به گزارش خبرنگار ایسکانیور شاید بیشتر شما یادتان نیاید اما 50سال پیش مساجد در کنار مکانی برای اقامه نمازهای یومیه جایی برای استراحت مسافران و کمک به ابن سبیل یا در راه ماندگان بود. هر کس نیازی داشت به مساجد مراجعه می کرد و ائمه جماعات و نمازگزاران مشکل را حل و فصل می کردند و فرد نیازمند با خوشحالی از مسجد بیرون می آمد. این حرکت زیبا در ایام پیروزی انقلاب و جنگ تحمیلی به شکل دیگری ادامه داشت و مردم برای کمک به پشت جبهه ها در مساجد جمع می شدند و برای رزمندگان اقلام خوراکی و پوشاک تهیه می کردند و روزی نبود که چند کامیون کمک های مردمی را به نیروهای رزمنده نرسانند و حتی مراسم عقد و ازدواج بسیاری از جوانان انقلابی هم در مساجد برگزار می شد.

پس از پایان جنگ و به ویژه در چند سال اخیر با بالا رفتن نرخ آسیب های اجتماعی و گسترش فقر و نیاز خانواده ها مساجد دوباره به کاربری نیم قرن پیش خود بازگشته و افراد نیازمند با مراجعه به مسجد و بیان نیازمندی ها و مشکلات خود با امام جماعت یا اعضای هیات امنای مسجد از آنها طلب کمک می کنند و این مراجعه ها گاه به حدی افزایش یافته که هیات امنا و امام جماعت برخی افراد را برای تحقیق و مشخص شدن صحت گفتار متقاضی می فرستند و در صورت صحیح بودن، کمک های مادی و معنوی خود را به خانواده ارائه می کنند و کار قشنگ‌تری که در بیشتر مساجد انجام می شود پنهان ماندن کار مسجد و ناشناس بودن افراد متقاضی کمک است.

مسجد مکان امن شهر

به اعتقاد مهدی عامری دکترای علوم اجتماعی و مدرس دانشگاه، مسجد مهم‌ترین پایگاه مذهبی و اجتماعی و فرهنگی جامعه اسلامی است و می تواند با تعامل و همکاری با سایر نهادها و سازمان ها بخشی از مشکلات و معضلات جامعه را حل کند.

او می گوید: پس از سال‌ها آزمون و خطای مسئولان در اجرای طرح‌ها و برنامه‌های مختلف برای کاهش آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد، بزهکاری و طلاق، امروز دیگر برای همه مسجل شده است که اگر مردم پای کار نباشند، نه فقط خبری از کاهش نیست، بلکه برنامه‌های پیشگیرانه هم اثرگذار نخواهد بود به همین دلیل، حالا همه دست به دامن مساجد که مهم‌ترین پایگاه مذهبی اجتماعی جامعه اسلامی است شده اند تا با همکاری‌اش گره از کار اختلافات خانوادگی، اعتیاد و بیکاری بگشایند.

ضرورت ارتقای نقش مساجد در کاهش آسیب های اجتماعی

عامری با اشاره به اینکه اخیرا مسئولان و کارشناسان در کنار انجام امور عبادی و اقامه نماز در مساجد بر اهمیت اجتماعی اماکن مذهبی تاکید دارند می گوید: آنها به نقش مساجد در زندگی اجتماعی مردم در گذشته‌ای نه چندان دور اشاره می‌کنند و یکصدا خواهان «ارتقای نقش مساجد در کاهش آسیب‌های اجتماعی» هستند.

به اعتقاد این کارشناس ارشد علوم اجتماعی 50 سال پیش اگر کسی نیازمند بود یا مشکلی داشت، به مسجد به عنوان مکان تجمع افراد محل مراجعه می‌کرد تا آنها گره از کارش بگشایند، بویژه در ایام خاص مانند ماه رمضان تشکیلات مسجد بود که به محرومان جامعه و محل، کمک‌رسانی و خدمت‌رسانی می‌کردند که متاسفانه هم‌اکنون این جایگاه تضعیف شده است.

این طرح هم مانند طرح های دیگر اجرایی نشد

عامری به یاد می آورد که علی ربیعی، تیر 95 در جمع علما و طلاب حوزه علمیه آیت‌الله جلالی خمینی، از طرحی برای تقویت نقش مساجد در کاهش آسیب‌های اجتماعی سخن به میان آورد؛ «بهزیستی مساجد». او در همان جلسه گفته بود که باید تلاش کنیم نقش مساجد در مناسبات اجتماعی تقویت شود تا شاهد کاهش آسیب‌های اجتماعی باشیم و از این منظر مساجد می‌توانند پنجره‌ای برای عرضه خدمات اجتماعی باشند.

