آیا آزمایش «اچ‌آی‌وی» قبل از ازدواج باید اجباری شود؟

موج سوم ایدز در راه است. «موج سوم» یعنی افزایش تعداد ابتلا به این بیماری از طریق روابط جنسی کنترل‌نشده. پیش از این «موج دوم » ایدز از انتقال این ویروس از طریق مصرف سرنگ‌های آلوده خبر می‌داد.

به گزارش ایسکانیوز ایدز بیماری ترسناکی است که از راه انتقال ویروس «اچ‌آی‌وی» از بدنی به بدن دیگر منتقل می‌شود. اگرچه انتقال این ویروس آنقدرها هم آسان نیست اما یک تماس جنسی پرخطر یا تزریق خون آلوده به این ویروس کافی است که HIV بساطش را در بدن پهن کند. ویروسی جهانی که ٣٠سال است به ایران هم آمده و حالا براساس آخرین آمار تا فروردین‌ سال‌جاری، ٦٦‌هزارو٣٥٩ نفر مبتلا به ایدز هستند که از این تعداد فقط نزدیک به ٣٥‌هزار نفر مبتلا به ایدز شناسایی شده است. درواقع نیمی از مبتلایان به ایدز هنوز شناسایی نشده‌اند و در بیشتر موارد از بیماری خود آگاهی ندارند و همین بی‌خبری زمینه‌ساز انتقال این بیماری به دیگران می‌شود. همچنین ۵۳‌درصد از این تعداد بین ۲۱ تا ۳۵‌سال دارند. این روزها با توجه به افزایش بیماران مبتلا به این ویروس که درواقع نیمی از آنها هم در سن ازدواج قرار دارند، بحث در مورد اجباری‌شدن آزمایش «HIV» قبل از ازدواج را به راه انداخته است.
اما با همه اینها و با توجه به هزینه‌های این آزمایش و این‌که انجام اجباری این تست به نوعی نقض حریم شخصی افراد محسوب می‌شود باعث شده است که این موضوع موافقان و مخالفان زیادی داشته باشد. موافقان اجباری‌شدن آزمایش اچی‌آی‌وی معتقدند با افزایش آمارهای ابتلا به این بیماری به‌خصوص در افرادی که در سن ازدواج قرار دارند بهتر است که این آزمایش اجباری شود، چراکه از یک طرف خانواده‌ها اطمینان خاطر پیدا خواهند کرد و از طرف دیگر جلوی تولد نوزادان مبتلا به ویروس اچ‌آی‌وی گرفته خواهد شد. کدام یک از این دو نگاه مهمتر است؟ آیا برای شکسته‌نشدن حریم خصوصی یا هزینه‌بر بودن این آزمایش باید ریسک بیماری‌ای مانند ایدز را پذیرفت یا قبل از شروع زندگی زوج‌های جوان باید جلوی افزایش مبتلایان به ایدز را گرفت و به آنها اطمینان خاطر داد؟
آخرین آمارها
ایدز بین زنان افزایش پیدا کرده است. این را آخرین آمارهای وزارت بهداشت و درمان نشان می‌دهد. از ابتدای سال‌جاری تاکنون جنسیت مبتلایان ۳۰‌درصد زن و ۷۰‌درصد مرد اعلام شده است. بر همین اساس نیز مشخص شده است که ٣٩‌درصد از این افراد از طریق اعتیاد تزریقی، ۴۱‌درصد از طریق رابطه جنسی و ۳‌درصد از طریق مادر به کودک مبتلا شده‌اند. با این آمار و ارقام بنابراین ٤١‌درصد از مبتلایان از طریق رابطه جنسی به این بیماری مبتلا شده‌اند و همین هشداری جدی درخصوص موج سوم ایدز در ایران است. موجی که از یک طرف از طریق روابط جنسی پرخطر به وجود خواهد آمد و از طرف دیگر انتقال آن پس از ازدواج. اینها همه در رابطه با افراد مبتلا صدق می‌کند اما از آن‌جایی که براساس همین آمار و ارقام نیمی از مبتلایان به این ویروس از بیماری‌شان آگاه نیستند، نگرانی درخصوص آینده این ویروس را به وجود آورده است.
چه باید کرد؟
درحال حاضر تنها آزمایش اعتیاد است که در لیست آزمایش‌های اجباری قبل از ازدواج قرار دارد. اگرچه اعتیاد نیز موضوع خانمان‌سوزی است اما آیا بیماری‌ای مانند ایدز که علاوه‌بر مبتلا‌کردن طرف مقابل و ابتلای فرزندان زوج‌ها بیماری سختی را به یک خانواده تحمیل می‌کند، زندگی‌ها را از هم نمی‌پاشد؟ هر چند این ویروس تا سال‌ها قابل کنترل و درمان است و مبتلایان به آن نباید از بیماری‌شان وحشت کنند اما واقعیت این است که هنوز نه‌تنها در کشور ما بلکه در خیلی از کشورهای جهان برای این بیماری و پذیرش بیماران‌اش فرهنگ‌سازی نشده است. مردم به‌خاطر ترس از تبعیض اجتماعی بیماری‌شان را پنهان می‌کنند و این سرآغاز موج دوم و سوم این بیماری در جهان بوده است. حالا که خطر آغاز موج سوم ایدز در راه است چه باید کرد؟ آیا درحالی‌که میانگین سنی مبتلایان به این ویروس بین ٢١ تا ٣٥‌سال تخمین زده شده است نباید انجام این تست را قبل از ازدواج اجباری کرد؟ از طرف دیگر نیز کمبود آزمایشگاه‌های تخصصی در این زمینه و فراهم‌نبودن زیرساخت‌ها یکی از دلایلی است که مانع از اجباری‌شدن این آزمایش برای عموم زوج‌های درحال ازدواج می‌شود.
این پرونده به دنبال این است که با بررسی وضع بیماری ایدز در کشور و هشدارهایی در رابطه با موج سوم ایدز به این پرسش که آیا باید آزمایش اچ‌آی‌وی قبل از ازدواج اجباری شود یا نه، پاسخ دهد. امروز در صفحه «یک پرسش چند پاسخ» با کارشناسان در رابطه با این موضوع گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

