اکرم جدیدی ممتاز - ایسکانیوز: غافلگیری در انتخاب راهکارهای مسایل و مشکلات شهری ،شهروندان را در رسیدن به یک آرامش و سکون زیستی دچار مشکل کرده است .تقریبا 12 سال از اجرای طرح زوج و فرد که درخیابان ها و معابر شهری اجرا شد و عدم موفقیت در کنترل آلودگی هوا را به دنبال داشت می گذرد اما این روزها گپ و گفت در مورد ترددخودروهای سبز چالشی را برای گروهی از شهروندان که وضع مالی متوسط به پایین دارند ایجاد کرده است.

اجرای طرح جدید«کاهش» (کنترل آلودگی هوای شهر) یا LEZ مخفف LOW EMISSION ZONE به معنی (منطقه آلایندگی پایین)، با تایید سه ویژگی میزان آلایندگی ،میزان فرسودگی و معاینه فنی به خودرو ها اجازه تردد در معابر شهری را می دهداین طرح از سال 2008 در کشورهای آلمان و انگلستان اجرا شده است اما باید دید در ایران با توجه به شرایط اقتصادی موجود همان توفیق را دارد یا خیر؟

سابقه این طرح در ایران

پس از آنکه طرح زوج و فرد خودرو در ایران با تنها 4 درصد اثر گذاری در میزان آلودگی هوا ناموفق اعلام شد متولیان امر در شهرداری تصمیم گرفتند برای حل مشکلات زیست محیطی با تغییر رنگ خودروها بر اساس آلایندگی آنها محدودیت ترافیکی را اعمال کنند بر این اساس خودروهای زرد، خودروهایی هستند که به سن فرسودگی نزدیک بوده و خودروهای سبز ، خودروهایی هستند که استاندارد بیش از یورو 2 دارند که برای این دسته از خودروها نیز در شرایط اضطرار آلودگی هوا محدودیت تردد در هسته مرکزی شهر در نظرگرفته می‌شود اماخودروهای آبی ، خودروهای دارای استاندارد یورو 5 و خودروهای هیریدی هستند که حداقل محدودیت را خواهند داشت.

طرح LEZ شهرداری تهران پس از تصویب در شورای عالی ترافیک شهرتهران، به شورای عالی ترافیک کشور رفت اما آنجا با مخالفت های پلیس در مورد فراهم نبودن زیرساخت ها برای انجام این طرح مدتی مسکوت ماند تا اینکه سرانجام پس از کش و قوس‌های فراوان و برگزاری جلسات متعدد این طرح با تغییرات فراوان از سوی وزیر کشور ابلاغ و مقرر شد از اول مهرماه 96این طرح اجرایی شود.

سامانه سیمفما

با اینکه از 15 شهریورماه امسال طرح ارشادی LEZ از سوی پلیس اجرایی شد؛ اما هنوز شهروندانی هستندکه از جزئیات آن خبر ندارند و باید گفت؛ براساس طرح جدیدی که قرار است در محدوده زوج و فرد اجرایی شود که تلفیقی از طرح کاهش و زوج و فرد است؛ ملاک تردد خودورها داشتن برگه معاینه فنی است بگونه‌ای که تنها خودورهایی که پلاکشان مطابق روز باشد، در صورتی می‌توانند در این محدوده تردد کنند که برگه معاینه فنی معتبر داشته و اطلاعات خودرویشان در سامانه سیمفا (سامانه یکپارچه معاینه فنی وزارت کشور) موجود باشد در غیر این صورت جریمه 50هزار تومانی پلیس در انتظار آنها خواهد بود. در مرحله اول در محدوده "طرح زوج و فرد" معاینه فنی خودروها کنترل شده و صرفا به خودروهایی که معاینه فنی داشته باشند اجازه ورود به محدوده زوج و فرد داده می‌شود و در فاز دوم بر روی خودروهای انژکتوری و کاربراتوری اعمال محدودیت می‌شود و در مرحله سوم نیز اجرای این طرح به کل سطح شهر تهران تسری می‌یابد.