او می گوید: ربیعی وعده داده بود که آسیب‌های اجتماعی با راه‌اندازی «بهزیستی مساجد» کاهش می‌یابد. آنطور که وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی می‌گفت دولت در نظر دارد با کمک بهزیستی، مساجد را به مهم‌ترین کارکرد زندگی اجتماعی مردم در عصر جدید تبدیل کند: دولت در نظر دارد با کمک سازمان بهزیستی مراکز مشاوره برای ازدواج، طلاق و رسیدگی به نیازمندان را در مساجد مستقر کند تا مردم بتوانند به کمک دولت در مساجد مشکلاتشان را حل کنند.

هر چند ربیعی در همان جلسه درباره پیشینه طرح «بهزیستی مساجد» به خبرنگاران گفته بود که این موضوع با حوزه علمیه قم و مرکز رسیدگی به امور مساجد طرح شده است و تهران را نقطه آغاز طرح «بهزیستی مساجد» خوانده بود و اعلام کرده بود که به سازمان‌ها برای فراهم‌سازی زمینه‌های اجرایی این طرح در تمام استان‌ها، دستورات لازم ارسال شده اما خبری از اجرای طرح نشد.

در آن طرح راه‌اندازی مراکز مشاوره طلاق و ازدواج، استقرار مراکز رسیدگی به نیازمندان در مساجد، استقرار روان‌شناس و مددکار در مساجد و ساماندهی برنامه‌های اجتماعی و مددکاری در مساجد، از مهم‌ترین برنامه‌های وزارت تعاون برای کاهش آسیب‌های اجتماعی اعلام شده بود.

مسئولان مساجد آستین ها را بالا بزنند و بدانند خیلی مهم هستند

فارغ از طرح‌هایی مانند طرح «بهزیستی مساجد» آیا خود این پایگاه‌های مذهبی مردم‌نهاد اقدامی برای ورود به مسأله آسیب‌های اجتماعی صورت داده‌اند؟ مطالعات نشان می‌دهد محلاتی که مساجدی پویا دارند و توانسته‌اند برنامه‌های آموزشی و تربیتی را پیش ببرند، شاهد کاهش میزان بزه و معضلات اجتماعی بوده‌اند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه مساجد به طور فراگیر در این راستا فعالیت نکرده اند می گوید: طراحی نظام مدیریت اجتماعی مساجد یکی از مهم‌ترین اقدامات این مرکز برای اقدام عملی برای ورود به مسأله آسیب‌های اجتماعی است.

او بابیان مثالی ادامه می هد: برای مثال مسجدی تفاهم‌نامه‌ای با کلانتری محل امضا می کند تا پرونده‌های عادی پیش از ارسال به دادسرا به مسجد محل ارجاع شود تا با مشاوره افراد و کارشناسان محل، اختلافات و نزاع حل شود. این طرح افزون بر کاهش پرونده‌های ارسالی به دادسرا، آ‌نهایی را که مشکل‌شان از این طریق فیصله یافته به مشتری پر و پا قرص مسجد تبدیل می شوند .

عامری تاکید می کند : البته صندوق‌های خیریه‌ در مساجد گره از کار بسیاری از مردم و اهالی محله را گشوده و تعداد مساجدی که تعداد زیادی خانواده را تحت پوشش دارند و مساجدی که صدها مورد جهیزیه برای دختران محل تهیه کرده یا مساجدی که به خانواده ها و جوانان مشاوره رایگان می دهد بسیار هستند.

دست مساجد باز نیست

اما سوال مهم اینجاست که چرا مساجد به صورت فراگیر و پرقدرت برای کاهش آسیب‌های اجتماعی تلاش نکرده‌اند؟اگر این سوال را با مسئولان مطرح کنی خواهی شنید که دست مساجد باز نیست .

عامری به گفته ای از معاون فرهنگی اجتماعی مرکز رسیدگی به امور مساجداشاره می کند و می گوید: ما با وزارت کشور و نهادهای دولتی که دارای اعتبارات هستند مذاکره کرده‌ایم، اما تاکنون حمایتی جدی‌ از جانب آنها صورت نگرفته است. به هر روی، آن طور که کارشناسان تأکید می‌کنند استفاده از گروه‌های مرجع مانند مساجد و ائمه جماعات، موجب شکل‌گیری بسیج عمومی برای ریشه‌کنی آسیب‌های اجتماعی شود. امید است دولت برای مشارکت هر چه بیشتر نهادهای مردمی اقدام کند تا در چهار سال آینده افزون بر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی شاهد کاهش این آسیب‌ها باشیم.

700