ایسکانیوز- مجتبی اسماعیلی: حزب اسلامی افغانستان به رهبری گلبدین حکمتیار یادآور سالها جنگ و مبارزه در سالهای نه چندان دور افغانستان است. حکمتیار که سابقه دوستی و دشمنی با شوروی، آمریکا، پاکستان، عربستان و ایران را در کارنامه دارد، در گذشته دو بار با دولت مرکزی افغانستان وارد مرحله دوستی و سپس مجددا وارد فاز جنگ شده است. حزب اسلامی که سالها سابقه جنگ را در کارنامه دارد، در لیست گروههای تروریستی قرار دارد و از سوی سازمان ملل و دولت آمریکا تحت تعقیب است. این تشکیلات در ماههای اخیر وارد مذاکره و صلح با دولت مرکزی افغانستان شده و امیدوار است بتواند از لیست گروههای تروریستی سازمان ملل و آمریکا خارج شود.
باتوجه به ادامه روند صلح میان حزب اسلامی افغانستان و دولت مرکزی این کشور، خبرنگار ایسکانیوز با "امین کریم" عضو ارشد تیم مذاکره کننده حزب اسلامی افغانستان به گفت و گو نشست تا نظرات وی را درباره مسائل این کشور جویا شود.
گفت و گوی خبرنگار ایسکانیوز با مذاکره ارشد حزب اسلامی افغانستان در ادامه آورده میشود:
در این مذاکرات چه مسائلی مطرح شد و حزب اسلامی افغانستان چه اهدافی را دنبال میکرد ؟
کلیات اهداف ما از بدو تاسیس حزب اسلامی افغانستان تا به امروز تغییری نکرده است. ما خواهان حاکمیت ملی مردم افغانستان، ایجاد حکومت قانونمند اسلامی، تعمیم عدالت در تمامی بخشهای سیاسی، اقتصادی و نظامی بودهایم و امروز نیز کماکان خواهان تحقق همین اهداف هستیم. لذا کلیات اهداف ما ثابت باقی مانده است.
در طول این مذاکرات چه امتیازاتی را از دولت مرکزی افغانستان مطالبه کردید؟
هدف اصلی ما از مذاکرات تعمیم صلح سراسری بود. ما در این مذاکرات به دنبال سهمخواهی و امتیازگیری نبودیم. البته بعضی از موارد را در زمینههای سیاسی و قضایی، چون آزادی اسراء، بازگشت مهاجرین، حمایت از خانوادههای شهدا و معمولین را پیگیری کردیم. اما به دنبال امتیاز ویژهای نبودیم.
آیا مذاکرتی هم برای حضور نیروهای حزب اسلامی افغانستان در قدرت انجام شده است؟
توافق کردیم در هفتههای آتی و پس از بازگشت امیر حزب اسلامی، آقای حکمتیار به خاک افغانستان مذاکرتی درباره این موضوع داشته باشیم. ما حاضریم به عنوان یک حزب درون حاکمیت ملی یا خارج از آن، فعالیتهای خود را برای حفظ حاکمیت ملی مردم افغانسان ادامه دهیم. اینکه ما در قدرت حضور داشته باشیم یا نه، بیشتر به دولت مرکزی افغانستان بستگی دارد.
صلح حزب اسلامی و دولت وحدت ملی افغانستان در چه مرحلهای قرار دارد؟
پس از امضا شدن عهدنامه صلح قدمهای مثبتی برداشته شده است. در گام اول، آقای رئیسجمهور مجموع مفاد توافق نامه را به صورت 24 حکم تنظیم و تنفیذ نمودند و آن را وارد فاز اجرایی کردند. در گام دوم کمیسیونهای مشترکی که برای تحقق مفاد این توافقنامه ترتیب داده شده بود، طی مراسم باشکوهی در کاخ ریاستجمهوری افغانستان افتتاح شدند و فعالیتهای خود را آغاز کردند. در همین راستا کمیسیون رفع تعزیرات کار خود را به اتمام رساند و امروز یا فردا طی درخواستی رسمی به سازمانها و کشورهای دیگر، تقاضای رفع تعزیرات رهبر و اعضای حزب اسلامی افغانستان را ارسال خواهد کرد. از سوی دیگر کمیسیون بازگشت مهاجرین تلاش می کند با تهیه زمین در کابل و سایر نقاط، شرایط مناسب جهت بازگشت آبرومندانه حدود 20 هزار نفر را فراهم آورد. کمیسیون آزادی محبوسین نیز آخرین لیست خود را به دولت تقدیم خواهد کرد و طی روزهای آینده این زندانیان نیز آزاد خواهند شد. در مجموع با اینکه روند کارها تاحدودی آهسته پیش میرود، اما در مسیر صحیحی قرار داریم.
