به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی ایسکانیوز؛ میادین مشترک نفت و گاز به مثابه کوهی از سکههای طلا میان دو کشور همجوارند. هر کشوری که بیشتر تلاش کند، سکههای بیشتری بر میدارد و برنده میدان خواهد شد. لذا توسعه میادین مشترک یکی از الزامات کشور و مصداق تحقق سیاستهای اقتصاد مقاومتی به شمار میرود. ایران بیش از 11 میدان مشترک با همسایگان خود دارد که برخی توسعهیافته و برخی هم هنوز در میانه راهاند.
باید قبول کرد در سالهای گذشته محدودیتهای فراوان باعث تاخیرهای مکرر و بسیار در توسعه میادین مشترک شده و بیبرنامگی و عدم مدیریت صحیح منجر به تشدید تاخیرها شده است.
کشور ما با کشورهای همسایه یعنی عراق، کویت، عربستان، قطر، امارات و عمان دارای مخازن اشتراکی است. حداقل 15 مخزن در این ارتباط وجود دارند. این در حالی است که امکان مشترک بودن تعدادی دیگر از مخازن در هاله ای از ابهام واقع شده است.
مخازن مشترک خشکی ایران با کشور عراق است که در طول مرز مشترک ایران و عراق 5 مخزن نفتی نفت شهر(سابقاً نفت شاه)، دهلران، پایدار غرب، آزادگان و یادآوران (سابقاً حسینیه-کوشک) وجود دارد. هم اکنون میادین دهلران، پایدار غرب و نفت شهر در حال تولید بوده و دو میدان یادآوران و آزادگان نیز در مراحل مختلف توسعه قرار دارند. ادامه میدان نفت شهر در عراق با نام میدان "نفت خانه" معروف است. میادین آزادگان و یادآوران به ترتیب در مجاورت میادین "مجنون" و "سنباد" عراق واقع شدهاند ولی در مورد ارتباط (ساختمانی و پیوستگی مخزنی) این میادین اطلاعی در دسترس نیست. 10 میدان باقی مانده آبی با کشورهای همسایه خلیج فارس مشترکاند. میدان گازی آرش تنها میدان مشترک ایران با کشور کویت در آبهای خلیج فارس است. به نظر می رسد که ادامه این میدان در آبهای کویت با میدان "دورا" در ارتباط باشد.
میادین نفتی اسفندیار، فروزان، فرزاد (A) و فرزاد (B) با کشور عربستان مشترک است. این میدان نفتی در آبهای عربستان به میدان "لولو" تبدیل می گردد. بخش عربستانی میدان فروزان نیز در این کشور با نام میدان "مرجان" شناخته میشود. میادین فرزاد (A) و(B) گاهی با نامهای میادین فارسی (A) و (B) نیز از آنها یاد میشود. بخش خارجی میدان فرزاد (A) در عربستان با نام میدان "حصبه" شهرت یافته است.
میدان گازی فوق عظیم پارس جنوبی که در ادامه به میدان شمال تبدیل میشود با کشور قطر مشترک است؛ این میدان بزرگترین و مهمترین میادین اشتراکی ایران و دنیا است.
میادین نفتی بلال، رشادت ایران و الخلیج قطر بسیار نزدیک به خط مرزی است ولی از ادامه ساختارهای این مخازن در کشور مقابل اطلاع معتبری در دسترس نیست.
مخازن سلمان، فرزام، نصرت از مخازن مشترک ایران با امارات متحده عربی است که این میادین در کشور همسایه به ترتیب با نامهای "ابولبخوش"، "فلاح" و "فاتح" شناخته شدهاند. امکان مشترک بودن مخازن دنا، اسفند، مبارک و صالح جنوبی با این کشور نیز وجود دارد. تنها میدان مشترک ایران و عمان میدان گازی هنگام است.
بزرگترین میدان گازی مشترک دنیا (پارس جنوبی-شمال قطر) در بخش قطری 20 سال زودتر از بخش ایرانی اکتشاف و به بهره برداری رسیده است. همچنین در حال حاضر امارات متحد عربى از میدان مشترک سلمان و عربستان از میدان مشترک فروزان بیش از دو برابر ایران برداشت مى کنند.
