکته بر می گردد که حوزه روزنامه نگاری از لحاظ صنفی متولی ندارد و تا زمانی که حوزه روزنامه نگاری ما بلاتکلیف باشد و انجمنی وجود نداشته باشد که بتواند بر نحوه جذب، استخدام و آموزش در سازمان‌های رسانه‌ای نظارت کند، وضع همین است. او با بیان اینکه دانشکده های روزنامه نگاری و علوم ارتباطات برای توسعه خود رشته های دیگری را به رشته های آموزشی افزوده اند، گفت: امروزه رشته های مثل مدیریت رسانه، مطالعات فرهنگی و رسانه و ... به رشته های تحصیلی در دانشگاه های علوم ارتباطات اضافه شده است اما تا زمانی که تعداد رسانه های ما افزایش پیدا نکند ما با انباشت فارغ التحصیل مواجه خواهیم بود.

تربیت 1247 روزنامه نگار در 11 دانشگاه سراسری در سال

گرچه با گذر 60 سال از آموزش رسمی روزنامه نگاری در ایران امروز به نظر می رسد آموزش این رشته در کشور با مشکلی روبرو نخواهد بود اما بررسی دفترچه انتخاب رشته و دانشگاه در سال گذشته نشان می‌دهد که به غیر از دانشگاه علامه تهران که تنها 27 نفر را جذب می کرده، سایر ظرفیت‌های پذیرش دانشجوی روزنامه نگاری مربوط به دانشگاه‌های غیر انتفاعی مانند پیام‌نور، سوره و دانشگاه آزاد اسلامی است. از میان یک هزار و 247 نفری که در سال گذشته از طریق آزمون سراسری در دانشگاه‌ها جذب شده‌اند یک هزار و 220 نفر از متقاضیان به دانشگاه‌های پولی نظیر پیام نور وارد شده اند. ‌علاوه بر این پراکندگی دانشگاه‌ها و مراکز غیر انتفاعی آموزش روزنامه نگاری در ایران قابل تامل است. براساس اطلاعات دفترچه انتخاب رشته آزمون سراسری به غیر از تهران که به نوعی نقطه تمرکز آموزش روزنامه نگاری و پرورش روزنامه نگار و خبرنگار است، تنها در 11 استان دیگر آن هم در دانشگاه‌های پیام نور و موسسه غیر انتفاعی رشته روزنامه نگاری به علاقه مندان آموزش داده می شود.

رشته روزنامه نگاری در سال‌های اخیر در کشور به خصوص در دانشگاه آزاد اسلامی از لیست رشته‌های با آزمون خارج شده و در سال گذشته دانشجویان رشته علوم ارتباطات اجتماعی به ویژه گرایش روزنامه نگاری از طریق سوابق تحصیلی پذیرش شده‌اند.

براساس دفترچه راهنمای انتخاب رشته بدون آزمون دانشگاه آزاد اسلامی 12 واحد این دانشگاه دانشجوی روزنامه نگاری پذیرش کرده اند. واحدهایی ارائه دهنده این رشته شامل: واحد تبریز، واحد تهران شرق، واحد تهران مرکزی، واحد دماوند، واحد شوشتر، واحد ابهر، واحد جهرم، استان مازندران-واحد آیت الله آملی، واحد اراک، واحد فراهان، واحد بندرعباس و واحد میبد می شود.

علی گرانمایه‌پور، استاد علوم ارتباطات اجتماعی گسترش دانشکده‌های علوم ارتباطات در استان‌های کشور را منوط به توجه به بازار کار و نیاز استان‌ها در کشور می‌داند. او معتقد است: پرکندگی جذب دانشجو در رشته روزنامه نگاری می‌تواند فرصتی برای کمک به اعتلای رشته روزنامه گاری باشد. اما چند چالش وجود دارد. یکی اینکه کیفیت آموزش روزنامه نگاری در تمامی دانشگاه‌ها یکسان و استاندارد نیست. یکی از بحث های پراکندگی جغرافیایی این است که نیروهای بومی را آموزش دهد تا بتواند در خدمت رسانه‌های آن منطقه باشد. این که این پراکندگی تا چه اندازه می‌تواند به اعتلای علمی کند بسیار مهم است. آیا اساتید زبده در شهرهای دور دست آموزش دهند؟ آیا واحدهای دانشگاهی استادی برای آموزش دارند؟ باید ببینیم که خروجی علمی و نیاز منطقه ای چیست؟ پس این پراکندگی جغرافیایی باید برنامه ریزی شده باشد.