انگیزه شما از صلح با دولت مرکزی افغانستان چه بود و چرا امروز به این فکر افتادید؟
در سال 2012 تصمیم گرفته شد حدود 90% از نیروهای خارجی حاضر در افغانستان خاک این کشور را ترک کنند. در سال 2014 این تصمیم عملی شد و سپس آقای اوباما اعلام کرد تا پایان سال 2016 تمام نیروهای آمریکایی از خاک افغانستان خارج خواهند شد. امروز بیش از 95300 تن از نیروهای خارجی کشور ما را ترک کردهاند. لذا ما دیگر با اشغال نظامی مواجه نیستیم، بلکه با حضور نظامی مواجه هستیم. از سال 2014 تا به امروز، جنگ ما جنگ "بین الفغانی" بوده است. این یک تغییر فاحش و محتوایی برای افغانستان محسوب میشود. ما تصمیم گرفتیم با حضور مسالمت آمیز در قدرت، حاکمیت ملی افغانستان را تثبیت و تکمیل کنیم. چرا که شرایط برای حاکمیت مردم افغانستان فراهم شده است. چنانچه عراق موفق شد از طریق پارلمان به این موضوع دست یابد. لذا با خروج نیروهای خارجی از خاک افغانستان، ادامه این جنگ به معنی جنگ افغان با افغان خواهد بود و ما با انجام آن مخالفیم.
جنگ در افغانستان سالها به طول انجامیده است. در گذشته شوروی در این کشور حضور داشت، بعدها آمریکا آمد، جنگهای داخلی به وقوع پیوست و در مجموع مدتهاست این کشور با جنگ و خونریزی دست و پنجه نرم میکند. آیا افغانستان کشوری جنگخیز است؟
افغانستان کشوری جنگخیز نیست بلکه کشور آزادگان است. ما با خارجیها وارد جنگ نشدیم، بلکه آنها با ما وارد جنگ شدند. ما برای آزادگی و حفظ استقلال خود در مقابل تهاجم نیروهای بیرونی قیام کردیم. این خاصیت خاک سرزمین ماست. متاسفانه جنگ بر ملت ما تحمیل شد. بحمدالله تمامی اشغالها در این کشور 5000 ساله با شکست مواجه شدند و این خاصیت مردم آزاده افغانستان است.
شرایط طالبان را چگونه ارزیابی میکنید؟
پس از امضای توافقنامه صلح، رهبران طالبان با کمک کشورهای خارجی تلاش کردند تا ضربشصتی نشان دهند. لذا جنگهایی را در 8 ایالت آغاز کردند. خواستند بگویند که آب از آب تکان نخورده است. البته بسیاری از سران طالبان با ما در تماس هستند و تلاش میکنند تا به روند صلح بپیوندند. در راس آنها گروهی قرار دارد که به گروه ملا محمد رسول شهرت دارد و ابراز تمایل کرده تا با دولت مرکزی وارد صلح شود.
لازم میدانم اضافه کنم، اینکه ما هم در گذشته مقاومت میکردیم به معنی این نبود که ما در کنار هستیم. آنها اهداف خود را دارند که بر پایه اصل تقلب است. در حالی که از ابتدا هدف ما برقراری حکومت عادلانه اسلامی بوده است.
روند مذاکرات با طالبان را چگونه ارزیابی میکنید؟ آیا امیدی نسبت به صلح وجود دارد؟
پس از هرجنگی صلح است. پس از امضای توافقنامه صلح میان حزب اسلامی و دولت جمهوری اسلامی افغانستان، رهبران سیاسی طالبان برای اولین بار در دوحه با مقامات اصلی دولت افغانستان رو در رو مذاکره کردند. پیش بینی ما این است که این روند در آینده بیشتر تکرار شود. ما برنامههای ویژهای برای تعمیم امنیت و صلح در داخل کشور داریم. برنامههایی که درصورت تحقق آنها میتوان صلح را به تمام ایالتهای افغانستان تعمیم داد.