نحوه اجرای قانون در این طرح چگونه است؟

پلاک کلیه خودروهایی که وارد محدوده زوج و فرد می‌شوند، توسط دوربین خوانده و اطلاعات آن به سرور سیمفا ارسال و در صورتی که خودرو معاینه فنی نداشته باشد، توسط پلیس اعمال قانون می‌شود، در صورت نداشتن برگه معاینه فنی معتبر، 50 هزار تومان جریمه در انتظار رانندگان خودروهاست. اما اگر فردی خودرویش دارای معاینه فنی باشد ولی از اعتبار معاینه فنی خود اطمینان نداشته باشد می‌تواند وارد سایتsimfa.moi.ir شده و با ورود VIN و زدن پلاک خودرو نسبت به تاییدیه برگه معاینه فنی خود اقدام کند.

1000 دوربین اعم از دوربین‌های چراغ قرمز، سنجش سرعت، محدوده طرح ترافیک و... مجهز به چک معاینه فنی می‌شوند و هر خودرویی که از مقابل دوربین‌های نظارتی تهران عبور کند، در صورت نداشتن معاینه فنی جریمه می‌شود و شهروندان باید دقت داشته باشند که خودروهای سال 90 به قبل حتما باید معاینه فنی داشته باشند و اطلاعات دقیق خودروها درخصوص اخذ معاینه فنی در سامانه سیمفا ثبت شده باشد.

آرم‌های طرح ترافیک برای تردد در محدوده طرح ترافیک الزامی است؛ اما برای تردد در محدوده زوج و فرد علاوه بر پلاک خودرو که باید منطبق بر روزهای هفته باشد، داشتن معاینه فنی نیز ضروری است و در صورت تسری طرح LEZ به کل تهران می‌توان در خصوص ادامه دار بودن یا نبودن طرح زوج و فرد آن هم با هدف کنترل ترافیک و نه زیست محیطی تصمیم گیری کرد .

اگر چه الگو برداری از کشورهایی که این طرح را اجرا کرده و این اقدام کلان و موفق را در کنترل و کاهش الودگی هوا انجام دادند بسیار عالی است اما باید تمکن مالی کاربران ترافیکی برای پذیرش هزینه بیشتر برای ارتقا کیفی وضعیت هوا را هم در نظر گرفت.
واقعیت ها و مقدورات اقتصادی و بستر آماده برای گام برداری در جهت بهبود چرخه ترافیک شهری از نخستین توفیقات در این زمینه است که همخوانی شکلی و ماهوی این اجزاء در مراحل عمل، اهداف پیش بینی شده را محقق می کند.

آنچه مسلم است پیش نیاز اجرایی شدن این طرح توان مالی عموم مردم است که به دلیل تفاوت در واقعیت های موجود جامعه نمی توان انتظار حصول نتیجه مثبت از این طرح را داشته باشد و چه بسا هر گونه اقدام طرح (LEZ) به علت عدم تناسب طرح با جلب مشارکت اجتماعی، قادر به تأمین حداقل اهداف مورد نظر، برای کنترل وکاهش آلودگی هوا نخواهد بود.

