به گزارش ایسکانیوز و به نقل ازمهر، دروازه محمدیه (دروازه نو) تنها بازمانده دروازه‌های تاریخی تهران است که البته بخش کمی از آن باقی مانده بود و نیاز به ورود جدی مسئولان به حفظ این دروازه است. تنها سه مناره فیروزه‌ای باقی مانده که هویت تاریخی بازار را به نمایش گذاشته است.

این محله که در حدفاصل خیابان خیام، چراغ برق و بازار عباس آباد در جنوب بازار قرار دارد، در اواخر عمر محمدشاه قاجار به دست استاد محمدعلی خاش‌پز شیرازی در جنوب محله‌ای معروف به دروازه‌ نو ساخته شده و در سال ۱۳۵۴ به ثبت آثار ملی رسیده است. این دروازه همانند دیگر دروازه‌های تهران به دستور رضاشاه و با هدف توسعه تهران از بین رفت.

بهزادیعقوبی محله گردی این هفته را از دروازه محمدیه یا همان(دروازه نو) تنها بازمانده دروازه‌های تاریخی تهران که البته بخش کمی از آن باقی مانده بود آغاز کرد و با اشاره به سه مناره فیروزه‌ای باقی مانده که هویت تاریخی بازار را به نمایش گذاشته احیاء و حفاظت از این سردر را از مدیریت شهری خواستار شد چراکه حفظ بافت تاریخی را هویت شهر طهران می دانست.

این محله که از غرب در حدفاصل خیابان خیام، و از شمال بازار آل یاسین و از جنوب به چراغ برق و میدان پای قاپوق می رسد، در اواخر عمر محمدشاه قاجار به دست استاد محمدقلی کاشی پز شیرازی در جنوب محله‌ای معروف به دروازه‌ نو یا همان علاف ها ساخته شده و در سال ۱۳۵۴ به ثبت آثار ملی رسیده است. این دروازه همانند دیگر دروازه‌های طهران قرار بود به دستور رضاشاه و با هدف توسعه طهران از بین برود، ولی قسمت اعظم بنا به جا ماند.

بهزاد یعقوبی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره تاریخ ساخت دروازه می‌گوید: در سال ۱۲٦٣ قمری به دستور محمدشاه قاجار، بازار علافها در جنوب سبزه‌میدان ساخته شد. آن دوران محله محمدیه در قُرق خلافکاران و خنزر پنزر فروشان بود و نظم و نَسَق خاصی نداشت. خیابان جلیل آباد در ضلع غرب این راسته کوچه‌ای تنگ و تاریک بود که یکی از مراکز اصلی خلاف و فساد طهران ان روزگاران به شمار می‌رفت.

این عضو هیأت امنای بازار ادامه می‌دهد: برای بهسازی این راسته و از سوی دیگر برای اینکه بازار عباس‌آباد از بن‌بست و رکود خارج شود، محمدشاه قاجار در سال ١٢٦٣ قمری دروازه نو یا محمدیه را بر روی حصار صفوی ایجاد می‌کند.

مدیرعامل مؤسسه میراث اضافه می‌کند: در این محدوده آثار هویتی بسیاری وجود داشته که بخشی از آن بر جای مانده است که از جمله آنها می‌توان به حصار صفوی و املاک نجم‌السلطنه مادر مصدق اشاره کرد. این روزها راسته دروازه نو در قُرق صنف نخ‌فروشان قرار دارد، بازارها نوسازی شده است و سقف بازار ترمیم شده و بازسازی انجام گرفته است.البته طبق نقشه کرشیش یکی از قدیمی ترین تکیه ها در این محل و درست در داخل کوچه گود قرار دارد که امروزه آثاری از آن باقی نیست ولی می توان گفت هیت لثارات بازمانده همان تکیه است.

یعقوبی می‌گوید: اولین مغازه بازسازی شده به سبک قدیم در بازار و به شکل اولیه با سقف گنبدی در این راسته صورت گرفت که متعلق به حجره منافی است. از سوی دیگر سقف‌های این راسته نیز در سال ۸۳ مرمت و بهسازی شدند و این موضوع نیز اولین بار در بازار طهران در این محله صورت گرفت.