نمایندگان طالبان در طول این مذاکرات چه خواستههایی را مطرح کردند؟ آیا خواهان یک منطقه خودمختار زیر نظر دولت هستند یا خواهان حضور در دولت ائتلافی یا خواسته دیگری دارند؟
در مذاکرات مقدماتی و غیرمستقیمی که تاکنون صورت گرفته است، خواستههای طالبان بیشتر مسائل موضوعی بوده است. آنها به دنبال به رسمیت شناخته شدن دفتر دوحه، آزادی اسراء و زندانیانشان و خارج شدن از لیست سیاه سازمان ملل و ایالات متحده آمریکا هستند. طالبانیها معتقدند باید با استفاده از معامله با ایالات متحده آمریکا، حکومت مرکزی افغانستان را پس بگیرند. آنها حاضرند در ازای کسب قدرت، قرارگاههای خارجیها در افغانستان حفظ شود. البته این موضوع نه خواست ملت افغانستان است و نه خواست جامعه بین الملل.
یعنی طالبان خواهان قدرت به صورت مطلق است؟
حاضرند سایر گروهها را به صورت سمبلیک و محدود در قدرت سهیم کنند، اما به صورتی که قدرت از آن طالبان باشد.
آیا انتظار میرود که انعطاف خاصی از سوی طالبان صورت پذیرد و حاضر به توافق معقولتری با سایر گروهها شوند؟
به گمان اغلب، نیروهای طالبان مجبور خواهند بود انعطاف بیشتری نشان دهند. آنها امکان اینکه چیز بیشتری نسبت به امروز بدست آورند را ندارند و به علاوه در دراز مدت با مشکلات بیشتری مواجه خواهند شد.
اگر طالبان میداند که در نهایت باید با دولت مرکزی صلح کند، دلیل حملات اخیر آنها چیست؟ تصمیم دارند با دست پر روی میز مذاکره بنشینند یا میان رهبران آنها اختلاف وجود دارد؟
دقیقا این مسائل وجود دارد. به علاوه آنها مطمئن نیستند که باید امروز با دولت مرکزی افغانستان وارد مذاکره شوند یا تا زمان حملات خود در بهار سال آینده صبر کنند. این احتمال وجود دارد که تا هفتههای آینده بر سر این موضوع به جمعبندی روشنتری دست یابند.
بسیاری معتقدند صلح میان طالبان و دولت مرکزی افغانستان، به بهبود روابط پاکستان و افغانستان وابسته است. شما این دو موضوع را تا چه حد به هم وابسته میدانید؟
ابتدا لازم است یادآور شویم طالبان اصلا به برگزاری انتخابات آزاد اعتقاد ندارد. آنها انتخابات را امری غیراسلامی و حرام میدانند و به این دلیل است که با آن مخالفاند. مشکل بزرگ طالبان در همین نقطه نهفته است. آنها میگویند "الحق منه الغلبه" و به اصل تقلب معتقدند. لذا تا زمانی که طالبان از این اعتقاد خود دست نکشد، مشکلات افغانستان راه حل دورنی نخواهد داشت.
اما مسائل بیرونی نیز تاثیرات خود را دارند و تا زمانی که دولت افغانستان موفق به حل مشکلات خود با پاکستان و سایر کشورهای همسایه نشود، مشکلات ما با طالبان حل نخواهد شد. لذا بنده نیز با این نظر موافق هستم اما معتقدم این موضوع تنها مانع برای حل مشکلات میان دولت و طالبان نیست.
آیا میتوان نسبت به بهبود روابط دو دولت پاکستان و افغانستان امیدوار بود؟
روابط این دو کشور بنا به دلایلی که شما میدانید تا امروز متشنج بوده است. ملت افغانستان حاضر نیست کشور را به محلی استراتژیک برای همسایگان خود بدل کند. از طرفی دولت پاکستان با استفاده از عینک دشمنی خود با هندوستان به افغانستان نگاه میکند. لذا روابط دولت افغانستان و هندوستان نیز از طرف دیگر بر بهبود روابط دو کشور سایه انداخته است.
بعضی گروهها چون طالبان با دانشگاه به شیوه علمی و مدرن آن مخالف هستند. موضع حزب اسلامی در اینباره چگونه است؟
این نکته بسیار مهمی است. اختلاف عمیقی که میان طالبان و حزب اسلامی وجود دارد، نشات گرفته از همین موضوع است. حزب اسلامی افغانستان از بطن دانشگاه برخواسته است و تمام بنیانگذاران آن افرادی دانشگاهی هستند. در حالی که طالبان برخواسته از مدارس سنتی افغانستان است. به مفهومی میتوان گفت این نوعی جنگ بین سنت و مدرنیته نیز محسوب میشود. اما به علت بروز جنگ و شرایط خاص در افغانستان، امکان انجام گذار طبیعی ورود مدرنیته به این کشور از بین رفته و افغانستان نتوانسته است چون ایران روند طبیعی خود را طی کند.