پیشینه / زمان از دست رفته

گروه خونی‌شان به‌هم می‌خورد یا نه؟ این جمله برای این نیست که بخواهیم دو نفر را از نظر موقعیتی با یکدیگر بسنجیم، بلکه گروه خونی یک آزمایش است. اگرچه گروه‌های خونی مانعی برای وصلت پسران و دختران ایجاد نمی‌کنند اما انجام این آزمایش برای این الزامی است که پای عوامل دیگری مثل خطر ابتلای جنین به تالاسمی یا بیماری‌های ژنتیکی برای فرزندان یک زوج به میان می‌آید. بنابراین قبل از مراسم عقد رسمی در محضر باید یک معرفینامه عکس‌دار دریافت کنید تا به مراکز آزمایش خون جهت انجام آزمایش‌های قبل از ازدواج بروید. بررسی نمونه‌گیری خون افراد بیماری‌های خونی، ژنتیکی و مقاربتی را تشخیص می‌دهد و نمونه ادرار نیز اعتیاد یا عدم اعتیاد طرفین ازدواج را مشخص می‌کند. با همه اینها در این گذر تاریخی و از زمانی که علم و قوانین ثبت ازدواج در کشور به وجود آمد، این آزمایش‌ها الزامی است اما مهمترین بخش ماجرا این است که با تغییر روزبه‌روز جهان و سبک زندگی‌ها اتفاق‌های دیگری سلامت انسان‌ها را تهدید می‌کند. درست مثل پیدایش بیماری ایدز و ورود آن به ایران. آن هم درست زمانی که تعداد مبتلایان به این بیماری افزایش پیدا کرده و خبر از موج سوم آن هشداری جدی تلقی می‌شود. همین هم شد که از اوایل دهه ٩٠ با افزایش تعداد مبتلایان به ویروس اچ‌آی‌وی آن هم از طریق مصرف سرنگ آلوده و تماس‌های جنسی بحث در رابطه با اجباری‌شدن آزمایش اچ‌آی‌وی قبل از ازدواج به راه افتاد. براساس آمارهای‌ سال ١٣٩٠ در آن زمان تعداد مبتلایان به ایدز در کشور حدود ٢٣‌هزار و ١٢٥ نفر گزارش شد، با این توضیح که براساس اعلام سازمان جهانی بهداشت آمار واقعی مبتلایان به ایدز در هر کشور حدود چهار برابر بیشتر از آمار رسمی است. آماری که در مقایسه با تعداد مبتلایان در ‌سال ٩٦ (٦٦ هزار) بسیار کمتر بود. اما از همان زمان برای کنترل و شناسایی مبتلایان به این ویروس بحث اجباری‌شدن آزمایش اچ‌آی‌وی قبل از ازدواج مطرح شد. در آن زمان که بحث در رابطه با اجباری‌شدن این آزمایش مطرح شده بود، مرضیه وحیددستجردی، وزیر بهداشت دولت دهم در این رابطه اظهارنظر کرده و گفته بود: «هزینه این آزمایش‌ها، هزینه گزافی است که اگر دولت بخواهد بپردازد، برای دولت هزینه بالایی دارد و اگر مردم بخواهند از جیب‌شان بپردازند، برای مردم سنگین است.» با همه اینها در آن زمان اعلام شد که هنوز آمار شیوع ایدز در کشور به مرز تهدیدکننده‌ای نرسیده است و به همین خاطر نمی‌توان این آزمایش را برای افرادی که قصد ازدواج دارند، اجباری کرد. از طرف دیگر در آن زمان بحث تقلب در این آزمایش‌ها یا دوره‌ای که ممکن است جواب آزمایش دقیق نباشد، به میان آمد و درنهایت پس از چند ماه پرونده این موضوع بسته شد. از آن‌ سال تاکنون اما هرازگاهی کارشناسان وزارت بهداشت و درمان در مورد اجباری‌شدن این آزمایش قبل از ازدواج اظهارنظر می‌کنند. با همه اینها باید گفت حال که در ٦‌سال اخیر آمار مبتلایان به اچ‌آی‌وی از ٢٣‌هزار نفر به ٦٦‌هزار نفر رسیده است، آیا وقت آن نیست که با کمک‌های دولت و مسئولان کاری برای خطر جدی بیماری ایدز در کشور کنیم؟

