به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی ایسکانیوز؛ روابط دو کشور در مارس 1950 و در فاصله کوتاهی پس از استقلال هند برقرار شد. تحولات روابط دو کشور هند و ایران، متاثر از عوامل مختلفی بوده است. عواملی که در حوزه هایی روابط دوجانبه را در پی دو اعلامیه مهم تهران و دهلی نو گسترش و تعمیق بخشیده است. بنابراین مهمترین بسترهای همکاری میان ایران و هند را می توان در زمینههای اقتصادی، انرژی، فرهنگی، امنیتی و دفاعی و سیاسی برشمرد.

می توان یادآور شد که ایران به عنوان بزرگترین تولید کننده و هند به عنوان مصرف کننده بزرگ انرژی می توانند همکاری بیشتری داشته باشند.

اگر نگاهی به فرصت های همکاری استراتژیک، سیاسی و امنیتی ایران و هند داشته باشیم باید گفت، این فرصت ها در چندین بخش وجود داشته و ادامه دارد. در این راستا همچنان که در یک دهه گذشته دو کشور ایران و هند، چندین دور گفتگوی استراتژیک برگزار شده است، می توانند به منظور تضمین منافع گوناگون استراتژیکی و سیاسی خود با یکدیگر همکاری داشته باشند.

هند یکی از بزرگ‌ترین مشتریان نفت خام ایران، چهارمین کشور آسیایی است که حتی در دوران سخت تحریم، خرید نفت از ایران را قطع نکرد، اگرچه آمریکا برای کم کردن خرید نفت از ایران فشار زیادی بر دهلی نو وارد کرد، اما این کشور آسیایی در دوران تحریم بارها از آمریکا خواسته بود به دلیل وابستگی شدید به نفت خام ایران، کشورش را از تحریم‌های ایران معاف کند.

می توان گفت: این کشور در دوران تحریم، پس از چین به عنوان دومین خریدار بزرگ نفت ایران به شمار می رود.

سطح تعاملات دو کشور در بخش انرژی، پس از اجرای برجام و رفع تحریم ها روند افزایشی به خود گرفت، به طوری که اکنون به طور میانگین به 450 هزار بشکه در روز نیز رسیده و جایگاه دومین خریدار بزرگ نفت ایران را نیز همچنان در اختیار دارد.

البته در ژوئن 2017 (خرداد- تیر96) شرکت های پالایشی به طور میانگین روزانه 500 هزار بشکه نفت از ایران خریداری کردند که رکوردی جدید محسوب می شود. نکته مهم درباره هند، بازار رو به رشد این کشور است، با توجه به روند رو به افزایش مصرف انرژی در هند، کشورهای صادر کننده نفت توجهی ویژه به بازار این کشور دارند.

لازم به ذکر است هم اکنون هفت شرکت هندی خریدار نفت ایران هستند که از اسار و ریلاینس به عنوان معروف‌ترین آنها می‌توان نام برد. با توجه به رشد بالای تقاضا انرژی در هند، این کشور می‌تواند بازار خوبی برای ایران چه در بخش نفت و چه در بخش گاز باشد که نباید از آن غفلت کرد.

نکته قابل توجه این است که پیش از این، مشکلاتی در نقل و انتقال پول صادرات نفت از هند وجود داشت که اکنون رفع شده است. تا جاییکه بیژن زنگنه، وزیر نفت در یکی از نشست‌های اخیر در واکنش به ادعای مسدود شدن پول ایران در برخی کشورها نظیر هند گفته بود ما از هند 2 هزار و 400 میلیون یورو طلب داشتیم که 900 میلیون را پرداخت کردند، یک هزار میلیون دیگر را در ماه آوریل (فروردین- اردیبهشت) یا مارس (اسفند- دی) و 500 میلیون را هم در آینده می‌پردازند، یعنی تکلیف همه طلب‌ها که متعلق به 2 شرکت بخش خصوصی بوده است، مشخص شد.