وی ادامه می‌دهد: تا دهه ۷۰ نهر آبی از میان این بازار رد می‌شد که به علت نوسازی و سنگ فرش نمودن راسته آن را از بین بردند؛ نهری که از آبشاهی مُعیر جاری می‌شد.

این عضو هیأت امنای بازار تصریح می‌کند: صنف نخ‌فروشان از دهه ۵۰ به این بازار آمد و اکنون این بازار مرکز اصلی صادرات و واردات نخ محسوب می‌شود اما پیش از این بازار دروازه نو در میان صنف‌های مختلفی مانند نجارها و پشم‌فروشان قرار داشت. در سرِ بازار، حمام قبله قرار داشت و دو قهوه‌خانه مهم در این راسته بود که پاتوق بازاریان قدیم ومسافران شهرستانی به حساب می‌آمد که مردم اینجا هنوز خاطره قهوه‌خانه هادی‌خان را فراموش نکردند.

یعقوبی می گوید: طبق نقشه کرشیش می توان گفت سرایی که باقی مانده غم انگیز قدیمی ترین حصار طهران از سال٩٦١ در ان قرار دارد نام قدیمش کاروانسرای کلانتر بود که اکنون سرای ماشالله خان نام دارد.

وی ادامه می دهد: بارها این موضوع میان میراث فرهنگی و شهرداری تهران رفت و برگشت داشته و امیدواریم در شرایط فعلی که تعاملات بیشتری ایجاد شده بتوانیم فکری اساسی درباره این حصار و در این دروازه که به حرم حضرت عبدالعظیم حسنی برده شده کنیم.

تغییر کارکرد کاروانسرای میرزاموسی وزیر یا روغنی ها

از جمله یادگارهای پر ارزش معماری ایران کاروانسراهاست که از روزگار کهن به دلایل گوناگون و ارتباطی چون جریان اقتصادی، نظامی جغرافیایی و مذهبی بنیاد گردیده و در ادوار مختلف بتدریج توسعه و گسترش یافته است.

یعقوبی می گوید: در بازار تهران نیز چند کاروانسرای قابل توجه وجود داشته که زمانی رونق خاص داشتند و اکنون تبدیل به تعدادی مغازه و حجره شده اند. یکی از این کاروانسراها، کاروانسرای روغنی ها در مسیر بازار نو است؛ البته در نقشه ١٢٧٥ ق در نقطه ای که این کاروانسرا قراردارد کاروانسرایی به نام میرزاموسی ذکر شده و بعدها به نام روغنی قید شده است. درباره وجه تسمیه آن می گویند: در گذشته محدوده مولوی مرکز فروش روغن بوده است و به دلیل هم جواری با آن بازار، این جا نام روغنی ها بر خود گرفته است.

یعقوبی درباره این کاروانسرا می گوید: کاروانسرای روغنی‌ها که اکنون به نام سراهای روغنی‌ها موجود است، تا حدودی حفظ شده؛ اگرچه درون این کاروانسرا نیز تولیدی‌ها و نخ‌فروشی‌ها راه پیدا کرده اند و دیگر اثری از کاروانسرا با تعریف پیشین باقی نمانده است.

قدیمی ترین کبابی بازار نیز با قدمت نزدیک به یک قرن نیز در این راسته قراردارد که نام ان مهدی کبابی است و از همان گذشته سنت خود را حفظ کرده و نان داغ و کباب را روی ذغال آماده می سازد. البته چندسالی هست که برنج نیز وارد این کبابی سنتی شده است.

مدیرعامل مؤسسه میراث اضافه می کند: طبق نقشه ١٢٧٥ق در این راسته قراولخانه ای نیز موجود بوده است. البته کاشی سردر دروازه نو نیز که نقش رستم و دیو بوده امروزه در ورزشگاه امجدیه تهران است. البته به گفته ناصر نجمی یک شیر طلایی نیز وجود داشته که به سرقت رفته است.

وی محله گردی را با نرخ درازه ها به پایان رساند: هر لنگه الاغ صد دینار. هر لنگه قاطر یک عباسی. هر لنگه شتو ٥ شاهی. هر درشکه دو قران. هر کالسکه ٣ قران. هر دلیجان چهار قران.هرگاری پستی پنج قران و هر گاری تجاری یک تومان بوده است. و هر مسافر یک عباسی و چهارشاهی.

705