نظر مخالف /در حال‌حاضر اجباری‌کردن آزمایش «اچ‌آی‌وی» موضوعیتی ندارد

همایون‌ هاشمی- عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس

این‌روزها با وجود هشدارهای زیاد درخصوص افزایش آمار مبتلایان به ویروس اچ‌آی‌وی مسئولان و کارشناسان حوزه بهداشت و درمان کشور نیز به دنبال راهکاری برای کنترل و کاهش بیماران مبتلا به این ویروس هستند. بنابراین درحالی‌که سال‌هاست در رابطه با اجباری‌شدن این آزمایش قبل از ازدواج صحبت‌ها و اختلافات زیادی بین کارشناسان مطرح است، درواقع اگرچه همه کارشناسان و مسئولان به اتفاق دغدغه کاهش و مبارزه با افزایش مبتلایان به این بیماری را دارند، اما آنچه در اصل این ماجرا وجود دارد، نگاه متفاوت آنها در مقابل این پدیده است. همایون ‌هاشمی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «در کشور ما متولی حوزه سلامت وزارت بهداشت است، بنابراین نیازها و اولویت‌ها نیز در این حوزه بنا به تشخیص این سازمان باید در دستور کار قرار بگیرد. با این حال کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز برخی از مسائل و مشکلات را بررسی می‌کند تا درنهایت براساس اولویت به مردم کشور خدمت‌رسانی شود. در بحث آزمایش‌های قبل از ازدواج باید گفت در همه کشورها این موضوع وجود دارد که برای تحکیم ازدواج‌ها و سلامت زوج و فرزندان آینده‌شان صورت می‌گیرد. آزمایش اچ‌آی‌وی قبل از ازدواج اما موضوعی نیست که در کشورهای جهان اجباری باشد. چنانچه در کشور ما نیز اگر زوجین بخواهند می‌توانند به صورت داوطلبانه این آزمایش را بدهند اما جزو الزامات قانونی نیست.» هاشمی معتقد است که ضریب گسترش ایدز در ایران موضوعات مختلفی را به دنبال دارد و دراین‌باره می‌افزاید: «این موضوع باید از همه جوانب بررسی شود. من معتقدم به موضوع بیماری ایدز و ویروس اچ‌آی‌وی باید به گونه دیگری نگاه کرد. درواقع به نظر من قبل از اجباری‌کردن این آزمایش بهتر است برنامه‌های عمومی برگزار شده و به خانواده‌ها درخصوص این بیماری آموزش‌های کافی داده شود. درواقع ترویج پیشگیری بهتر از اجباری‌کردن آزمایش است.» این نماینده کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در پایان با بیان این‌که درحال حاضر اجباری‌کردن آزمایش اچ‌آی‌وی قبل از ازدواج موضوعیتی ندارد، اظهار می‌کند: «اگر قرار باشد که این موضوع در آینده به صورت اجباری دربیاید ‌باید با اتکا به آمار و افزایش شیوع این ویروس ابتدا وزارت بهداشت و درمان در قالب کمیته‌های علمی این موضوع را بررسی کنند و سپس به شکل یک طرح به مجلس ارایه شود. با این‌حال یکی دیگر از مشکلاتی که نمی‌توان درحال‌حاضر این آزمایش را به صورت اجباری درآورد، کمبود امکانات آزمایشگاهی و درمانی است. بنابراین تا قبل از این‌که ظرفیت‌های آزمایشگاه‌های کشور را توسعه نداده‌ایم و زیرساخت‌های کافی فراهم نباشد نمی‌توان این آزمایش را به صورت عمومی و اجباری درآورد.»