بسیاری از کارشناسان براین باورند که در راستای اولویت بخشیدن به سیاستهای گسترش و توسعه میادین مشترک نفت و گاز و بهویژه در سالهای اخیر توجه ویژه ای به این امر شده است و هم اکنون میادین بزرگ نفتی بر اساس مصوبات هیات مدیره شرکت ملی نفت ایران و پس از طی مراحل قانونی و حقوقی در مرحله اجرا و توسعه قرار گرفته اند. این در حالی است علیرغم این همه توجه به میادین نفتی بازهم ما از کشورهای منطقه در برداشت از میادین عقب هستیم و هنوز نتوانستیم سهمه از دست رفته خود را جبران کنیم.
بیژن زنگنه وزیر نفت ایران در دولت دوازدهم، اولویت اصلی خود را توسعه میادین مشترک گذاشته تا بتواند سهمی از دست رفته را جبران کند.
حسین امیری خامکانی عضو کمیسیون انرژی مجلس در گفت وگو با ایسکانیوز، گفت: در احکام دائمی بودجههای سنواتی و برنامههای توسعه کشور دولت بر اولویت برداشت نفت از میدانهای مشترک مکلف و در قانون بودجه سال 96 نیز بر این اقدام تاکید شده است. در دوران تحریمها، دولت یازدهم با توجه به محدودیت منابع و جذب سرمایه خارجی، اولویتبندیهایی را در میدانهای مشترک پارس جنوبی و غرب کارون انجام داد که این اولویت بندیها نتیجه بخش بوده است.
امیری خامکانی با تاکید بر اینکه دولت در شرایط محدودیت منابع و سرمایه باید ابتدا در میدانهای نفتی مشترک جذب سرمایه کند، عنوان کرد: در شرایط کنونی حتی میتوان با کشورهای همسایه برای جذب سرمایه به صورت مشترک با هدف توسعه میدانهای مشترک مذاکره کرد و برداشت از منبع و سهم هر کشور را به صورت مساوی تقسیم کرد.
او خاطرنشان کرد: دولت معتقد است برای دستیابی به اهداف بالادستی صنعت نفت در برنامه ششم توسعه، به بیش از 100 میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد و رشد 9 درصدی صنعت نفت در پایان برنامه نیز باید با احتساب جذب این مقدار سرمایه هدفگذاری شود.
فرشید سیمبر دکترای اقتصاد انرژی در گفت وگو با خبرنگار اقتصادی ایسکانیوز، گفت: میادین مشترک بعد از انقلاب عمدتا با مشکلات زیادی مواجه بود به طوری که برای توسعه این میادین سرمایه کافی وجود نداشت تا بتوان برای این بخش سرمایهگذاری کرد.
او تصریح کرد: در کنار سرمایهگذار بایستی شرکتهای بهرهبردار از طرف دو کشور حضور داشتند؛ مثلا بین قطر و ایران تمام مهندسان ، تکنسینها و کارشناسان باید از دو طرف بود. ولی متاسفانه برای میادین مشترک چه عراق و چه قطر در طی سالیان متمادی این عمل انجام نشده است.
سیمبر تاکید کرد: در زمان استخراج از میادین مشترک، قطر دوبرابر حجم تولید ما برداشت میکرد به طوریکه قطر سالیانه 35میلیارد دلار از میادین مشترک گاز صادر میکند در حالیکه سهم ما از این رقم بسیار ناچیز است.
این اقتصاددان با اشاره به اینکه بعد از انقلاب بسیاری از شرکتها بخاطر ملی شدن اکثر امکانات و تجهیزات خود را از ایران خارج کردند، گفت: همچنین شرکتهای خارجی رغبت چندانی برای سرمایهگذاری مشترک در میادین نداشتند، به طوری که کشورهای خارجی امتیازات بیشتری را در اختیار سرمایهگذاران و پیمانکارن قرار میدادند و این امر سبب میشد که پیمانکاران و شرکتهای داخلی در میادین مشترک سرمایهگذاری نکنند.
