آینده‌ در دستان آب

*فرود شریفی

فرارسیدن بهار همراه با تولد شکوفه ها وحلول نوروز پر طراوت نشان از رستاخیز طبیعت دارد. چهار فصل بودن کشورما فرصت و مزیتی است تا با لحاظ این ویژگی طبیعی، در کنار تجربه و دانش بومی چندهزارساله کشاورزان، تولید کنندگان، صنعتگران، پژوهشگران، و فناوران این مرز و بوم، با استفاده از زیر ساختهای قابل قبول، وجود تعداد قابل توجه دانشمندان مجرب و جوان، نیروی انسانی آبدبده و متبحر، حمایت های لازم، ارتباط مناسب با تعاونی ها و تشکلات موجود و توسعه آنها، ارتباط و بهره گیری از بدنه کارشناسی و تحقیقاتی که با پشتوانه بیش از چندین هزار محقق انجام میشود و نیز انگیزش ظرفیتهای بیش از 5 میلیون تولید کننده، فرصتی فراهم کرد که منجر به پایداری زیست بوم و ارتقاء ظرفیتهای جدید در تولیدات ملی شود.
دوم فروردین ماه هرسال روز جهانی آب به‌منظور تحرک ‌بخشیدن به عزم و اراده ملتها در حلّ «بحران مدیریت منابع آب» است. «بحران مدیریت منابع آب» به عنوان مشکلی فراگیر، منعکس کننده فقدان قانون‌گذاری صحیح و عدم اراده سیاسی در حل وضعیت نامطلوب منابع آب در سطح جهان می‌باشد. سازمان خواربار جهانی (فائو) صراحتاً اعلام کرده است سال 2020 سال آب و غذا در جهان خواهد بود، تا آن سال سلاح آب و غذا از هر سلاحی دیگری برنده تر خواهد شد. آینده ما در گرو اقتدار ملی و بین المللی در سایه توسعه و بهره برداری درست از منابع آب و استفاده بهینه از خاک و آب موجود و ارتقاء کمی و کیفی تولیدات است. این کار کاملاً شدنی نیست مگر با توسعه و بکارگیری علم، دانش، خلاقیت و نوآوری.
خداوند نعمت های فراوانی را در منابع طبیعی و منابع انسانی و سرمایه ای به ما عطا کرده است، و شکران نعمت بهره برداری بهینه از آنهاست. حتی عرصه هایی که یک زمان بنظر می¬رسید فاقد ارزش و کارایی است بالقوه ظرفیت های ناشناخته پنهان فراوانی در آنها نهفته است. به عنوان مثال براساس گزارش رسمی سازمان ملل متحد در آینده عرصه های بیابانی از بالاترین جذابیت برای جذب جهانگرد و تولید ثروت برخوردار خواهند شد. از هر هکتار از بیابانهای ایران می توان 2 مگاوات انرژی خورشیدی تولید کرد. اما همه اینها مستلزم آن است که حتی در بیابانها و مناطق کویری نشانه هایی از حیات بیولوژیک ایجاد شود. با توسعه و بکارگیری فناوری می توان با حداقل هزینه ها این کار را امکان پذیر کرد.
در طول تاریخ آب در کنار خاک و هوا، به عنوان سه عنصر از چهار عنصر اساسی زندگی انسان‌ها شناخته شده و عنصر چهارم که آتش است نیز به نوعی به این سه عنصر وابسته است. یکی از مشکلات عمده درخصوص منابع محدود آب، افزایش روزافزون مصارف است. آب دومین ماده از لحاظ فراوانی در جهان هستی است. هر چند که ۷۰ درصد سطح زمین را آب پوشانده است، اما بسیاری از مناطق زمین از وجود آن بی‌بهر‌ه‌اند. درحالی که زندگی، حیات، درآمد و سلامت بدون آب ناممکن خواهد بود و همگان به آب نیاز دارند، دور از ذهن نیست که در آینده نه چندان دور مناقشات بیشتری در سطوح محلی، منطقه ای و بین المللی بر سر منابع آب صورت گیرد. خاک و هوا گرچه از آب فراوان ترند اما در معرض استفاده نادرست و آلودگی ناشی از فعالیت های انسانی بصورت منطقه ای و دوره ای قرار دارند.
امروزه واژه "بحران کم آبی" در عرصه کلامی و نوشتاری حضور پرنگی یافته است، اما کمتراقدام عملی در حل بحران قابل رویت است. از سوی دیگر مفهوم این واژه برای افراد گوناگون متفاوت است. زیرا ریشه و علل به‌وجودآمدن وضعیت کنونی "بحران کم آبی" ، پیچیده است. البته پرداختن به مشکلات گذشته زمانی مفید است که بتواند راه صحیح آینده را نشان دهد. برای تصمیم‌گیری درباره آینده از کجا باید شروع کرد و چه راهی را انتخاب کرد تا اشتباهات گذشته تکرار نشود. بقول معروف قبل از این که بخواهیم مرده ها را زنده کنیم باید فکری به حال سلامت زنده ها کرد!
در وهله اول باید منابع آبی موجود را مدیریت کرد. بیش تر از این که با ابزار فناوری در پی حل "بحران کم آبی" باشیم، باید دنبال فناوری حل بحران مدیریت آب و مدیریت مصرف آب برویم. تردیدی نیست که کشور ما کشور کم آبی است، اما ما همان آبهایی را که داریم خوب استفاده نمی کنیم و بخش اعظم آن را از دست می‌‌دهیم. آیا این بحران بی آبی است یا بحران بی مدیریتی؟ اگر قبول کنیم بحران در بی مدیریتی و روش های غلط متداول است، باید پذیرفت با ادامه روش غلط، دوبرابر آب فعلی هم اگرفراهم شود، به آسانی به هدر میرود. از سوی دیگر اگر مدیریت هوشمندانه برقرار شود همین مقدار آب هم میتواند چندین برابر بهره وری و تولید داشته باشد. به منظور رهایی از معضل "بحران کم آبی"و مقابله با آن باید در مدیریت بخش اب از استحصال گرفته تا نحوه مصرف، سرمایه گذاری؛ فناوری های مورد استفاده، سازمان کار و همچنین الگوی کشت تجدید نظر کردو در برنامه ریزی ها بازنگری اساسی داشت.
درشرایط آرمانی، کل محصول تولید فعلی کشور در بخش کشاورزی میتواند فقط با چند در صد نزولات آسمانی تولید شود مشروط بر این که، از آب خوب استفاده شود و دانش، سرمایه، مدیریت و فناوری مناسب در اختیار تولیدکنندگان قرار گیرد. به تعبیر دیگر اگر کاشت و داشت و برداشت با مدیریت صحیح و فناوری مناسب همراه شود و به¬ازای هر متر مکعب اب مصرفی فقط سه کیلو محصول تولید شود (در محیط کنترل شده به¬ازای یک متر مکعب آب مصرفی بیش از سی کیلو محصول تولید میشود)، تولید سالانه 100 میلیون تن به کمتر از 30میلیارد متر مکعب آب نیاز خواهد داشت. که این میزان آب کمتر از 7% نزولات آسمانی است.

*دبیر کارگروه خشک سالی و قائم مقام ستاد توسعه فناوری آب، خشک سالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

انتشار:آرش محمدی

200

کد خبر: 744170

وب گردی

وب گردی