نظر موافق / آزمایش ایدز اجباری شود

شکور پورحسین عضو کمیسیون اجتماعی مجلس واقعیت این است که بیماری ایدز درکشور ما یک تابو است. درحالی که از سال‌ها پیش راه‌های زیادی برای کنترل و درمان بیماران آلوده به ویروس اچ‌آی‌وی کشف شده و تا حد زیادی می‌توان این بیماران را درمان کرد. با این حال چون این ویروس بیشتر از طریق مصرف سرنگ آلوده یا روابط جنسی پرخطر به بدن افراد انتقال پیدا می‌کند، معمولا مبتلایان به این ویروس را با برچسب‌خوردن از طرف جامعه روبه‌رو می‌کند، اما هرساله تعداد مبتلایان به این ویروس افزایش پیدا می‌کند و به همین خاطر است که خیلی از کارشناسان معتقدند با اجباری‌کردن این آزمایش پیش از ازدواج هم، می‌توان تعداد زیادی از مبتلایان را شناسایی کرد و هم جلوی تکثیرشدن این ویروس را گرفت. شکور پورحسین عضو کمیسیون اجتماعی مجلس یکی از کسانی است که بر اجباری‌شدن این آزمایش تأکید دارد و دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: «آخرین آمار مبتلایان به این ویروس را با چند ‌سال گذشته مقایسه کنید! مبتلایان به این ویروس هرساله درحال افزایش هستند، به‌خصوص این‌که کارشناسان نیز هشدار داده‌اند که موج سوم این ویروس به ‌زودی در کشور به وجود خواهد آمد. بنابراین این بیماری یک معضل اجتماعی و فراملی است.»
این نماینده مجلس معتقد است که باید با آگاه‌سازی نوع نگاه مردم به این بیماری را عوض کنیم و در این‌باره می‌افزاید: «یکی از راه‌های انتقال این ویروس افزایش روابط جنسی پرخطر است، بنابراین با آموزش و آگاهی‌دادن به مردم می‌توانیم انتقال این بیماری را کاهش دهیم. از طرف دیگر نیز، با اجباری‌شدن این آزمایش پیش از ازدواج از یک طرف افراد مبتلا به این ویروس شناسایی می‌شوند و از طرف دیگر با آموزش‌ها و مشاوره‌های لازم به زوجین می‌توان از انتقال این ویروس به همسر یا به دنیا آوردن فرزندی مبتلا به این ویروس جلوگیری کرد. با همه اینها متولیان حوزه بهداشت و درمان می‌بایست ضمن شناسایی افراد مبتلا به ایدز حمایت همه‌جانبه‌ای از آنها داشته باشند.»

