حمیده دالایی به فارغ‌التحصیلان می‌گوید: «رشته جغرافیایی طبیعی را با مشورت یکی از دوستان دبیرستانم انتخاب کردم. پس از قبولی در این رشته در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری در سال 82 علی‌رغم مخالفت خانواده‌ام این رشته را انتخاب کردم و پس از یک ترم تحصیلی عاشق رشته‌ام شدم و برای اینکه به خانواده‌ام ثابت کنم موفق هستم تا مقطع دکتری در این رشته تحصیل کردم.»
وی می‌افزاید: «در دانشگاه عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان بودم و اولین مقاله علمی‌ام را در ترم چهار کارشناسی در مجله پویان متعلق به باشگاه چاپ کردند. به دلیل روحیه علمی بالایی که داشتم به کسب عنوان پژوهشگر برتر در دوران تحصیلی در چندین دوره نائل شدم. به‌عنوان دانشجوی ممتاز برای شرکت در مقطع کارشناسی‌ارشد بدون آزمون پذیرفته شدم و از پایان‌نامه کارشناسی‌ارشدم با سطح عالی و رتبه(1) دفاع کردم. سپس در سال 90 در آزمون دکتری شرکت کردم و در واحد نجف‌آباد اصفهان پذیرفته شدم. به جرات می‌توانم بگویم رفتن به اصفهان برای اینجانب یک نقطه‌عطف در زندگی‌ام بودم و با اساتید قوی علمی در رشته خودم آشنا شدم. تحصیلاتم را با دفاع از رساله دکتری با سطح عالی و نمره 5/18 و چاپ چندین مقاله علمی- پژوهشی طی دوران تحصیل دکتری به پایان رساندم. همچنین دو بار به کسب عنوان پژوهشگر برتر در حوزه «وزارت و راه شهرسازی» از طرف مرکز تحقیقات راه و مسکن که بازوی پژوهشی وزارت راه و شهرسازی وزارتخانه متبوع سازمان هواشناسی است، نائل شدم. در حال حاضر دارای 6 مقاله علمی- پژوهشی، یک مقاله ISC، یک مقاله ISI، 25 مقاله علمی- ترویجی (چاپ‌شده در نشریه وزارت راه و وزارت نیرو)، سه طرح پژوهشی و... هستم.
درخصوص شغل فعلی خودتان و اینکه ارتباطی با تحصیلات‌تان دارد یا خیر، توضیح دهید.
حدود 10 سال است کارشناس قراردادی سازمان هواشناسی کشور هستم. از اسفند 84 وارد سازمان هواشناسی شدم و پس از یک‌سال‌ونیم در مهر 86 در معاونت پژوهشی سازمان با اینجانب قرارداد بستند و همچنان در آن سازمان مشغول به خدمت هستم. در حقیقت هرآنچه در دانشگاه از نظر تئوری می‌آموزم را در سازمان می‌توان اجرایی و عملیاتی کرد و بسیار به تحصیلاتم مرتبط است.
در رشته جغرافیا چگونه می‌توان شغل پیدا کرد؟ در چه کارهایی زیرشاخه‌های جغرافی کاربرد دارد؟
متاسفانه در جامعه کنونی فارغ‌التحصیلان جغرافیا نمی‌توانند در جای خود کار داشته باشند و همین امر سبب شده است تعداد فارغ‌التحصیلان این رشته بسیار کم شده یا در جایی غیر از تخصص جغرافیا کار کنند و این بسیار بد است.
از طرفی اهمیت ندادن به این رشته از طرف مسئولان و دست‌کم گرفتن آن سبب بروز چنین معضلاتی نیز می‌شود. در حال حاضر با هر گرایشی از رشته جغرافیا به راحتی نمی‌توانید شغلی در تخصص خودت بیابید. متاسفانه تلقی مسئولان و حتی برخی مردم از رشته جغرافیا این است که در این رشته نام کوه‌ها، دشت‌ها، پایتخت‌ها و رودها حفظ می‌شود و کاربردی بیش از این ندارد. درصورتی که اگر بخواهیم درست به این مساله نگاه کنیم جغرافیای امروز از این ورطه عبور کرده است و در این رشته امکان بهره‌برداری از ظرفیت‌های محیطی و فائق آمدن بر محدودیت‌های محیطی جهت آسایش بیشتر انسان آموزش داده می‌شود.
در این نگاه کل جهان هستی مانند یک سیستم است که هرگونه تغییر در اجزای سیستم پیامدهایی دارد. پس یک جغرافیادان باید بتواند با نگاه همساز با محیطی تغییراتی به نفع آسایش و بهره‌برداری انسان در محیط ایجاد کند. در حال حاضر کشور ما با بحران خشکسالی، یخ‌بندان دیررس و زودرس، موج‌های گرمایی، توفان، سیل و... دست‌وپنجه نرم می‌کند اما برایم جالب است که در فراخوان‌های جذب هیات‌علمی نیاز به فارغ‌التحصیل دکتری اقلیم دیده نمی‌شود. در وزارت کشور، ستاد مدیریت بحران، شهرداری‌ها، مدارس به‌عنوان معلم، شرکت‌های بیمه، کارشناس دادگستری برای تخمین خسارت‌های حوادث طبیعی و... جغرافیا می‌تواند کاربرد داشته باشد و خاصه برای کسانی که گرایش اقلیم دارند. البته در سیستم‌های دولتی محدودیت‌های جذب نیرو وجود دارد که این خود مساله و سدی جدی در این راه است.
