سینمای دفاع مقدس؛ ققنوسی در میان خاکستر

سینمای دفاع مقدس در دهه های مختلف دچار تغییرات عمده ای در نوع سوژه ها و تعداد آثار شده است که این تغییرات گاهی باعث خلاقیت و بروز استعدادهای تازه در این نوع سینما شده و گاهی هم آثار سینمایی جنگ را از نظر کیفی به چالش کشیده است.

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایسکانیوز، از سال 1360 که اولین فیلم سینمایی با موضوع دفاع مقدس ساخته شد تا امروز این نوع سینما با افت و خیزهای فراوانی رو به رو شده است. فراز و نشیب هایی که گاهی باعث شده تا فیلم های دفاع مقدس جز پرفروش ترین آثار سینمایی سال باشند و یا ضعف ساخت اینگونه فیلم ها در بعضی دوره ها این نوع سینما را به ورطه فراموشی سپرده است.

با نگاهی به تاریخچه سینمای دفاع مقدس بیش از 250 فیلم به چشم می آید، سینمایی که با «مرز» به عنوان سردمدار این گونه سینمایی آغاز شد و با «عقاب ها» در سال 1363 ظرفیت های تصویری خود را نشان داد تا به عنوان نوعی از سینما در ایران مطرح شود که می تواند مردم را به سالن های سینما بکشاند.

سینمای جنگ در همان آغاز راه نه تنها در ایران توانست جایگاه معتبری به دست آورد و فیلمسازان را ترغیب کند که به آن به عنوان سینمایی جدی نگاه کنند بلکه در جشنواره های خارجی هم ارزش فیلم های دفاع مقدس و پرداختن به این نوع آثار سینمایی آشکار شد تا آنجا که مسعود کیمیایی سال 1368 توانست با «دندان مار» جایزه ویژه جشنواره فیلم برلین را به دست آورد.

این نوع سینما پس از گذشت حدود چهار دهه از اولین فیلمی که با این موضوع ساخته شد در هر دوره با توجه به شرایط اجتماعی تغییرات گسترده ای داشته است.

اما در دهه های مختلف سینمای دفاع مقدس چه تغییراتی داشته ست؟

دهه شصت و سینمای قهرمانان جنگ

دهه شصت که سرآغاز سینمای دفاع مقدس است به دنبال پرداختن به قهرمانان جنگ است قهرمانانی که در جنگ تحمیلی ایران و عراق می جنگند، مقاومت می کنند، اسیر شده و یا شهید می شوند.

آثار شاخص این دوره عبارتند از: «پل آزادی»، «باشو غریبه کوچک»، «دیده بان»، «بلمی به سوی ساحل»، «دندان مار»، «گروهبان»، «مهاجر»، «هویت»، «مردی که زیاد می دانست»، «عقاب ها»

سینمای دفاع مقدس دراین دوران مورد توجه مردم بود تا آنجا که «عقاب ها» ساخته ساموئل خاچیکیان با توجه به قیمت بلیت پرمخاطب ترین فیلم پس از انقلاب لقب گرفته است. از نظر توجه جشنواره های خارجی به این نوع سینما هم آثار دفاع مقدس جایگاه ویژه ای داشتند؛ مسعود کیمیایی با «دندان مار» نامزد خرس طلایی برلین شد و جایزه ویژه هیات داوران را به دست آورد.

دهه هفتاد و مهم ترین آثار دفاع مقدس

دهه هفتاد زمانی است که جنگ به پایان رسیده و فرصتی است تا فیلمسازان به سوژه های تازه ای درباره جنگ بپردازند؛ در این دوران تعداد آثار شاخص این نوع سینما بسیار زیاد است و سینماگران با دیدگاه های مختلف توانایی خود را در این عرصه محک می زنند. ابراهیم حاتمی کیا فیلمسازی است که در این دوره مهم ترین آثار سینمای دفاع مقدس را تولید می کند. رسول ملاقلی پور هم در کنار حاتمی کیا فیلم های شاخصی را با موضوع دفاع مقدس خلق کرده است.

از فیلم های مهم این دوره که بخش زیادی از آنها آثار معتبر سینمای دفاع مقدس هستند، عبارتند از: «جنگ نفت کش ها»، «خاکستر سبز»، «عشق بدون مرز»، «هور در آتش»، «آبادانی ها»، «از کرخه تا راین»، «هیوا»، «برج مینو»، «آژانس شیشه ای»، «کیمیا»، «روبان قرمز»، «سفر به چزابه»، «لیلی با من است»، «مردی از جنس بلور»، «بوی پیراهن یوسف».