نظر کارشناس/ فرهنگ‌سازی برای آزمایش داوطلبانه

دکتر امید زمانی پزشک و متخصص سلامت همگانی درباره آزمایش HIV بحث‌ها و حرف‌و‌حدیث‌های متفاوتی وجود دارد. وقتی ویروس HIV وارد بدن می‌شود، چند روز طول می‌کشد تا فرد بتواند ویروس را به دیگران منتقل کند. بعد از این مدت حدود یک تاسه ماه طول می‌کشد تا بدن پادتن بسازد و این زمان درست موقعی است که می‌توان به وسیله آزمایش ویروس HIV را تشخیص داد. به این دوره دوره پنجره می‌گویند یعنی زمانی که ویروس وارد بدن می‌شود و در این مدت می‌توان با آزمایش این ویروس را تشخیص داد. با این حال باید گفت ممکن است جواب این آزمایش قبل از سه ماه دقیق نباشد چرا که در شرایطی حتی بیش از سه ماه زمان می‌برد تا این ویروس در بدن پادتن بسازد و بعد توسط آزمایش تشخیص داده شود؛ به همین‌ خاطر یکی از دلایلی که مانع اجباری‌شدن این آزمایش قبل از ازدواج است، نامشخص بودن جواب آزمایش در ماه‌های اول آلودگی به این ویروس است. دکتر امید زمانی، پزشک و متخصص سلامت همگانی در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «اصولا هر چه تعداد افرادی که برای انجام آزمایش HIV به آزمایشگاه‌ها مراجعه می‌کنند، افزایش داشته باشد به جامعه آماری و سلامت همگانی کمک بیشتری خواهد کرد؛ چرا که در کشور بر اساس آمارها تعدادی از افراد مبتلا به این ویروس از بیماری‌شان آگاهی ندارند. بنابراین توصیه فعلی و جهانی در رابطه با این بیماری این است که هر فردی به هر علتی که به پزشک مراجعه می‌کند، پزشک به او پیشنهاد کند که آزمایش HIV را نیز انجام دهد.»
دکتر زمانی معتقد است پیش از ازدواج نیز فرصتی است که می‌توان به زوجین این آزمایش را پیشنهاد کرد و در این‌باره می‌افزاید: «باید درباره ویروس HIV و بیماری ایدز در جامعه فرهنگ‌سازی شود. در حال حاضر نمی‌توان این آزمایش را اجباری کرد اما اگر در مورد این بیماری آگاهی‌های لازم به خانواده‌ها داده شود، به ‌طور قطع تعداد افراد داوطلب برای انجام این آزمایش افزایش پیدا خواهد کرد. درنهایت نیز می‌توان این موضوع را در بسیاری از موارد جا انداخت تا‌ به‌ جای آزمایش اجباری افراد به صورت داوطلبانه این آزمایش را انجام دهند.»
این پزشک متخصص سلامت همگانی با بیان این‌که می‌توان به دختران و پسرانی که قصد ازدواج با یکدیگر را دارند، این آزمایش را پیشنهاد داد، در این‌باره اظهار می‌کند: «پیش از عقد وقتی طرفین برای آزمایش‌های دیگر به آزمایشگاه می‌روند، می‌توانیم آزمایش HIV را هم به آنها پیشنهاد دهیم. البته نباید برای انجام این تست مخالفتی از طرف افراد وجود داشته باشد و درواقع با موافقت هر دو طرف این آزمایش انجام شود. با این حال باید گفت در هر شرایطی که افراد برای انجام این آزمایش به آزمایشگاه‌ها می‌روند، اعلام نتیجه این آزمایش به‌ صورت محرمانه به خود فرد اطلاع داده ‌شود. البته این محرمانه‌بودن جواب آزمایش ممکن است در برخی از موارد مورد سوءاستفاده برخی از افراد سودجو قرار بگیرد و درنهایت باعث تقلب یا دروغ قبل از ازدواج شود.»

