به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی ایسکانیوز؛ کاهش نزولات آسمانی طی سال‌های اخیر نیز مزید بر علت شد تا بهره‌برداری درست از منابع آبی و حفاظت و حراست حداکثری از آن‌ها را ضروری‌ ببینیم، به‌گونه‌ای که گفته می‌شود برای جبران کمبود منابع آبی باید سال‌های بسیار پرباران را پشت سر بگذاریم تا این مشکل به طور طبیعی حل شود اما به طور قطع، شکل‌گیری این فرآیند دور از انتظار است و باید آستین‌ها را بالا زد و همه را پای کار آورد تا به گونه‌ای آگاهانه بر این بحران غلبه کرد.

خشکسالی در مناطق مرکزی، شرق و جنوب کشور جولان می‌دهد؛ بر همین اساس جدیدترین آمارهای وزارت نیرو حاکی از آن است که در استان‌های فارس، خراسان‌جنوبی و اصفهان نه‌ تنها سفره‌های زیرزمینی آب تهی شده‌اند بلکه ذخایر سدها نیز کاهش ٢٥ تا ٥٠‌ درصدی را نسبت به ‌سال گذشته تجربه می‌کنند.

از کل مساحت ایران تنها 15 درصد برخوردار از پوشش گیاهی است و بیش از 85 درصد کشور ما جزو مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می شود؛ از این رو انتظار بروز بحران آب در کشور غیر منطقی نیست.

نباید فراموش کرد که بحران آب ریشه‌ای طولانی در کشور دارد. حفر قنات‌ها و ساختن آب‌ انبارهای مختلف و متعدد در شهرهای ایران نشان می‌دهد که ایرانیان همواره با دغدغه دستیابی به آب رو‌به‌رو بوده‌اند.

بحران آب در ایران به دلیل متفاوت بودن اقلیم و عدم توازن در بارندگی‌ها در تمام استان‌های کشور یکسان نیست؛ به‌گونه‌ای‌که شرایط آبی برخی استان‌ها مساعد و شرایط برخی دیگر، وخیم است.

بنابراین تداوم خشکسالی و کاهش بارش برف و باران در دهه اخیر، مسئولان را بر آن داشت تا به سمت بارورسازی ابرها و مدیریت مصرف آب حرکت کنند تا بدین وسیله بتوانند شرایط اقلیمی حاکم برجهان را تغییر دهند. بارورسازی ابرها به‌عنوان متداول‌ترین و بهترین روش شناخته‌شده تعدیل آب و هوا، افزودن مواد به داخل یک ابر با هدف تقویت تشکیل و رشد بلورهای یخی در ابرهای سرد است. ایران نیز تا حدودی به سمت بارورسازی ابرها گام برداشت اما با گذشت نزدیک به دو دهه از اجرای این طرح و صرف هزینه‌های میلیاردی برای بارورسازی، این طرح هیچ نتیجه درست و کارآمدی نداشته است و ایران همچنان به سمت خشکسالی پیش رفته است.

می توان یادآور شد، معضل و بحران خشکسالی تنها مختص کشور ما نیست و این بحران هم اکنون دامن‌گیر بسیاری از کشورها و حتی تعدادی از ایالت‌های غربی آمریکا بخصوص کالیفرنیا نیز شده است. روند گرمایش کره‌زمین به علت پخش مونواکسید کربن منجر به تغییرات آب و هوایی و نزول باران‌های شدید در برخی نواحی جهان، باران‌های متوسط در برخی نقاط دیگر و خشکسالی در نواحی وسیعی از جهان می شود. از این رو خشکسالی و بحران کم‌آبی در غرب آسیا و خاورمیانه (شامل بخش وسیعی از خاک ایران) دارای یک روند افزایشی طی سه دهه آتی است.

خشکسالی در کشور ریشه طبیعی دارد

پروفسور پرویز کردوانی پدر علم کویرشناسی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه اقتصادی ایسکانیوز گفت: از آنجا که دولت مدام در برنامه‌های جدید تاکید بر مدیریت آب دارد، بنابراین بایستی برنامه‌های مدونی را در دستور کار خود قرار دهد تا بتواند با همکاری مردم مصرف آب را به نوعی مدیریت کند.