72 هزار سایت خبری چه تعداد خبرنگار را از بیکاری نجات می‌دهد؟

رسانه‌های الکترونیکی یا سایت‌های خبری هر روز همانند قارچ از هر گوشه سر بلند می‌کنند. براساس آخرین آمار از معاونت مطبوعاتی هم‌اکنون 72 هزار و 702 سایت خبری در کل کشور وجود دارد که از این تعداد 28 هزار و 960 سایت متعلق به استان تهران است. با پیش فرض اینکه در هر پایگاه خبری 10 نفر خبرنگار دوره دیده یا به عبارت دیگر فارغ التحصیل رشته ارتباطات مشغول به کار باشد، 72 پایگاه خبری می‌تواند بیش از 720 هزار فارغ التحصیل این رشته را از بیکاری نجات دهد. اما آیا این امکان پذیر است؟

علی گرانمایه‌پور، استاد علوم ارتباطات در این گفت و گو در این رابطه بیان کرد: دلیلی نمی‌شود که وجود تعداد زیادی رسانه الکترونیکی در کشور باعث جذب دانش آموختگان روزنامه نگاری شود. سازمان‌های خبری ما ملزم به جذب و استخدام نیروهای کارآموخته و تحصیل کرده روزنامه نگاری نیستند. در بسیاری از این رسانه ها افرادی با مدرک غیر مرتبط فعالیت می‌کنند. از سوی دیگر اگر به بررسی نحوه اشتغال فارغ التحصیلان روزنامه نگاری در کشور بپردازیم خواهیم دید که بسیاری از این افراد جذب بازار کار شده اند ولی در رشته ای مغایر با مدرک تحصیلی‌شان فعالیت می‌کنند. او یکی از دلایل عنوان شده از سوی رسانه‌ها برای استخدام نکردن فارغ التحصیلان روزنامه نگاری را «عدم تجربه» دانست و گفت: تا زمانی که رسانه‌ها و دانشکده‌ها با هم در ارتباط نباشند، ما صرفا دانش آموختگانی را به بازار کار مطبوعات ارجاع می‌دهیم که از لحاظ تجربه دچار چالش‌ هستند. حوزه تجربی در کشور با آنچه که در دانشکده‌ها آموزش داده می‌شود فاصله بسیاری
دارد.
مفهوم تیتر، خبر، گزارش، مصاحبه و ... در حوزه تجربی بسیار متفاوت است. این استاد ارتباطات گفت: ما در روزنامه نگاری کلاسیک و آکادمی می گوییم روزنامه نگار باید بی طرف و مستقل باشد اما همین دانش آموخته وقتی به حوزه تجربی وارد می شود مجبور است فقط برای جناحی خاص قلم بزند. البته عدم تجربه بهانه‌ای است که رسانه‌ها برای جذب نکردن فارغ التحصیلان ارتباطات بیان
می‌کنند.

او با بیان اینکه در دنیا دانش آموختگان دوره کارورزی و کارآموزی می گذرانند، گفت: این سوال مطرح است که اگر فارغ التحصیلان روزنامه نگاری تجربه و دانش کافی برای ورود به عرصه رسانه را ندارند پس آیا دانش آموختگان رشته های دیگری که در رسانه ها جذب می شوند تجربه و آگاهی کافی از روزنامه نگاری دارند؟

20104

کد خبر: 667898

وب گردی

وب گردی