تجربه دیگران/ اجباری‌ها و اختیاری‌ها در جهان

دغدغه مبتلایان به ویروس اچ‌آی‌وی موضوعی جهانی است. معضلی اجتماعی که بدون ‌شک در همه جوامعی که در آن آمار مبتلایانش رو به افزایش است، نوعی تهدید برای سلامتی سایر شهروندانش محسوب می‌شود. این در حالی است که در کنار این دغدغه حمایت از بیماران مبتلا به این ویروس و کنترل و درمان بیماری آنها نیز مشکل دیگری را روی دست دولت‌ها می‌گذارد. بنابراین کشورهای مختلف راهکارهای متفاوتی را برای کاهش و کنترل مبتلایان به این بیماری ارایه می‌دهند؛ اما این‌که برای این کار آزمایش اچ‌آی‌وی قبل از ازدواج به صورت اجباری انجام شود، تنها در برخی از کشورها وجود دارد و حتی در برخی از کشورها نیز این کار با شکست مواجه و منسوخ شد. در زیر با تجربه کشورهای دیگر در خصوص بحث اجباری‌شدن آزمایش HIV قبل از ازدواج آشنا می‌شویم.
هندوستان: در دومین کشور پرجمعیت جهان آمار ایدز هر ‌سال روبه افزایش است؛ به ‌طوری که سازمان ملل متحد در ‌سال ٢٠١٤ این کشور را با داشتن دو ‌میلیون و ١٠٠‌هزار بیمار ایدزی، در رتبه سوم جمعیت مبتلایان به ایدز در میان کشورهای جهان قرار داد. با این ‌حال از سال‌های گذشته سیاست ملی پیشگیری و کنترل ایدز دولت هند می‌گوید که آزمایش عفونت HIV باید به صورت داوطلبانه باشد. اما گاه‌به‌گاه دولت‌های مختلف و دولت مرکزی آمادگی خود را برای اجباری‌کردن آزمایش اچ‌آی‌وی قبل از ازدواج اعلام کرده‌اند ولی این اتفاق هنوز به عمل نرسیده است.
آمریکا: از سال‌ها پیش آمار مبتلایان به ویروس اچ‌آی‌وی در آمریکا به‌ عنوان یک زنگ خطر به صدا درآمد. درواقع ایالت ایلینویز و لوئیزیانا نخستین ایالت‌هایی بودند که در ‌سال ١٩٨٧ قوانین مورد نیاز برای پیشگیری از الزامات قبل از ازدواج را تصویب کردند. پس از آن نیز در میسوری و تگزاس، قوانینی مبنی بر نیاز به آزمایش HIV قبل از ازدواج تصویب شد اما نتیجه این اتفاق این شد که به دلیل نامشخص‌بودن برخی از جواب‌های آزمایش‌ها و همچنین نقض حقوق شهروندی و حریم خصوصی افراد آزمایش اجباری اچ‌آی‌وی قبل از ازدواج لغو شد. با این حال برخی از ایالت‌های آمریکا اعلام کرده‌اند که اگر میزان شیوع مبتلایان به این ویروس افزایش پیدا کند و به شاخص مشخص‌شده‌ای برسد بار دیگر این آزمایش را قبل از ازدواج اجباری خواهد کرد.

منابع دیگر

شاید یکی از اصلی‌ترین دلایل مخفی‌کاری در رابطه با بیماری اچ‌آی‌وی ترس از تبعیض اجتماعی در بیماران مبتلا باشد. آنها می‌ترسند آینده‌شان به خطر بیفتد و اگر اطرافیان‌شان در مورد بیماری آنها بدانند دیگر نتوانند مثل افراد عادی به زندگی خود ادامه دهند. می‌ترسند طرد شوند، رها شوند یا در اجتماع برچسب بخورند. بنابراین شاید تا قبل از این‌که دولت یا مسئولان به فکر ایجاد شرایط یا راهکاری برای کاهش این بیماری باشند یا این‌که از طریق اجباری‌کردن این آزمایش بتوانیم این بیماری را کاهش داده یا کنترل کنیم، ‌باید مقوله فرهنگی برخورد با پدیده و مبتلایان به ایدز را در جامعه جا بیندازیم و اگر این‌طور شود دیگر نیازی به اجبار نیست و بدون‌شک آن وقت خیلی‌ها ضمن مراقبت از خود در برابر رفتارهای پرخطری که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد، به صورت داوطلبانه یا به اختیار برای انجام آزمایش اچ‌آی‌وی به آزمایشگاه خواهند رفت. بنابراین اگر در مورد این بیماری و تبعات و آینده آن در جهان اطلاعات کافی ندارید لینک‌های زیر راهگشا هستند.

شهروند

700

کد خبر: 837013

وب گردی

وب گردی