دهه هشتاد و افول سینمای جنگی

دهه هشتاد در سینمای ایران سال های پرداختن به فیلم های عاشقانه و اجتماعی است و نوعی از سینما در ایران شکل می گیرد که مشکلات جوانان در جامعه و مسائل قشر میانی و بی بضاعت بیشتر مورد توجه قرار می گیرد هر چند در این دوران هم سینمای دفاع مقدس به فراموشی سپرده نمی شود اما تعداد آثار ساخته شده با موضوع دفاع مقدس کاهش پبدا کرده و تنها سه گانه «اخراجی ها» که با الگوی فیلم «لیلی با من است» ساخته شده است می تواند باز هم مردم را به این سینما امیدوار کرده و مخاطبان را برای دیدن فیلمی جنگی به سینماها می کشاند.

با توجه به آثار اندک این دوره فیلم های شاخص دهه هشتاد در زمینه دفاع مقدس هم اندک است. مهم ترین آثار این دوره عبارتند از: «قارچ سمی»، «دوئل»، «به نام پدر»، «میم مثل مادر»، «گیلانه».

دهه نود و جان تازه سینمای دفاع مقدس

سینمای دفاع مقدس در دهه نود ققنوس وار از میان خاکستر فیلم های دهه هشتاد جان می گیرد و از ابتدای سال های ابتدایی این دهه فیلمسازان جوان به سراغ ساخت آثار دفاع مقدس می روند. سینماگران جوان این عرصه با اهمیت به ساخت زندگینامه قهرمانان جنگ در پی راه هایی برای نگاهی تازه به این سینما هستند.

فیلمسازانی چون محمدحسین مهدویان و منیر قیدی اولین ساخته های خود را در فیلمسازی به دفاع مقدس اختصاص می دهند و نرگس آبیار هم در کنار این کارگردانان جوان به ساخت آثار دفاع مقدس روی می آورد.

نکته مهم این دوره توجه ویژه فیلمسازان زن به ساخت آثار دفاع مقدس است. فیلم های ساخته شده در سال های ابتدایی دهه نود را می توان جز آثار شاخص دفاع مقدس به حساب آورد.

از جمله آثار مهم این دوره می توان به این آثار اشاره کرد: «ایستاده در غبار»، «چ»، «شیار 143»، «نفس»، «ویلایی ها».