این در حالی است که بازار ایران بهره‌ای از دنیای پر از هیجان خودروهای برقی و یا هیبریدی پلاگین (با قابلیت اتصال مستقیم به برق) نبرده است. بخش اعظمی از این نقصان را باید به‌دلیل عدم وجود زیرساخت‌های لازم دانست. در تمام کشورهایی که در آن‌ها خودروهای برقی از اقبال خوبی برخوردار شده‌اند، سیستم‌های مخصوص شهری تدارک دیده شده است. چیزی مانند پمپ‌های بنزین و گازوییل برای خودروهای سبک و سنگین. جایگاه‌های اتصال برق به این نوع خودروها باعث افزایش راندمان، میزان رانندگی و در نتیجه لذت ناشی از خرید یک کالای مناسب می‌شود.
دلیل دیگری که خودروهای برقی و یا هیبریدی هنوز نتوانسته‌اند در ایران حضور گسترده‌ای پیدا کنند آن است که این مدل‌ها حتی در آن سوی آب نیز به‌عنوان مدل‌هایی گران‌قیمت معروف هستند. مانند اغلب فناوری‌های پاک و سبز که میزان وابستگی به انرژی‌های سنتی را کاهش می‌دهند، خودروهای برقی و هیبریدی پلاگین نیز برای جبران برخی از هزینه‌ها به نسبت محصولات بنزینی مشابه قیمتی بیشتر دارند.

اگرچه پیشنهاد شهرداری در اجرای این طرح تعدیل یافت اما برای نحوه اجرای آخرین تغییرات این طرح به سراغ سید نواب حسینی منش رفتیم.

سیدنواب حسینی منش – رئیس ستاد معاینه فنی خودرو در مورد طرح (LEZ) در مصاحبه اختصاصی با خبرنگار ایسکانیوز توضیح داد:ناموفق بودن طرح های پیشین (طرح زوج و فرد و اعمال محدودیت براساس پلاک خودروها) در کاهش آلودگی هوا در شهر تهران موجب شد مدیریت شهری با استفاده از تجربیات سایر کشورهای اتحادیه اروپا طرحی را بر پایه جداسازی مناطق مختلف شهر و اعمال شرایط سختگیرانه برای تردد خودروها براساس میزان انتشار آلایندگی در این نواحی تحت عنوان « مناطق کم انتشار آلودگی هوا LEZ» آماده کند.

وی افزود :مطالعات این طرح از سال 1393 به کمک مشاوران اروپایی و داخلی، توسط شرکت کنترل کیفیت هوا و دفتر محیط زیست معاونت حمل ونقل وترافیک آغاز شد در نهایت مدل بومی سازی شده این طرح با عنوان (طرح اولین منطقه کم انتشار آلودگی شهر تهران) تهیه و منتشر شد. با عنایت به موفقیت این طرح در دیگر کشورها و مثبت بودن نتایج حاصل از آن در کاهش آلودگی هوا این طرح جهت اجرا و عملیاتی شدن به دولت پیشنهاد شد و در نهایت پس از برگزاری چندین جلسه کارشناسی و شناسایی راهکارهای اجرایی آن پس از اصلاحاتی در یکصد و بیست و هشتمین جلسه شورایعالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور تصویب و جهت اجرا توسط وزیر محترم کشور در مورخ 19/05/95 ابلاغ شد.

حسینی با اشاره به اینکه مناطق کم انتشار آلودگی هوا ( LEZ) منطقه یا مناطقی از شهر است که تردد همه یا قسمتی از وسایل نقلیه موتوری به دلیل تولید یک یا تعدادی از آلاینده ها ممنوع، محدود یا همراه با پرداخت عوارض است گفت: خروج خودروهای آلاینده و جایگزینی آن با خودروهای پاک مهمترین هدفی است که در این طرح توسط مدیریت شهری پیگیری و دنبال می شود. طرح مناطق کم انتشار آلایندگی در 225 نقطه جهان از سال 2007 به اجرا درآمده است و این طرح هم اکنون یکی از راه حل های اساسی اتحادیه اروپا و سازمان بهداشت جهانی برای محافظت از شهروندان 11 کشور از آلودگی هوا محسوب می شود. بدیهی است با اجرای این طرح در تهران تاثیرات مثبت آن در مقایسه با سایر کشورها به علت تعدد ناوگان فرسوده به مراتب بیشتر خواهد بود و جایگزینی آن با طرح های ناکارآمدی مانند زوج و فرد که محدودیت براساس پلاک خودرو اعمال می شود می تواند نقش به سزایی در کاهش آلودگی هوا ایفا کند. مناطق کم انتشار توسط بسیاری از کشورها به عنوان مناطق موثر بر افزایش کیفیت هوا وکاهش PM10 وNO2 شناخته شده اند.