وضعیت رشته شما در کشورمان به چه صورت است؟ به لحاظ کیفی در مقایسه با سطح جهانی کشورمان در چه وضعیتی است؟
پاسخ این سوال شما را از دو دیدگاه بیان می‌کنم. اول وضعیت تحصیلی و اشتغال در رشته جغرافیا (گرایش اقلیم در برنامه‌ریزی محیطی) که به سبب نادیده گرفته شدن این رشته در دهه اخیر و بازار کار ناکافی و عدم‌توجه مسئولان به توانایی‌های فارغ‌التحصیلان این رشته در حل مشکلات و معضلات کشور، تعداد دانشجویان این رشته کم‌شده و حتی فارغ‌التحصیلان این رشته به کاری غیر از تخصص دانشگاهی خودمشغول شده‌اند که این خود زنگ خطری برای این مساله است. دوم از دیدگاه اقلیمی (علمی) و مخاطرات اقیمی که آینده کشور را بیش از پیش تهدید می‌کند و چون قسمت دوم سوال شما مربوط به مقایسه با سطح جهانی است به آن اشاره می‌کنم.
طبق سناریوی اقلیم‌شناسی که توسط هیات بین‌الدول تغییر اقلیم (IPCC) درگزارش پنجم آن آمده، پیامد گرمایش جهانی در ایران سبب افزایش رخداد مخاطرات جوی- اقلیمی، وقوع بارش‌های سنگین و غیرمترقبه (علی‌رغم کاهش کلی میانگین بارش)، افزایش رخداد توفان، کاهش عملکرد محصولات زراعی و باغی، کاهش امنیت غذایی، افزایش انواع بیماری‌های انسان، دام و گیاه، کاهش تنوع‌زیستی و موجودات دریایی، کاهش چشمگیر پهنه‌های اقلیم مربوط و افزایش اقلیم خشک کشور، افزایش روند بیابان‌زایی، کاهش کیفیت شاخص زیست اقلیمی و کم‌رونق شدن گردشگری، افزایش بیماری‌های مناطق گرمسیری مانند مالاریا، افزایش ریسک سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی، افزایش هزینه حوادث غیرمترقبه، بی‌اعتمادی به برنامه‌ریزی و بودجه سالانه و همچنین افزایش مهاجرت از مناطق در معرض مخاطرات اقلیمی شده است.
پس ملاحظه می‌فرمایید تغییرات اقلیمی به‌طور درهم‌تنیده‌ای در ارتباط با بهداشت، کشاورزی، توریسم، سرمایه‌گذاری، پزشکی، دریانوردی، معماری قرار داشته و آنها را از اثرات خود بهره‌مند می‌سازد.
جدای از این مسائل به دلیل واقع بودن ایران در کمربند خشک جهان و کم‌شدن بارش نسبت به میانگین در دهه‌های اخیر و روند کاهش بارش و خشکسالی متعدد ایران و کشورهای همسایه ازجمله ترکیه سبب بروز شدت گردوغبار روی ایران خاصه نوار شمال غرب و غرب و جنوب غربی کشور می‌شود.
همه این مسائل نگرانی‌های اقلیم اینجانب در مورد کشور است که متاسفانه هنوز جدی گرفته نشده است. با این همه مشکلات جذب هیات‌علمی برای تبیین این مسائل در دانشگاه‌های دولتی و آزاد در رشته اقلیم‌شناسی بسیار پایین است و بیشتر گرایش‌های دیگر جغرافیا جذب می‌شوند.
از طرفی در سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی نیز هر سازمان به‌طور موازی و جداگانه به بررسی اقلیم حسب ضرورت سازمان و وزارتخانه متبوع خود می‌پردازد و گاهی دیده می‌شود از متخصصان غیراقلیمی در این موارد مشاوره و استفاده نشده و برخی مطالعات موازی انجام شده است. لذا با تمام مشکلات و مخاطرات اقلیمی که کشور را خاصه با شدت بیشتر در دهه‌های آتی تهدید می‌کند، تمرکز روی مطالعات و حتی در نظر گرفتن وزارتخانه‌ای به نام «وزارتخانه اقلیم و تغییر اقلیم» در ایران پیشنهاد می‌شود.
چنانچه در خیلی از کشورهای دیگر چنین وزارتخانه‌ای موجود است و تمام مطالعات زیرساختی سایر وزارتخانه‌ها که از اقلیم اثر می‌گیرد، در این وزارتخانه متمرکز شده است و اثرات غیراقلیم در همه سطوح در قالب گزارش‌های مشاوره‌ای به سیاستمداران ارائه می‌شود. چنانچه امروزه اقلیم سیاستگذاری‌های کشور را تحت تاثیر قرار داده است و IPCC یک‌سری گزارش‌های ویژه هر چهار سال یک‌بار فقط مخصوص سیاستمداران و سیاستگذاران ارائه می‌دهد.
در کشور ما نیز بهتر است همین‌گونه باشد و کشور نقشه اقلیمی دهه‌های آتی را داشته باشد تا سیاستگذاران و دولتمردان بتوانند زیرساخت‌های کشور را متناسب با همه محدودیت‌های اقلیمی آینده تغییر دهند و سازگار کنند و نسبت به کاهش اثرات منفی تغییر اقلیم بر زندگی و معیشت مردم برنامه‌ریزی داشته باشند. این مساله را به‌عنوان فردی که تقریبا 10 سال در این رشته تحصیل داشته و از نظر اجرایی در این رشته فعالیت داشته و از روی عشق به کشورم، متذکر می‌شوم.
منبع: فرهیختگان