او تصریح کرد: ایران نیز به خاطر کمبود سرمایه، سرمایه گذاری اصولی برای میادین مشترک انجام نداد. دوم اینکه کارشناس باتجربه به اندازه کافی در اختیار نداشت که بتواند دست به برداشت از میادین مشترک بزند.
او تاکید کرد: در حال حاضر وضعیت میادین مشترک نسبت به سالهای گذشته بهبود پیدا کرده است اما نمیتوان ادعا کرد که سهم از دست را بازپس گرفتیم، بلکه توانستیم بخشی از عقبماندگیها را جبران کنیم. باید این نکته را متذکر شد که آب رفته به جوی باز نخواهد گشت.
این اقتصاددان افزود: باید از شرکتهای بزرگ بینالمللی دعوت به عمل آید تا بتوانیم گاز تولید شده مناطق جنوبی را به مایع تبدیل کنیم. کاری که در سال 56 قرار بود انجام شود. متاسفانه این قرارداد را بعد از انقلاب در سال 57 به طور کلی باطل کردند و تمام شرکتها به خارج هجوم بردند.
او خاطرنشان کرد: مسوولان کشور باید برنامه مدونی را برای توسعه میادین مشترک نفت و گاز تدوین کنند، چرا که کشورهای همسایه بیکار ننشستند و مدام از این میادین برداشت میکنند. باید براساس برنامهریزی اصولی جلو برویم و این امر جز با سرمایهگذاری عظیم، جذب شرکتهای معتبر بیناللمی محقق نخواهد شد.
گفتنی است سال 92 میزان تولید روزانه قطر دوبرابر ایران بود. به طوری که در آن سال روزانه 280 میلیون مترمکعب از مخزن مشترک پارس جنوبی گاز برداشت میکردیم. اما در دولت یازدهم این رقم به575 میلیون متر مکعب در روز رسید و بالاخره در روزهای پایانی سال 95 توانستیم به تولید روزانه برابر با قطر دست یابیم. توسعه میدان گازی پارس جنوبی از سال 76 شروع شده و تا امروز 21 فاز استاندارد آن به بهرهبرداری رسیده است. 5 فاز در دولت هشتم، 5فاز در دولت نهم و 11 فاز در دولت تدبیر و امید. با یک حساب سرانگشتی میتوان دریافت که در دولت یازدهم حجم تولید گاز از میدان مشترک پارس جنوبی بیش از دو برابر شد. فازهایی که در این 4 سال به بهرهبرداری رسید، عبارتند از فاز 12 (معادل 3 فاز استاندارد)، 15 ، 16، 17 ، 18، 19 (معادل 2 فاز استاندارد)، فاز 20 و 21. اما این تنها طرح توسعه میادین مشترک در دولت یازدهم نبود. همچنین افزایش 200 هزار بشکه ای طلای سیاه در سال گذشته بود.
قطر هم اکنون بیش از 300 هزار بشکه در روز از این لایههای مشترک نفت خام برداشت میکند و در غیاب ایران با خیالی آسوده به تولید نفت پرداخته است. به حدی که فشار مخزن تا اندازهای افت کرده اما جلوی ضرر را از هرجا بگیری منفعت است و ما باید هرچه زودتر به تولید 150 هزار بشکه دست یابیم.
در همین راستا علی کاردر معاون وزیر نفت با اشاره به اولویت توسعه میادین مشترک در رأس برنامه های وزارت نفت گفته بود: بیشتر افزایش ظرفیت های تولید نفت خام در ماههای آتی در پروژههای افزایش ظرفیتهای تولید میادین مشترک رقم میخورد. همچنین توسعه هر چه سریعتر میادین مشترک نفتی و گازی محور اصلی مذاکرات این روزهای شرکت ملی نفت ایران با شرکت های متقاضی سرمایه گذاری در صنعت نفت است و پیش بینی می کنم که در آینده نزدیک شاهد امضای قراردادهای خوبی در این بخش باشیم.
گزارشگر: حبیبه رحیمیان
402