حسینی منش با عنایت به اجرای این طرح از ابتدای آبان ماه سال95 در شهر تهران در خصوص اهداف اصلی اجرای آن گفت:
چهار هدف اصلی با اجرای این طرح تحقق خواهد یافت نخست براساس مطالعات دقیق انجام شده سبب اصلی 80% از آلودگی هوای شهر تهران ناشی از تردد خودرو ها و منابع متحرک آلاینده است در حال حاضر آمار تعداد خودروها در شهر تهران در حدود 3میلیون و 800 هزار دستگاه خودرو بوده که از این تعداد 400 هزار دستگاه از آن فرسوده و کاربراتوری است و سهم آلایندگی خودروهای کاربراتوری و فرسوده در آلودگی شهر تهران در حدود 32 درصد است و این بدان معناست که

32 % از آلودگی شهر تهران تنها توسط 10 % از خودروها تولید می شود.

وی با اشاره به نقش بالای خودروهای کاربراتوری و فرسوده در آلودگی شهر تهران بیان کرد : بدیهی است اعمال محدودیت تردد این خودروها در نواحی تعیین شده و اعمال عوامل بازدارنده جهت خروج این خودروها از چرخه تردد حمل ونقل می تواند تاثیرات مثبتی در کاهش آلودگی هوا داشته باشد.

رئیس ستاد معاینه فنی خودرو گفت: با عنایت به تعداد ناوگان فرسوده و آلاینده هوا در تهران در مقایسه با سایر کشورهای اروپایی بدون تردید اجرای این طرح می تواند تاثیرات مثبت به مراتب بیشتری در کاهش آلودگی هوا داشته باشد. استقرار طرح کاهش در میان مدت ، انگیزه خرید و یا ادامه تردد خودروهای کاربراتوری و فرسوده در تهران را کاهش داده و ناوگان شهری را آلایش می کند.نکته دوم ممنوعیت تردد و اعمال عوامل بازدارنده جهت خروج خودروهای فرسوده، کاربراتوری و آلاینده از چرخه تردد حمل ونقل و نکته سوم کنترل مکانیزه معاینه فنی خودروها با استفاده از دوربین های ترافیکی در سطح شهر و نکته چهارم الزام و ترغیب شهروندان به استفاده از خودروهای پاک است.

حسینی منش در خصوص روند اجرای طرح کاهش براساس مصوبه یکصد و بیست و هشتمین جلسه شورایعالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور تصریح کرد: براساس مصوبه شورایعالی ترافیک اجرای طرح کاهش شامل سه فاز است که در فاز اول خودروهای فاقد معاینه فنی در صورت تردد در محدوده زوج و فرد اعمال قانون و روزانه 50 هزار تومان جریمه می شوند. در فاز دوم به صورت سراسری در تمام سطح شهر معاینه فنی خودورها کنترل می شود و در فاز سوم از ورود خودروهای کاربراتوری به محدوده زوج و فرد ممانعت می شود و از ابتدای آبان ماه 1395 فاز اول این طرح اجرایی شده و جهت خودروهای فاقد معاینه فنی در حال حاضر به صورت مکانیزه جریمه صادر می شود.

وی در ادامه افزود: بررسی های انجام شده در این یکسال پس از اجرای طرح کاهش نشان می دهد این طرح یکی از موفق ترین روش ها در کنترل وضعیت معاینه فنی خودروها و کاهش آلودگی هوا بوده است که به همین واسطه در دولت تصمیم سازی شده تا این طرح در 8 کلانشهر کشور اجرایی شود.

705