او با اشاره به اینکه متاسفانه از سال 1327 مدیریت آب در کشور وجود نداشت، به طوری که بعد از گذشته سال‌ها بنگاه مدیریت آبی تشکیل شد اما هیچ‌گاه موفق نبوده است. از دهه 40 برای مدیریت آب از سه تکنولوژی خارجی استفاده کردند تا وضع آب در کشور مدیریت شود. این سه امر مهم ایجاد حفرچاه‌های عمیق و نیمه عمیق، سدسازی و کانال کشی بود که بتواند تا اندازه‌ای نزولات جوی را مدیریت کنند اما علیرغم این همه‌ فعالیت‌ها متاسفانه باز هم نتوانستد آب را در کشور به درستی مدیریت کنند.

پدر علم کویرشناسی ادامه داد: متاسفانه با حفر چاه‌های عمیق و سدسازی و برداشت‌های بی رویه نتوانستیم این نعمت الهی را به خوبی مدیریت کنیم.

کردوانی تاکید کرد: خشکسالی در کشور ما ریشه های طبیعی دارد و به هیچ وجه هیچ کشوری با هر قدرتی که باشد نمی‌تواند تغییر در آب و هوای کشورها ایجاد کند.

بارورسازی ابرها صرفه اقتصادی ندارد

او گریزی به بارور کردن ابرها کرد و افزود: من با باروکردن ابرها مخالف هستم، این کار زمانی در دنیا مد شده بود، ولی حالا کشورهای پیشرفته هم دیگر دنبال این کار نمی‌روند، چون صرفه اقتصادی ندارد. حتی ممکن است صدمیلیون تومان بابت یک پرواز برای بارور کردن ابر بدهیم و این خیانت به کشور است.

او افزود: مشکل عمده ما این است که مسئول هر وزارتخانه یا نهاد و سازمانی تنها به مسأله حوزه کار خود فکر می‌کند و می خواهد تنها مشکل حوزه خود را حل کند و کاری به دیگر مسائل ندارد و باید گفت ما دچار بخشی‌نگری شده‌ایم. یک مرکز هماهنگ کننده اقدامات عمرانی - اجتماعی در کشور نیست که سیاست ها و برنامه ها را از نگاه کلان بررسی کند. شهرداری می خواهد فضای سبز تهران را گسترش بدهد و 17 بوستان جدید در پایتخت درست کند و به بقیه مسائل جانبی این اقدام کاری ندارد که مثلاً آب این بوستان ها باید از کجا تأمین شود!

پدر علم کویرشناسی تاکید کرد: برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی و خشکی زمین و تخریب مخازن آب در زیر زمین علاوه بر تشدید بحران آب در کشور، باعث شده مشکلات ناشی از گرد و غبار نیز مضاعف شده و معضلات بسیاری را برای کشور به وجود آورد.

او ادامه داد: جنگ آینده جنگ آب است؛ در جهان حدود یک میلیارد نفر به آب آشامیدنی سالم دسترسی ندارند؛ روزانه 50 هزار نفر در جهان بر اثر مصرف آب غیر بهداشتی جان خود را از دست می دهند؛ تا سال 2050 میلادی بیش از نیمی از کشور ها در سراسر دنیا در تامین آب آشامیدنی مورد نیاز خود با بحران روبرو خواهند شد؛ تمام این جمله های هشدار دهنده، بیانگر آن هستند که بحرانی جدی با نام «بحران آب» در حال گسترش و پیچیده تر شدن است.

کردوانی تصریح کرد: باید مسئولان به صورت جمعی و با نگاهی کلان‌نگر و عمومی- نه بخشی و موردی - مسائل و مشکلات را با توجه به همه جوانب آن، بررسی و برنامه ریزی کنند تا تمام نقاط کشور همسو با هم رشد و توسعه پیدا کنند.

در ادامه بداق جمالی دبیرکل انجمن هواشناسی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار گروه اقتصادی ایسکانیوز گفت: افت میزان آب‌های زیرزمینی خیلی شدید و در وضعیتی خطرناک و بحرانی است. در این وضعیت کمبود منابع آب که به دو سه علت اصلی برمی گردد؛ یکی از علت‌ها بحث‌ کم بارشی تغییر اقلیم و طولانی شدن خشکسالی و کم بارشی است و بخشی دیگر به خاطر مصرف بیش از حد مجاز است. بنابراین با این روش ما به ظرفیت اکولوژی طبیعت و محیط زیست بیش از حد فشار آوردیم.

