تاریخ تأسیس نهاد آموزش عالی تاریخی 200 ساله است که به اصلاحات عباس میرزا باز میگردد. پس از آن دارالفنون و در نهایت تأسیس دانشگاه تهران به عنوان یک "دانشگاه مدرن"در سال 1313، به عنوان یک دانشگاه تمام عیار نسل اول، آموزش عالی در ایران را وارد دوران جدید کرد. از آن زمان تاکنون این نهاد مهم، تأثیرگذار و حیاتی دچار تحولات گوناگون شده و سیر تکوینی آن از منظر تغییراتی که در ماهیت و جهتگیری آموزش عالی در ایران ایجاد شده قابل توجه است.
نقش اساسی دانشگاهها در تربیت نیروی کار متخصص موجب شده است در کشورهای مختلف به ویژه کشورهای توسعه یافته، به تغییر و تحولات اساسی بپردازند. در ابتدا دانشگاهها آموزش محور بودند که آنها را دانشگاههای نسل اول می نامند. هدف این دانشگاهها، آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص بود. دراواخرقرن 19 که طی آن دانشگاههای پژوهش محور ، بعنوان نسل دوم دانشگاهها معرفی شدند و نقش اصلی این دانشگاهها در پژوهش و تولید علم پر رنگ تر بود. سپس انقلاب آکادمیک دوم در نیمه دوم قرن بیستم پس از جنگ جهانی دوم اتفاق افتاد،که طی آن دانشگاههای کارآفرین به عنوان نسل سوم با هدف تربیت نیروی انسانی کارآفرین و ارتباط با صفت پا به عرضه ظهور گذاشتند.
در ایران نیز تحولاتی در جهت تحول آموزش عالی به سمت کارآفرینی و تبدیل شدن به غایت دانشگاهها در جریان است؛ اغلب دانشگاههای دنیا مدتهاست در این مسیر حرکت میکنند. ایده روح شرکتهای دانشبنیان و دانشگاه گهواره ایدههاست. در ایران از مدتها پیش دانشگاهها حرکتهای پراکندهای در جهت حمایت از ایدهپردازان کارآفرین آغاز کردند؛ دانشگاه آزاد اسلامی نیز نه تنها از این تحولات عقب نمانده بلکه به نظر میرسد برنامهریزی منسجمی در این راستا در سطح مدیریت کلان و نیز مدیران میانی آن به عنوان بزرگترین دانشگاه ایران و منطقه، انجام داده است که در رویدادهای گوناگون از نمود مییابد؛ از جمله رویداد اخیر سه روزه استارتآپهای دانشجویان دانشگاهآزاد (واحد غرب) که نمونه موفق و قابل توجهی را به نمایش گذاشت.
پیشتر اشاره شد این رویکرد در آموزش عالی مختص دانشگاه آزاد نیست، اما از این منظر و در این حوزه، دانشگاه آزاد اسلامی مزیتی بر سایر دانشگاههای کشور دارد و دارای خصایصی است که کمتر دانشگاهی درایران دارای آن است.
مهمترین این مزیتها پراکندگی جغرافی بینظیر دانشگاه آزاد، به عنوان یک مجموعه به هم پیوسته است که تحول جالبی را در زمینه حمایت از ایدههای دانشبنیان دانشجوان در سراسر کشور موجب شده است. این پراکندگی جغرافیایی تا مرزیترین مناطق کشور امتداد دارد و از سوی دیگر به دلیل انسجام این واحدها و قرارداشتن تحت مدیریت واحد، از هماهنگی و انسجام نسبی برخوردارند که این می تواند به سهولت و سرعت تغییر رویکردها به آموزش عالی و حرمت در جهت رسیدن به نمونه موفق دانشگاه کارآفرین در کل کشور بینجامد؛ به خصوص در مناطقی که نرخ بیکاری بالاست و نیاز شدیدتری به رشد شرکتهای دانشبنیان و استارتآپها به عنوان موتور تحول اقتصادی وجود دارد.
از سوی دیگر پروژههای دانشبنیان اغلب نیازمند به کارگیری افرادی با تخصصهای گوناگون است. تمرین کارآفرینی میان دانشجویان بر اساس ایدههای دانشبنیان در دانشگاه آزاد این مزیت را دارد که نیازهای ایدهها در بکارگیری دانشجویانی در رشتههای مختلف را به آسانی رفع کند و نیاز به هماهنگیهای پردردسر میان واحدهای دانشگاهی ندارد. رویداد سه روزه اخیر استارتآپهای دانشجویی دانشگاه آزاد این مزیت را نیز به تمامی و روشنی به نمایش گذاشت.
*روزنامه نگار