در ادامه فهرستی از فیلم های دفاع مقدس که از سال 60 تا کنون ساخته شده است تهیه شده که عبارتند از: مرز (جمشید حیدری)، جانبازان (ناصر محمدی)، آوای غیب(سعید حاجی میری)،کیلومتر5 (حجت الله سیفی)،حصار (حسن صمدزاده)، پل آزادی(مهدی مدنی)،رهایی (رسول ملاقلی پور)،دو چشم بی سو(محسن مخملباف)،دیار عاشقان(حسن کاربخش)،ما ایستاده ایم (اکبر حر)، پیشتازان فتح(ناصر مهدی‌پور)،یاد (عباس شیخ بابایی)،یک قدم تا مرگ(بهروز فرجی)،نینوا (رسول ملاقلی پور)،دو لتو (رسول ملاقلی پور)، فرار (جمشید حیدری)،مردی که زیاد می دانست (یدالله صمدی)،پایگاه جهنمی (اکبر صادقی)، سرباز کوچک (سعید بخشیان)،زنگ اول(نظام فاطمی)،گشتیها (جواد مرادی)،مقاومت (احمدنیک آذر)،حماسه مهران (حمید طاهریان)،هراس (شهریار بحرانی)،آری این چنین بود (داوداسماعیلی)، افق (رسول ملاقلی پور)، باشو غریبه کوچک (بهرام بیضایی)، دیده بان(ابراهیم حاتمی کیا)، آقای رئیس جمهور(ابوالقاسم طالبی)، شب شکن (خسرو ملکان)، گورکن (محمدرضا هنرمند)،بلمی به سوی ساحل (رسول ملاقلی‌پور)،ستاره دنباله دار (سیروس کاشانی نژاد)،بهار (ابوالفضل)، طغیان (جهانگیر جهانگیری)،پلاک (ابراهیم قاضی‌زاده)، گذرگاه (شهریار بحرانی)،حماسه دره شیلر(احمد حسنی مقدم)،حریم مهرورزی (ناصر غلامرضای)،هویت (ابراهیم حاتمی‌کیا)،ویزا (بهرام ری‌پور)،چشم شیشه‌ای (حسین قاسمی جامی)،دندان مار (مسعود کیمیایی)،اتاق یک (رحیم رحیمی‌پور)،همه با هم (محمدنوری‌زاد) بهار در پاییز (مهدی فخیم‌زاده)،پرستار شب (محمدعلی نجفی)،خانه در انتظار (منوچهر عسگری نسب)،کمینگاه (محمود کوشان چینی وند)، چون ابر در بهاران (سعید امیر سلیمانی)، در کوچه های عشق (خسرو سینایی)،عقود (علی اصغر شادروان)، در مسلخ عشق (کمال تبریزی)،گزل (محمدعلی سجادی)،گروهبان (مسعود کیمیایی)،انفجار در اتاق عمل (رحیم رحیمی پور)،اوینار (شهرام اسدی)،آوازهای سرزمین مادری ام (بهمن قبادی)، ترکش های صلح (علی شاه حاتمی)،روزنه (جمال شورجه)،ستاره های سربی (مهدی ودادی)،‌عیسی می آید (علی ژگان)،قلعه یاسین (اسماعیل رحیم زاده)،زندانی 707 (حبیب الله بهمنی)،ساحت (حسین فهیمی)،عبور (کمال تبریزی)،عروسی خوبان (محسن مخملباف)، آخرین پرواز (احمدرضا درویش)،آخرین مهلت (پرویز تاییدی)،الماس بنفش(رحیم رحیمی پور)، باغ سید (محمدرضا اسلاملو)،تا مرز دیدار (حسین قاسمی جامی)،تولد (عبدالرحیم شرفی فریمانی)، شب دهم (جمال شورجه)، شما فرشته اید (محمدعلی میاندار)، غفلت (کامران ملکی)،مهاجر (ابراهیم حاتمی کیا)،O منفی (کریم زرگر)،عشق و مرگ (محمدرضا اعلامی)،‌تعقیب سایه ها (علی شاه حاتمی)،تویی که نمی شناختمت (محمد ابراهیم سلطانی فر)،آخرین شناسایی (علی شاه حاتمی)،تونل (مجتبی راعی)،بازگشت قهرمان (شاپور قریب)،حمله خرچنگها (پرویز تاییدی)،جنگ نفت کش‌ها (محمدرضا بزرگ نیا)،دشمن (عباس بابویه)،حماسه مجنون (جمال شورجه)،خاکستر سبز(ابراهیم حاتمی کیا)،خطها و سایه ها (بهروز فرجی)،پرنده آهنین (علی شاه حاتمی)،قاصدک (قاسم جعفری)، عقل سرخ(بهرام توکلی)،کمین (حمید خیرالدین)،متهم (کریم آتشی)،عشق بدون مرز (پوران درخشنده)،پاتک (علی اصغر شادروان)،پرواز در نهایت (محمدمهدی عسگرپور)،پوتین (عبدالله باکیده)،عشق من شهر من (علی قوی تن)،عملیات کرکوک(جمال شورجه)،موتو (محمدعلی نظریان)،وصل نیکان (ابراهیم حاتمی کیا)،هور در آتش (عزیزالله حمید نژاد)،دیدار در استانبول(افشین شرکت)،آبادانی‌ها (کیانوش عیاری)،آتش در خرمن (حبیب الله کاوش)، از کرخه تا راین (ابراهیم حاتمی کیا)، باز باران (محسن محسنی نسب)، بازی بزرگان (کامبوزیا پرتوری)، بر بال فرشتگان (جواد شمقدری)، شکوه بازگشت (سیروس مقدم)، نصف جهان (مرتضی شاملی)، پاتک (علی اصغر شادروان)، رابطه پنهانی (جهانگیر جهانگیری)، مادرم گیسو (سیامک شایقی)، دایره سرخ (جمال شورجه)، هیوا (رسول