اصلاح الگوی مصرف به روش دستوری ممنوع

او تصریح کرد: بهترین راهکار این است که الگوی مصرف را اصلاح کنیم و این اصلاح الگو به صورت دستوری محقق نمی‌شود؛ به عنوان مثال الان، کسی در شهرهای بزرگ بخاری نفتی و گازوئیل بعد از لوله کشی گاز، مصرف نمی کند. یا چرا در کشورمان از عهده خودروساز برنمی آیم که بتوانیم آلودگی هوا را رفع کنیم؟ در مورد سیستم آبیاری قطره‌ای و بارانی چه باید کرد؟ همینطور بخش کشاورزی که بیش از حد آب مصرف می کند. به طوری که آب در بخش کشاورزی بالای 90 درصد است بایستی با یک سرمایه گذاری سریع مصرف را اصلاح کنیم. ما تا الگوی مصرف آب را با تکنولوژی روز دنیا اصلاح نکنیم، نمی توانیم مصرف آب را در کشور مدیریت کنیم و این امر مهم در اختیار مردم نیست باید دولت کمک کند.

جمالی گفت: موضوع دیگر بحث بازیافت آب است، می توانیم آب هدر رفت را بازیافت کنیم. همچنین باید آب شرب و بهداشتی از هم تفکیک کنیم چرا که اکثر کشورها به این سمت حرکت کرده‌اند.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه گفت: باروسازی یک نوع تکنولوژی است که به تعدیل هوا کمک می کند. هدف از آن فقط افزایش بارش نیست بلکه می تواند برف، کنترل مه و تگرگ را به همراه داشته باشد. به طور متوسط این بارورسازی 15 درصد در بارش‌ها تاثیر گذار است. بنابراین نباید انتظار معجزه را داشته باشیم که با بارورسازی مشکل کمبود بارش چهار ماهه برطرف می‌شود اما می توان باروسازی را در کنار بارش‌های طبیعی در مناطقی که کشت دیم و مستعد سدسازی است، انجام داد.

او تاکید کرد: بارورسازی ابرها هم نیاز به هزینه‌های کلان دارد که نیازمند بازنگری است.

جمالی خاطرنشان کرد: باید با تغییرات طبیعت سازگاری کرد، استراتژی ایجاد سازگاری با طبیعت را باید جدید بگیریم و راهکارهایی را در این خصوص ارائه دهیم. باید روش‌های زندگی را تغییر دهیم، هنوز این تغییرات در وزارتخانه‌ها جدی گرفته نشده است.

سپاه پاسداران برای تأمین تجهیزات پروازی بارورسازی ابرها ورود کرد

تجهیزات پروازی ایران برای بارورسازی ابرها، تجهیزاتی عمدتاً اجاره ای و مستعمل است که برای تعمیرات آنها نیز از کارشناسان خارجی استفاده می شود، این حد از وابستگی در تأمین تجهیزات بارورسازی ابرها، متخصصان هوافضای سپاه پاسداران را بر آن داشت تا به این موضوع ورود کرده و در راستای توانمندسازی کشورمان در این بخش با وزارت نیرو همکاری کنند.

رضا اردکانیان وزیر نیرو در این خصوص با بیان سپاه برای تدارک تجهیزات لازم اجرای طرح باروری ابرها اعلام آمادگی کرده است، گفته است: این همکاری آغاز شده و امیدواریم به نتایج مطلوب برسد.

می توان چنین نتیجه گرفت که بحران آب در کشور یک مسئله جدی است که بایستی در دستور کار تمام ارگان‌ها قرار گیرد، چرا که آینده کشور به این موضوع بستگی دارد. هم‌اکنون بخش کشاورزی، صنعت و آب شرب به این مسئله مرتبط است. تجارب گذشته نشان می‌دهد که طی سال‌های گذشته گام‌های موثری در این زمینه برداشته نشده است و ضروری است دولت و مجلس با ارائه راهکار و تخصیص اعتبار بتوانند گره‌ای از مشکلات این بخش را برطرف سازند.

همچنین تخصص و دانش فنی مورد نیاز در کشور وجود داشته و صرفا نیاز به اراده، عزم جدی و تخصیص اعتبار و بودجه لازم است تا بتوان این روش ها را اجرائی و مشکل بحران کم آبی وخشکسالی را در کشور با تدبیر حل نمود.

گزارشگر: حبیبه رحیمیان

402