آیا می توان با نام چند کتاب شعر نوشت؟/موسی بیدج: درست نیست شعر را فدای تبلیغ کالایی کنیم!

موسی بیدج گفت: اگر بخواهیم شعر را فدای تبلیغ کالایی کنیم، به نظرم این کار صحیح نیست البته در بسیاری از شبکه‌های سیما روزانه شاهد تبلیغات فراوانی هستیم و برای تبلیغ یک کالا اشعاری می‌گویند و این به قیمت، تضعیف شعر محسوب می‌شود و صحیح نیست .

به گزارش ایسکانیوز مانند سال گذشته امسال هم سایت دیجی کالا اقدام به برگزاری مسابقه ای با عنوان "مسابقه هایکو کتاب" کرده است. مضمون اصلی این مسابقه به نوعی معرفی کتاب های مورد علاقه شرکت کنندگان در قالب سرودن اشعار هایکوست. اما به نظر می رسد این کار پیش از آن که کاری فرهنگی و در راستای دعوت به کتابخوانی باشد به نوعی حرکتی نازل در راستای ضربه زدن به شعر است. در این آشفته بازاری که بسیاری از افراد اقدام به چاپ دلنوشته های خود در قالب شعر می کنند، این اقدام می تواند سبب رواج شعر سخیف و ضربه زدن به شعر باشد.

هایکو، کوتاه‌ترین گونه شعری در جهان است که مبدع آن ژاپنی‌ها هستند. هایکوها از ۱۷ مورا تشکیل می شود. وزن شعر هایکو بر پایه شمارش موراها تعیین می‌شود و به طور معمول هایکوها دارای کی‌گُو (kigo) یا فصل‌واژه‌ها و کیره‌جی (kireji) یا برش‌واژه‌ها هستند. هایکو ویژگی های منحصر به خود را دارد مثلا یا مستقیماً به فصل اشاره می‌شود یا به نشانه فصلی. کی‌گُو یا فصل‌واژه شامل پنج گروه بهاری، تابستانی، پاییزی، زمستانی و روز نو است.

"موسی بیدج"، نویسنده، شاعر و مترجم درباره برپایی این مسابقه می گوید: «اگر بخواهیم شعر را فدای تبلیغ کالایی کنیم، به نظرم این کار صحیح نیست البته در بسیاری از شبکه‌های سیما روزانه شاهد تبلیغات فراوانی هستیم و برای تبلیغ یک کالا اشعاری می‌گویند و این به قیمت تضعیف شعر محسوب می‌شود و صحیح نیست به این معنا که می توانند کالاهای خود را به شیوه دیگری تبلیغ کنند. در صورتی که تبلیغ، باید براساس واقعیت باشد نه اینکه فقط به فکر جذب مخاطب به هر شکلی باشیم و و به بیان دیگر از ساحت و مساحت شعر برای تبلیغ کالا استفاده نکنیم زیرا شعر با روح و روان آدمی سر و کار دارد در صورتی که این کالاها با جسم آدم سر و کار دارند و به نظرم راه دیگری را برای تبلیغ پیدا کنند.»

یکی از موضوعاتی که از دیرباز شعرا با‌آن درگیر بوده اند بحث تعریف است، تعریف شعر، نه تعریف از شعر. سوال اصلی اینجاست آیا باید هر واژه ای وارد شعر شود ؟ اگر چنین تفکری باشد پس به چه چیزی انسجام و استحکام در شعر می گویند؟ جای بلاغت و فصاحت ادبی در شعر کجاست؟ فرق شعر با سخنان عادی چیست؟

در شعر فارسی گونه های کوتاه مانند رباعی و دوبینی از دیرباز مورد استفاده شاعران فارسی بوده که در قالب این اشعار کوتاه بهترین و زیباترین مفاهیم را در قالب زبانی کوتاه ارائه می کرده اند. این قرابت در کوتاهی اشعار سبب استعمال شعر کوتاه در نام شعر هایکو شده است و به نوعی اشعار کوتاه را با این نام به کار می برند در حالی که شعر هایکو خاستگاهش از فرهنگ خاص کشور ژاپن سرچشمه می گیرد و درباره طبیعت بیانی شاعرانه دارد.