باید این نکته را یادآور شد که همکاری ایران و هند تنها به خرید نفت شرکت‌های هندی از ایران ختم نمی‌شود چرا که هند علاقمند به حضور در طرح‌های نفتی ایران است. می توان گفت یکی از قدیمی‌ترین مذاکرات هم به توسعه میدان گازی فرزاد بی برمی‌گردد. قرار بود شرکت های هندی، پس از اکتشاف، توسعه آن را بر عهده گیرند، اما پس از تشدید تحریم ها، فعالیت خود را در ایران متوقف کردند. با رفع تحریم ها، هندی ها باردیگر خواستار توسعه میدان گازی فرزاد بی شدند. وزارت نفت هند امیدوار است ایران را متقاعد کند تا امتیاز توسعه میدان گازی فرزاد بی را به شرکت هندی واگذار کند.

اگرچه مذاکرات مربوط به این میدان، پیشرفت خوبی داشته اما مدتی است که به علت، عدم تعیین تکلیف گاز تولیدی، متوقف شده است. هندی ها خواستار تولید گاز از این میدان و فروش گاز به ایران هستند، اما مسئولان ایرانی می گویند با توجه به میزان کافی گاز در کشور ما نیازی به گاز این میدان نداریم.

طبق این گزارش شرکت او‌ان‌جی‌سی هند و شرکت نفت و گاز پارس در سال ۲۰۱۷ مذاکرات متعددی داشتند. در همین راستا بیژن زنگنه، وزیر نفت هم ۱۵ بهمن ماه در گفت‌وگو با اصحاب رسانه درباره مذاکره برای توسعه میدان فرزاد با هند اظهار کرده بود: روش‌های مختلفی برای توسعه میدان گازی فرزاد در نظر داریم که باید دید کدام به نتیجه می‌رسد، مسئولان و مقام‌های ایرانی در حال رایزنی با مسئولان هندی هستند.

وزیر نفت با بیان این که در قراردادهای حوزه نفت و گاز بر مبنای قانون بخشی از بازپرداخت باید از محل تولید میدان باشد و این‌گونه نیست که طرف قرارداد بگوید گاز را تولید می‌کنم، اما خودتان درباره آن تصمیم بگیرید، گفته بود؛ بحث ما با هندی‌ها بر سر این است که می‌گوییم هند باید این گاز را در ایران مصرف یا به خارج از ایران صادر کند.

همچنین صادرات گاز ایران به هند را می‌توان از محورهای همکاری ایران و هند عنوان کرد. صادرات گاز ایران به هند در ابتدا قرار بود با ساخت خط لوله‌ای که به دلیل حضور دو کشور هند و پاکستان در آن «صلح» نام گرفت، به هند صادر شود. مذاکرات اولیه بر سر این طرح به بیش از ۲۰ سال پیش بر می‌گردد، اما به مرور به دلیل اختلاف‌های شدید بین پاکستان و هند، هند به کلی از این پروژه کنار رفت و آنچه از خط لوله صلح ماند «خط لوله آی‌پی» نام گرفت.

وزیر نفت ۸ بهمن ماه در گفت‌وگو با برنامه تلویزیونی نگاه یک، درباره انتقال گاز ایران به هند اظهار کرده بود: برنامه‌ای برای انتقال گاز به هند وجود ندارد و این موضوع تنها یک ایده است، ضمن این که هندی‌ها هیچ‌وقت در این زمینه با ما همکاری نکردند.

گفتنی است هند از بزرگترین بازارهای محصولات پتروشیمی و فرآورده های نفتی ایران از جمله قیر است. بر اساس گزارش ها، هند نیمی از قیر ایران را خریداری می‌کند.

هندی ها پس از برجام تلاش گسترده ای برای سرمایه گذاری درحوزه های پتروشیمی، کود شیمیایی و صنایع بالادستی صنعت نفت آغاز کردند؛ به طوری که وزیر نفت و گاز طبیعی این کشور در سفر به ایران از آمادگی این کشور برای سرمایه گذاری 20 میلیارد دلار در بخش نفت و گاز و زیر ساخت های ایران خبر داد.

402