سفر ابوذر ابراهیمی ترکمان، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به باکو که به دعوت وزیر فرهنگ و گردشگری جمهوری آذربایجان و به منظور بررسی راهکارهای توسعه همکاریهای فرهنگی و ملاقات با نخبگان علمی، فرهنگی و دینی و حضور در افتتاحیه "روزهای سینمای ایران" که در تاریخ 4 اسفندماه صورت می گیرد، بهانه ای شد که مناسبات فرهنگی دو کشور را در دولت تدبیر و امید مورد تأمل قرار دهیم .

روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان، پس از استقلال این کشور، علیرغم تأثیر نسبی عوامل بازدارنده داخلی، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای که منجر به فراز و نشیب‌هایی در مناسبات دو کشور در مقاطعی شده است ، به پشتوانه وجود اشتراکات عمیق دینی ، تاریخی و فرهنگی و همچنین ظرفیت های فراوان همکاری و مشارکت در سازمانهای بین المللی و منطقه ای ، مانند سازمان کنفرانس اسلامی و سازمان اکو هیچگاه منجر به گسست روابط نشده است.

پس از به روی کار آمدن دولت یازدهم، دستگاه دیپلماسی کشور تعامل و همکاری با کشورهای منطقه بویژه آذربایجان را در اولویت سیاست خارجی خویش قرار داد. در این راستا رئیس جمهور کشورمان در حاشیه نشست مجمع جهانی اقتصاد در داووس سوئیس با الهام علی اف، همتای آذری خویش اولین ملاقات خود را انجام داد که این دیدار فصل نوینی را در روابط دو جانبه ایران و آذربایجان گشود. این دیدار در حالی بین روسای جمهور ایران و آذربایجان برگزار شد که روابط دو جانبه تهران- باکو در آن زمان قدری دچار تنش گردیده بود.

اکنون پس از 5 سال از انجام اولین ملاقات در سطح عالیترین مقامات اجرایی ، شاهد گسترش مناسبات در عرصه های گوناگون سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی می باشیم که این مهم مبتنی بر اراده طرفین، از رشد و توسعه قابل توجهی برخوردار بوده است .در این راستا دیدارها و سفر های متعدد هیأت های عالی رتبه ، برگزاری کمیسیون های مشترک سالانه و انعقاد قراردادهای متعدد، گواه بر این مدعاست.

شایان ذکر است سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نیز همسو با سیاست های خارجی کشورمان، راهبردهای فرهنگی متناسب با شرایط منطقه ای را در جهت حفظ و تعمیق روابط با همسایگان و نگاه ویژه به کشور آذربایجان تدوین نموده است و در صدد است با استمرار و التزام به تحقق برنامه های اجرایی ، نظیر: تبادل هیأت های فرهنگی، دینی، برگزاری جشنواره ها و نمایشگاههای متنوع فرهنگی و هنری، گسترش مناسبات علمی و دانشگاهی، برگزاری کارگاه های آموزش هنر و زبان فارسی، اجرای برنامه های متعدد به منظور پاسداشت مناسبت های مذهبی و ملی، مشارکت در تقابل با جریان های انحرافی و افراط گرایانه، برگزاری هفته های فرهنگی و سینمایی، دیدار متقابل وزاری فرهنگ، بازدیدهای چند منظوره و هدفمند ریاست سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی از آذربایجان ( بنا به دعوت وزیر فرهنگ و گردشگری، رئیس کمیته ادیان و رئیس اداره مسلمانان قفقاز ) و سفر آیت الله نوری همدانی که با استقبال کم نظیری همراه بود، سهم حداکثری خود را در این فرآیند به انجام رساند.

بدیهی است موارد ذکر شده بخش محدودی از تبلور رویکرد نوین و نگاه جدی و واقع گرایانه مسوولان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در امتداد روابط فرهنگی با جمهوری آذربایجان است که بر اراده طرف آذری نیز برای تعمیق روابط با کشورمان در همه سطوح موثر واقع شده است.

علیرغم موارد فوق الذکر، مناسبات فرهنگی، سیاسی و اقتصادی ایران و آذربایجان متناسب با پیشینه تاریخی و فرهنگی و در بعدی فراتر، نقش انکار ناپذیر این دو در منطقه نبوده و با جایگاه واقعی آن که مورد خواست طرفین می باشد، فاصله دارد. واقعیتی که امروزه هم ملت و هم مقامات دو کشور به آن اذعان داشته و ضرورت دارد تا تمهیدات لازم در این خصوص مد نظر قرار گیرد.