موسی بیدج در مورد استفاده از مفهوم دوگانه شعر هایکو می گوید: «خاستگاه شعر هایکو متعلق به کشور ژاپن است و ویژگی‌های خاص خود آن فضا را دارد ولی در رابطه با معنای این دست از اشعار هایکو یعنی شعر بسیار کوتاه باید بگویم که در فرهنگ ما پر از شعرهای تک بیتی و دو بیتی است و می‌توانیم شعر تک بینی را هایکو بدانیم؛ برای اینکه از لحاظ معنایی کامل بوده و خیلی مختصر و مفید است. البته خودم اصلا شعر هایکوی ژاپنی به دلم نمی‌نشیند زیرا در فضای ذهنی شاعر نیستیم همان طور که می دانید شعر زائیده فرهنگ و احساسات یک ملت در جغرافیای خاص خودش است و اگر بتواند از این مرزها عبور کند؛ آن زمان است که در دل ملل دیگر نیز زیبا می‌نشیند و اگر این نباشد چیز دور از ذهن و پرتی خواهد بود.»

سعید بیابانکی اما نظر دیگری دارد. او معتقد است برپایی این مسابقه اگر در راستای مطالعه و خواندن کتاب باشد خوب است. او می گوید: برپایی این مسابقه اگر در راستای مطالعه و خواندن کتاب باشد؛ خوب است و اینکه چند نفر را به مطالعه کتاب‌ ترغیب کند قطعا کار قشنگی است و لی اگر تنها در راستای سرگرمی و تبلیغات سایت مورد نظر انجام شود و اتفاقی برای ترویج فرهنگ مطالعه نیفتد نمی توان آن را تائید کرد.

همچنین این شاعر در مورد شعر هایکو می گوید: «هایکو شعر ژاپنی و 17 هجایی است و هایکوهای ژاپنی براساس تعداد هجاها با هم برابرند. این اشعارعمدتاً از طبیعت نشات می‌گیرند و به نوعی ارتباط شاعر با طبیعت، کوه، دریا و جنگل را بیان می کنند. اما اینکه ما شعرهای کوتاه را در لفظ‌ هایکو بنامیم؛ تعبیر مناسبی برای شعر کوتاه فارسی نیست و یک غلط مصطلح است زیرا ما مشابه شعر کوتاه را در فارسی داریم. به طور مثال در اشعار کلاسیک، دوبیتی و رباعی را داریم که در دو بیت با هجاهای برابر و وزن شعری متحد سروده می شود .

بیابانکی ادامه داد: همچنین در اشعار محلی، شعرهای سنتی به نام سه خشتی در منطقه خراسان داریم که براساس لهجه کردهای کرمانجی سروده می‌شود. این نوع شعر، سه مصرع دارد. همین طور در شعر مدرن، شعر نو و شعر کوتاه داریم و شکل کوتاه تر شعر که با نام طرح و شعرواره در شعر فارسی وجود دارد. هایکو یک لفظ غلطی است و باید به این دست اشعار، شعر کوتاه فارسی گفت. البته شعر هایکو در فرهنگ ژاپنی زیباست و وقتی ترجمه می‌شود به دلیل اینکه با فرهنگ و باور مردم ژاپن بیگانه هستیم؛ به آن معنای فضای اصلی شعر نمی رسیم؛ همین طور اگر اشعار فارسی را به ‍ژاپنی ترجمه کنیم، شاید تاثیر چندانی بر مخاطب ژاپنی نداشته باشد البته برخی از اشعار هایکو که توسط احمد شاملو به فارسی ترجمه شده‌اند زیبا هستند زیرا تقریباً اشعار هایکویی را برای ترجمه انتخاب کرده که به فرهنگ ما نزدیک تر است.»

502

کد خبر: 789248

وب گردی

وب گردی