ملاقلی پور)، دکل (عبدالحسن برزیده)،سلام به انتظار(کریم آتشی)، زیر سایه کنار (جواد ارشاد)، سپیده یال (محسن محسنی نسب)، سجاده آتش (احمد مرادپور)،کودکانی از آب و گل (عطاءالله حیاتی)، کودک قهرمان (کمال تبریزی)، مسافر غریب (یوسف حمادی عرب)،پرواز از اردوگاه (حسن کاربخش)، حمله به H3 (شهریار بحرانی)،خط آتش (سیدعلی سجادی حسینی)، دشت ارغوانی (نادر مقدس)، دیدار (محمدرضا هنرمند)، راه افتخار (داریوش فرهنگ)، ساز و ستاره (محرم زینال زاده)، ستارگان خاک (عزیزالله حمید نژاد)، ضربه طوفان (علی قوی تن)، کوسه ها (حمیدرضا آشتیانی)، کیمیا (احمدرضا درویش)، سکادران عشق (سعی حاجی میری)، منطقه ممنوع (رضا جعفری)، یک شب یک غریبه(حسین قاسمی جامی)، آخرین مرحله (محسن محسنی نسب)،برج مینو (ابراهیم حاتمی کیا)،فراز بزرگ (ناصر صمدی)، قاصدک (قاسم جعفری)،یاس های وحشی (محسن محسنی نسب )، یورش (محسن محسنی نسب)، خلبان (جمال شورجه)، معصوم (داودتوحید پرست)، هدف سخت (هوشنگ درویش‌پور)، صلیب طلایی (عبدالله باکیده)، عقابها (ساموئل خاچیکیان)،سفر به چزابه (رسول ملاقلی پور)، قله دنیا (عزیزالله حمیدنژاد)،گارد ویژه (پرویز صبری)،لیلی با من است (کمال تبریزی)،نجات یافتگان(رسول ملاقلی پور)،هفت گذرگاه (جمشید حیدری)،براده‌های خورشید (محمدحسین حقیقی)،طوفان (محمدبزرگ نیا)،سجده بر آب (حمید خیرالدین)،سرزمین خورشید (احمدرضا درویش)،سرعت (محمدحسین لطیفی)،فرار مرگبار(تورج منصوری)،مردی شبیه باران (سعیدسهیلی)،نامزدی(ناصر غلامرضایی)،ماه و خورشید (محمدحسین حقیقی)،آژانس شیشه‌ای (ابراهیم حاتمی کیا)،تارهای نامرئی(حبیب الله بهمنی)،پرواز خاموش(حسین برزیده)،تنها (علی قوی تن )،حماسه 2519 (کامران ملکی)،سفر شبانه (خسرو معصومی)، شماش معکوس (اکبر حر)،نوروز (سیدرحیم حسینی)،سحرگاه پیروزی (حسین بلنده)،سفر به فردا (حسین حقیقی)،ستاره های سربی(مهدی ودادی)،چوری(جواد اردکانی)،قارچ سمی(رسول ملاقلی‌پور)،نغمه(ابوالقاسم طالبی)،دوئل (احمدرضا درویش)،نیمه گمشده (محمدعلی باشه آهنگر)،مشت (سیامک اطلسی)،پرواز در شب (رسول ملاقلی پور)، پرچمدار(شهریار بحرانی)،کانی مانگا (سیف الله داد)،آخرین نبرد (حمیدبهمنی)،پرواز روح (حسین قاسمی جامی)، آی پارا(محرم زینال زاده)، عروس حلبچه(حسن کاربخش)،خانه خلوت (مهدی صباغزاده)،مزرعه پدری(رسول ملاقلی پور)،روبان قرمز(ابراهیم حاتمی کیا)،فریاد (مسعود کیمیایی)،یک قدم تامرگ (بهروز فرجی)،باشگاه سری (جمال شورجه)،پنجه در خاک (ایرج قادری)،مردی از جنس بلور(سعید سهیلی)،شیدا (کمال تبریزی)،سیاوش(سامان مقدم)،مجروح جنگی (اصغر نصیری)،دفتری از آسمان(پرویز شیخ طادی)،رنجر( احمد مراد پور)، متولد ماه مهر (احمدرضا درویش)،ارتفاع پست (ابراهیم حاتمی کیا)،سایه های هجوم (احمد امینی)،بوی پیراهن یوسف (ابراهیم حاتمی کیا)،در جست و جوی قهرمان (حمیدرضا آشتیانی)،انسان و اسلحه (مجتبی راعی)،ارابه مرگ (رضاقهرمانی)، کوچه و موزه (کاظم بلوچی)، حماسه قهرمانان (جمشید حیدری)، اشک سرما (عزیزالله حمیدنژاد)،دیوانه از قفس پرید (احمدرضا معتمد)،وعده دیدار (جمال شورجه)، روایت سه گانه (برزیده، بنی اعتماد، شیخ طادی)،مرزی برای زندگی (محمدرضا بزرگ نیا)، گیلانه (بنی اعتماد، عبدالوهاب)، پیک نیک در میدان جنگ (سیدرحیم حسینی)، خداحافظ رفیق (بهزادپور)،شکوفه های سنگی (حمیدنژاد)، طبل بزرگ زیر پای چپ (کاظم معصومی)،سهراب (سعید سهیلی)،موج مرده (ابراهیم حاتمی کیا)، سفر سرخ(حمید فرخ نژاد)،شب بخیر فرمانده (انسیه شاه حسینی)،پروانه‌ای در مه (جواد کاسه ساز)،به نام پدر (ابراهیم حاتمی‌کیا)،م مثل مادر (رسول ملاقلی‌پور)، ایستاده در غبار »محمدحسین مهدویان)، چ (ابراهیم حاتمی کیا)، شیار 143(نرگس آبیار)، نفس (نرگس آبیار)، وبلایی ها (منیر قیدی)، آباجان (هاتف علیمردانی).

501

کد خبر: 837730

وب گردی

وب گردی