آیا میتوان امیدوار بود طالبان از موضع خود در قبال دانشگاهها عقبنشینی کند؟
این نیازمند یک بحث عمیق جامعهشناسی است. اگر افغانستان سیر طبیعی خود را میپیمود ما با چنین رفتارهای خشونت آمیزی مواجه نمیشدیم. متاسفانه اشغالهای پیاپی نوعی تنفر از مدرنیته در میان قشر سنتی و به ویژه علمای افغانستان ایجاد کرد. لذا ما شاهد عکس العملهای شدیدی نسبت به مدرنیته در افغانستان هستیم. اگر افغانستان به حال خود گذاشته شود، میتواند این روند را به صورت طبیعی طی کند و اما امیدواریم بتوانیم شاهد وقوع این گذار به صورت طبیعی باشیم.
حضور داعش در افغانستان میتواند بر تغییر معادلات سیاسی این کشور اثرگذار باشد؟
حضور داعش در افغانستان بیشتر یک پدیده عارضی است. به این دلیل که بعضی از نیروهای طالبان که به علت اختلاف نظر از این تشکیلات جدا شدهاند، بیرق سفید طالبان را پایین آورده و بیرق سیاه داعش را بلند کردهاند. مسئله داعش در افغانستان فلسفه وجودی ندارد. داعش یک پدیده است که به علت جنگهای داخلی در سوریه و عراق ایجاد شده است. از طرفی طبق ارزیابیهایی که انجام شده است، تعداد نیروهای داعش در جنوب شرق افغانستان که بیشترین تراکم نیروهای داعش در این منطقه است، حداکثر 1100 نفر است. لذا آنها در افغانستان تهدیدی جدی محسوب نمیشوند. این موضوع محتمل است که بعضی گروهها و کشورها بخواهند با استفاده از داعش حضور خود در افغانستان را توجیه کنند. اما در مجموع و بنابر دلایلی که ذکر شد، داعش نمیتواند به مشکلی جدی برای امنیت افغانستان بدل شود.
بعضی کارشناسان معتقدند جنگهای موصل و رقه منجر به حضور نیروهای داعش در افغانستان خواهد شد. آیا با این نظر موافق هستید؟
ما این احتمال را رد نمیکنیم و معتقدیم احتمال وقوع آن در آینده نزدیک منتفی نیست. اما در حال حاضر خطری جدی محسوب نمیشود.
اخیرا اخباری مبنی بر فرود شبانه بالگردهای ترکیه در خاک افغانستان به گوش میرسد. طبق اخبار رسیده این بالگردها حامل نیروهای داعش هستند. آیا شما این اخبار را تایید میکنید؟
شواهد زیادی مبنی بر فرود شبانه بالگردهایی که حامل نیروهای داعش هستند وجود دارد. لذا میتوانم این موضوع را تایید کنم. اما با این سخن که اینکار توسط ترکیه انجام میپذیرد موافق نیستم. ترکیه از طرفی توانایی نظامی اینکار را ندارد و طرف دیگر مورد تهدید جنگ مستقیم با داعش قرار دارد. لذا انجام چنین کاری توسط ترکیه قابل تصور نیست. اما کشورهای دیگری هستند که میخواهد دست اندازیهای خود در خاک افغانستان را ادامه دهند.
چه کشورهایی چنین قصدی را دارند؟
کشورهایی هستند که منافع ملی خود را با سرنوشت افغانستان گره زدهاند. آنها به دنبال انتقال انرژی بوسیله افغانستان و از آسیای میانه هستند. بعضی هم میخواهند با استفاده از موجودیت داعش در افغانستان، بعضی از کشورهای منطقه را به چالش بکشند.
روابط ایران و افغانستان را چگونه ارزیابی میکنید؟
ما به عنوان حزب اسلامی، خواستار روابط مسالمت آمیز و دوستانه با همسایگان خود هستیم و از کشورهای همسایه نیز متقابلا انتظار داریم که چنین مسیری گام بردارند. ما معتقدیم آتشی که امروز در افغانستان افروخته شده است دامن همسایگان ما را هم خواهد گرفت و آرزو داریم تا این آتش در افغانستان و در همسایگی افغانستان خاموش باشد. جنگهایی که اخیرا در شرق میانه شکل گرفته است، به هدف ایجاد اختلاف میان تشیع و تسنن به راه انداخته شده است و منجر به این خواهد شد که در نهایت هر دو گروه به دامان آمریکا پناه برند. ما امیدواریم که میان مسلمانان برادری و دوستی برقرار شود. البته به حمدالله تاکنون کسی موفق نشده میان برادران اهل تسنن و تشیع اختلاف ایجاد کند.
303/300